โลงพระศพที่วางอยู่บนแท่นภายในอาคารทำให้ ฉันสะกิดใจต่อธรรมเนียมปฏิบัติบางอย่างตามวิถีมุสลิมขึ้นมา เพิ่งมานึกเห็นภาพกุโบร์ตอนเขียนบันทึกนี้เอง เก็บอะไรๆที่เห็นบนดินออกให้หมด ทัชมาฮาลก็คือกุโบร์ดีๆนี่เอง

พระเจ้าชาห์ จาฮาน ปฏิบัติถูกจารีตอิสลามในเรื่องคุณธรรมของสามี แต่ในมุมพิธีกรรมพระองค์ปฏิบัติผิดจารีตอิสลามหละ เพื่อนมุสลิมเคยบอกว่าจารีตการฝังศพที่ถูกของอิสลาม คือ ห้ามโบกปูนหรือสร้างอาคารถาวรบนหลุม ทำได้แค่ทำมูลดินสูงขึ้นมาและปักไม้ไว้ที่หัวหรือท้ายหลุมศพเท่านั้น เวลาฝังศพให้ฝังในท่านอน หันศีรษะไปทางนครเมกกะ

มีผู้เล่าว่าการล่มสลายของราชอาณาจักรอินเดียเริ่มจากยุคของราชวงศ์โมกุล ตั้งต้นหลังจากสร้างทัชมาฮาลเป็นต้นมาเมื่อพระเจ้าชาล์ล ออรังเซบยึดอำนาจการปกครองจากพระบิดาและขึ้นครองราชย์แทน  ฟังแล้วสะกิดใจกับความเคร่งศาสนาที่ทำให้พระโอรสต้องยึดอำนาจจากพระบิดา

ความกว้างขวางของพื้นที่ที่เห็นอยู่ในราว ๑๒๕ ไร่

ผ่านมาจนถึงวันนี้เรื่องนอกจารีตมุสลิมที่พระเจ้าชาห์ จาฮานสร้างไว้ได้กลายเป็นมรดกโลกซึ่งได้สร้างรายได้และหนุนเศรษฐกิจของ อินเดียอย่างมากมาย

ไหนๆก็เอ่ยเรื่องมรดกโลกขึ้นมาแล้ว ขอเล่าซะเลยว่ามี  ๖ เกณฑ์ที่ใช้เป็นหลักของการพิจารณา คือ

๑.เป็นตัวแทนในการแสดงผลงานชิ้นเอกที่จัดทำขึ้นด้วยการสร้างสรรค์อันชาญฉลาดของมนุษย์

๒.เป็นสิ่งที่มีอิทธิพลยิ่ง ผลักดันให้เกิดการพัฒนาสืบต่อมาในด้านการออกแบบทางสถาปัตยกรรม อนุสรณ์สถาน ประติมากรรม สวน และภูมิทัศน์ ตลอดจนการพัฒนาศิลปกรรมที่เกี่ยวข้องหรือการพัฒนาการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ ซึ่งได้เกิดขึ้นในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่งหรือบนพื้นที่ใดๆ ของโลกซึ่งทรงไว้ซึ่งวัฒนธรรม

๓.เป็นสิ่งที่ยืนยันถึงหลักฐานของวัฒนธรรมหรืออารยธรรมที่ปรากฏให้เห็นอยู่ในปัจจุบันหรือว่าที่สาบสูญไปแล้ว

๔.เป็นตัวอย่างอันโดดเด่นของประเภทของสิ่งก่อสร้างอันเป็นตัวแทนของการพัฒนา ทางด้านวัฒนธรรม สังคม ศิลปกรรม วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี อุตสาหกรรม ในประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ

๕.เป็นตัวอย่างอันโดดเด่นของวัฒนธรรมมนุษย์ ขนบธรรมเนียมประเพณีแห่งสถาปัตยกรรม วิธีการก่อสร้าง หรือการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ ซึ่งเสื่อมสลายได้ง่ายจากผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมตามกาลเวลา

๖.มีความคิดหรือความเชื่อที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับเหตุการณ์ หรือมีความโดดเด่นยิ่งในประวัติศาสตร์

ความเป็นป่าเล็กๆในอุทยานแสดงออกมาในรูปแบบนี้เอง

กรุงศรีอยุธยาที่มีการพัฒนามาในยุคเดียวกับทัชมาฮาลได้เป็นมรดกโลกโดยใช้เกณฑ์ ๖ ข้อนี้สรุปเช่นกัน

ร่องรอยแห่งความเจริญรุ่งเรืองของศิลป วัฒนธรรมอันยิ่งใหญ่ งดงาม และทรงคุณค่า ที่สะท้อนให้ระลึกถึงภาพความโอ่อ่าสง่างามของปราสาทราชวัง วัดวาอาราม ป้อมปราการ บ้านเรือนที่อยู่อาศัย ตลอดจนวิถีชีวิตของชาวกรุงศรีอยุธยาในอดีตที่ยังบอกได้ถึงความชาญฉลาดของชุมชนหนึ่งซึ่งบังเกิดขึ้นนับแต่การเลือกที่ตั้งชุมชนในบริเวณที่มีแม่น้ำสามสายมาบรรจบกันเพื่อให้เป็นแหล่งอาหารและ แหล่งเกษตรกรรมอันอุดมสมบูรณ์พร้อมๆไปกับเป็นปราการธรรมชาติในการป้องกันข้าศึกศัตรูจากภายนอก รวมไปถึงผลงานด้านสถาปัตยกรรม จิตรกรรม ประติมากรรม ประณีตศิลป และวรรณกรรม ที่เป็นประจักษ์พยานแสดงถึงความเจริญรุ่งเรืองสูงสุดของอารยธรรมแห่งชุมชน หนึ่งในช่วงเวลาระหว่างพุทธศตวรรษที่ ๑๙-๒๔ ที่เรามีนั้น เมื่อเทียบกับทัชมาฮาลแล้วก็เป็นเรื่องคนละแนวกันเลย

๗ สิงหาคม ๒๕๕๓