องค์ประกอบของเซลล์
ถึงแม้ว่ารูปร่างของเซลล์ของสิ่งมีชีวิต จะแตกต่างกัน
แต่เซลล์เหล่านั้นจะมีโครงสร้างที่ใกล้เคียงกันคือจะประกอบไปด้วย
1.
ผนังเซลล์ ( cell wall ) เป็นโครงสร้างที่แข็งแกร่ง
ห่อหุ้มเซลล์จะพบในเซลล์พืช มีองค์ประกอบทางเคมีเป็นเซลลูโลส(
cellulose ) เป็นส่วนมาก พวกโปรตีน และลิกนินบ้าง
หน้าที่อันสำคัญของผนังเซลล์คือช่วยทำความแข็งแรงให้แก่พืชและช่วยป้องกันไม่ให้ของเหลวต่างๆภายในเซลล์ได้รับอันตรายด้วย
นอกจากนี้ยังพบ พลาสติซิตี้
ซึ่งหมายถึงการเปลี่ยนแปลงได้อย่างถาวรและยังพบอีกว่าผนังเซลล์นี้มีคุณสมบัติในด้านอิลาสติซิตี้ด้วย
คือความสามารถที่จะกลับสู่สภาพเดิม
หลังจากททำให้เปลี่ยนรูปร่างไปแล้วเช่นหลังจากที่เซลล์ดูดน้ำเข้าไปมาก
เซลล์จะเต่งผนังเซลล์จะยืดออก เมื่อปริมาณน้ำลดลง
เซลล์ก็จะมีขนาดเล็กลง
ซึ่งพบในกระบวนการออสโมซิส
2. เยื่อหุ้มเซลล์ ( cell membrane ) มีลักษณะเป็นเยื่อบางๆ
ที่ห่อหุ้มทุกสิ่งทุกอย่างภายในเซลล์
ทำหน้าที่ป้องกันการรั่วไหลของสารประกอบต่างๆภายในเซลล์
และช่วยนำอาหารและสารอื่นจากภายนอกเข้าสู่เซลล์
องค์ประกอบทางเคมีของเซลล์คือ โปรตีน และไขมัน
เซลล์ทุกชนิดมีเยื่อเซลล์
3. ไซโตรปลาสม ( cytoplasm ) มัลักษณะเป็นของเหลวๆ
ส่วนใหญ่เป็นโปรตีน กรดนิวคลีอิก สารอนินทรีย์ หน้ที่ของไซโตปลาสม
เช่น ทำการสังเคราะห์ หรือสลายตัวของสารประกอบต่างๆที่ได้มาจากอาหาร
สรุปได้ว่าไซโตปลาสม
เป็นแหล่งที่ปฏิกิริยาทางเคมีเกิดขึ้นอยู่เป็นจำนวนมาก
4.
เอ็นโพลาสมิกเรติคูลัมชนิเรียบ ( smooth endoplasmic
reticulum )
เป็นเยื่อร่างแหค่อนข้างสลับซับซ้อนที่เชื่อมโยงระหว่างนิวเคลียสกับเยื่อเซลล์
ประกอบไปด้วยไขมันและโปรตีน ลักษณะเรียบ
ทำหน้าที่ในการขนส่งสารต่างๆผ่านเซลล์และเกี่ยวข้องกับการสังเคราะห์
สเตรอยด์บางชนิด
5. เอ็นโพลาสมิคเรติคูลัมชนิดขรุขระ ( rough endoplasmic reticulum
) ก็คือเอ็นโดพลาสมิคเรติคูลัมเรียบที่มีไรโบโซมมาจับอยู่
ทำหน้าที่ในการสังเคราะห์โปรตีนได้ด้วย
องค์ประกอบนี้พบในสัตว์
6. กอลไจ บอดี ( golgi body )
เป็นโครงสร้างที่ประกอบด้วยถุงหุ้มด้วยเยื่อบางๆหลายๆถุงเรียงกันกอลไจ
บอดี ทำหน้าที่ในขบวนการขนถ่ายและนอกจากนี้ยังพบว่ากอลไจ
บอดีเกี่ยวข้องกับการสังเคราะห์ไลโซโซมและเซลเพลทของพืชด้วย
7.
นิวเคลียส ( nucleus )
เป็นโครงสร้างที่สำคัญที่สุดของเซลล์ มีลักษณะเป็นรูปกลมหรือรูปไข่
เซลล์เม็ดเลือดแดงของสัตว์พวกเลี้ยงลูกด้วยนมเมื่ออายุหรือเจริญเต็มที่
จะไม่มีนิวเคลียส หน้าที่ของนิวเคลียสคือ
เป็นศูนย์กลางควบคุมกิจกรรมต่างๆภายในเซลล์
8. ไรโบโซม ( ribosome ) เป็นองค์ประกอบของเซลล์ที่มีขนาดเล็ก
ไม่มีเยื่อหุ้ม ในคลอโรพลาสท์และไมโตคอนเดรีย มีขนาดประมาณ 10-20
มิลลิไมครอน ทำหน้าที่เกี่ยวข้องกับการสังเคราะห์โปรตีน
พวกไรโบนิวคลีโอโปรตีนหรือโปรตีนรวมกับไรโบโซม อาร์เอ็นเอ
ขนาดของไรโบโซมยูคาริโอทคือชนิด 80 s
ขนาดไรโบโซมแบคทีเรีย,ไมโตคอนเดรีย และคลอโรพลาสท์ คือชนิด 70
s
9. ไลโซโซม ( lysosome ) พบเฉพาะในเซลล์สัตว์ และพืชชั้นต่ำบางชนิด
มีลักษณะเป็นถุงเล็กประกอบไปด้วยเอ็นไซม์หลายชนิดที่สามารถย่อยแป้ง
ไขมัน โปรตีน และกรดนิวคลีอิค หน้าที่ของไลโซโซม คือ
ย่อยสารอาหารภายในเซลล์ และย่อยองค์ประกอบภายในเซลล์
ภายหลังที่เกิดการเปลี่ยนแปลงทางชีวเคมีในองค์ประกอบนั้นๆ
และยังสามารถทำลายสิ่งแปลกปลอม เช่น แบคทีเรีย
หรือเชื้อโรคจากภายนอกเซลล์ได้ด้วย
10. เซนตริโอล ( centriole )
มีรูปร่างทรงกระบอก ประกอบด้วยไมโครทูบูลมาเรียงกันเป็นวงกลม
หน้าที่สร้างสปินเดิลไฟเบอร์ไปเกาะที่เซนโตเมียร์ของโครโมโซมในขณะที่มีการแยกตัวของโครโมโซมในระยะเมตาเฟส
เซนตริโอล ยังช่วยในการเคลื่อนไหวของเซลล์โดยทำหน้าที่ในการบังคับ
การหดและการคลายตัวของไมโครทูบูล ของแฟลเจลลัม และซิเลีย
ซึ่งจะทำให้เคลื่อนไหวได้
11. ไมโตคอนเดรีย (
mitochondria ) ประกอบไปด้วยโปรตีนและไขมัน มีเยื่อหุ้มสองชั้น
ภายในมีเอ็นไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการหายใจแบบใช้ออกซิเจน
เป็นแหล่งผลิตพลังงานให้แก่เซลล์ มีความสำคัญมากต่อการสันดาปอาหาร
เซลล์แบคทีเรียจะไม่มี ไมโตคอนเดรีย
แต่จะมีโปรตีนและสารอื่นๆที่ละลายอยู่ในไซโตโซมทำหน้าที่เป็นแหล่งผลิตพลังงานให้แก่เซลล์
12. คลอโรพลาสท์ ( chloroplast )
เป็นพลาสติคสีเขียวพบเฉพาะในพืชและแบคทีเรียบางชนิดที่สังเคราะห์แสงได้
ภายในคลอโรพลาสท์ประกอบด้วย คลอโรฟิล
หน้าที่สำคัญของคลอโรพลาสท์คือการสังเคราะห์แสง
โดยคลอโรฟิลที่อยู่ภายในคลอโรพลาสท์จะดูดเอาพลังงานแสงเข้ามา
แล้วเปลี่ยนให้เป็นพลังงานเคมี
13. แวคูโอล ( vacuole )
เป็นช่องว่างภายในเซลล์พืชมีขนาดต่างๆกัน มีลักษณะเป็นก้อนกลมใสๆ
มีเยื่อบางๆล้อมรอบ แวคูโอลจะใช้เก็บสารต่างๆที่เซลล์ไม่ต้องการ
หรือเป็นที่สะสมสารบางอย่างที่เซลล์อาจจะนำไปใช้ได้
14.
แคปซูล ( capsule )
เป็นเกราะที่ประกอบด้วยคาร์โบไฮเดรทเป็นส่วนมากที่ห่อหุ้มแบคทีเรียบางชนิดไว้อีกชั้นหนึ่งทำให้แบคทีเรียทนต่อสภาพแวดล้อม
ที่ไม่ดีต่างๆได้อย่างดี
15. แฟลเจลลัม ( flagellum )
เป็นองค์ประกอบของแบคทีเรียบางชนิประกอบไปด้วยโปรตีนที่ยืดหดได้
ทำหน้าที่ช่วยในการเคลื่อนไหวของเซลล์