ผมได้อ่านเอกสารประกอบปาฐกถาพิเศษ เรื่อง “ความรู้ปฏิบัติและการดูแลผู้ป่วยเบาหวาน” โดย ศ. นพ. เทพ หิมะทองคำ    ในการประชุมมหกรรมการจัดการความรู้การดูแลผู้ป่วยเบาหวาน ครั้งที่ ๒   เมื่อวันที่ ๔ ก.ย. ๕๑   แล้วเกิดแรงบันดาลใจให้เขียนบันทึกนี้   เพื่อยืนยันตามสาระที่ ศ. นพ. เทพ ระบุว่า ความรู้ปฏิบัติมาก่อนความรู้ทฤษฎี

          ความรู้ปฏิบัติเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นด้วยความจำเป็นที่จะต้องลงมือทำ    หรือเกิดขึ้นเพราะความกล้าลอง  หรือความซุกซนที่อยากลอง    เป็นความรู้ที่มีตามธรรมชาติของมนุษย์

          เมื่อทำและปรับปรุงจนได้ผลดี ก็จะมีคนเข้ามาตีความทำความเข้าใจว่าทำไมมันจึงได้ผล   จัดทำเป็นทฤษฎีหรือมาตรฐานวิธีปฏิบัติ    ผมจึงตีความว่าความรู้ทฤษฎีมากีหลังความรู้ปฏิบัติ

          แต่กล่าวอย่างนี้อาจจะผิด   เพราะจริงๆ แล้วเรื่องความรู้มันไม่ใช่การเคลื่อนเป็นเส้นตรงจากต้นทางไปปลายทาง    แต่มันเคลื่อนเป็นวงจรหรือวัฏฏจักร   เกิดเป็น Knowledge Spiral ยกระดับเป็น Knowledge Leverage   จึงบอกยากว่าความรู้ปฏิบัติมาก่อนความรู้ทฤษฎี หรือความรู้ทฤษฎีมาก่อนความรู้ปฏิบัติ   ในชีวิตจริง พอมีคนเอาความรู้ปฏิบัติมาอธิบายจนเกิดทฤษฎีใหม่ ก็จะทำให้เราเข้าใจปรากฏการณ์ความสำเร็จ/ล้มเหลวได้ดีขึ้น    ความรู้ปฏิบัติก็จะยกระดับขึ้นโดยอัตโนมัติ

วิจารณ์ พานิช
๖ ก.ย. ๕๑