การดัดแปลงทำนองเพลงห่วงอาลัยเป็นเพลงไทยสากล

       ๑. เพลงห่วงอาลัย เดิมชื่อ แขกปัตตานี  แขกในคำไทยเป็นคำเรียกรวมๆ หมายถึงคนที่นับถือศาสนาพราหมณ์ ฮินดู ซิกข์ หรืออิสลาม ก็ได้  แต่เมื่อระบุแขกปัตตานี จึงมีความหมายเจาะจงหมายถึงแขกมลายูหรือแขกชวาที่มีศิลปะด้านดนตรีนาฏศิลป์ อันเป็นรากฐานของศิลปะการแสดงของไทยหลายชนิด เช่น ลิเก ลำตัด หนังตะลุง เพลงนี้มีชื่อเรียกอย่างอื่นอีก เช่น ห่วงหาอาลัย หรือ อิเหนาครวญ แต่ชื่อ ห่วงอาลัย หรือแขกปัตตานี เป็นที่รู้จักมากที่สุด

       ๒. เพลงห่วงอาลัย เป็นเพลงอัตราจังหวะสองชั้น ท่อนเดียว ทำนองเก่า ใช้บรรเลงประกอบการแสดงละคร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงนำมาให้ร้องในละครดึกดำบรรพ์ เรื่อง "อิเหนา" ในตอนไหว้พระ  ภิญโญ วัฒนายากร นักดนตรีอาวุโสของจังหวัดสงขลา ได้นำทำนองสองชั้นของเก่ามาแต่งขยายและแต่งตัด พร้อมทั้งแต่งเที่ยวกลับเป็นทางครบเป็นเพลงเถา เมื่อวันที่ ๓๐ ธันวาคม ๒๕๓๒ โดยมีวัตถุประสงค์จะให้เป็นอนุสรณ์แก่จังหวัดปัตตานี ซึ่งเป็นสถานที่เกิดของผู้แต่ง

       ๓. โน้ตเพลงและผังการร้องเพลงห่วงอาลัย ๒ ชั้น คำร้องของเพลงนี้เป็นบทพระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี บทพระราชนิพนธ์บทนี้เดิมพระราชทานชื่อว่า "แลจันทร์" พระราชนิพนธ์เมื่อครั้งที่ทรงศึกษาอยู่ในโรงเรียนจิตรลดา พ.ศ. ๒๕๑๐ อาจารย์เจริญใจ สุนทรวาทิน ขับร้อง

       ครั้นสิ้นแสงสุริยันจันทร์กระจ่าง         แสนอ้างว้างจิตใจเฝ้าใฝ่หา
น้ำค้างพรมลมพัดกระพือมา                     เหมือนน้ำตาที่ไหลลงในทรวง
โอ้อกข้ายามนี้ฤดีเศร้า                           นวลน้องเจ้าผ่องผุดเรียมสุดหวง
เหมือนพระจันทร์วันเพ็ญเด่นเต็มดวง         กระต่ายห่วงชะแง้แลดูเดือน

ผังการร้องเพลงห่วงอาลัย ๒ ชั้น

       ยังมีอีกเนื้อร้องหนึ่งซึ่งเอามาจากบทละครเรื่องอิเหนา พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ตอนอิเหนาลานางจินตะหรา เพื่อไปช่วยท้าวดาหาต่อสู้กับท้าวกะหมังกุหนิง ทำให้นางจินตะหราตัดพ้อต่อว่าด้วยเกรงว่าอิเหนาจากไปแล้วจะทอดทิ้งนาง

        โอ้ว่าอนิจจาความรัก             พึ่งประจักษ์ดั่งสายน้ำไหล
ตั้งแต่จะเชี่ยวเป็นเกลียวไป            ไหนเลยจะไหลคืนมา
สตรีใดในพิภพจบแดน                  ไม่มีใครได้แค้นเหมือนตัวข้า
ด้วยใฝ่รักให้เกินพักตรา                 จึงมีแต่เวทนาเป็นเนืองนิตย์

 ขับร้อง ณัฐวิภา มูลธรรมเกณฑ์  ฟังได้ที่ http://www.trueplookpanya.com/true/knowledge_detail.php?mul_content_id=7513

        ๔. มีผู้นำเอาทำนองเพลงห่วงอาลัย ๒ ชั้น ไปใส่เนื้อเต็มหรือดัดแปลงเป็นเพลงลูกกรุงลูกทุ่งหลายเพลง ได้แก่

(๑) อิเหนารำพัน แต่งโดย ไสล ไกรเลิศ ชรินทร์ นันทนาคร ขับร้อง ฟังได้ที่http://www.4shared.com/audio/c_g39eKn/__-_.htm

       อิเหนาเอ๋ย กรรมแล้วเอยรักเจ้าผิดหวัง เพราะรักเขาเพ้อคลั่ง เขาชังเมินหน้าพาอดสู ขาดยอดชู้เชยชมตรมใจ ไหนจะอายผู้คน ทุกข์ใจทนหมองไหม้ หลงลมใครโอ้ใจบุษบา เจ้าเปลี่ยนคู่พ้อ ไปชื่นเจ้าจรกา โอ้แก้วตาลมรักใดพาลอยไป

       หลงรักเขา มองหาเงาแล้วเศร้าหวั่นไหว รักหลงใหลเหมือนบ้า นิจจาลืมได้โอ้ใจหญิง แม่งามพริ้งมีมนต์วาจา เหมือนอารมณ์บุษบา เหมือนพิมพาพิไลย หลงลมใครโอ้ใจชื่นกมล โอ้อกอิเหนา จะเปรียบตัวเราอับจน ใจกังวลคนรักมาเมินไปเอย

(๒) ห่วงรัก คำร้อง แก้ว อัจฉริยะกุล ทำนอง เอื้อ สุนทรสนาน บุษยา รังสี ขับร้อง ฟังได้ที่ http://www.4shared.com/audio/4fRrYSYi/_-__.htm

       เธอหรือจะมาตาม หรือความรักยังคงอยู่ดูสงสัย ไฉนเธอถึงได้กลับใจ ฉันใดถึงได้มีจิตติดตามมาเปรียบดังน้ำธารหลั่งไป ฉันใดธารา สายชลไหลวนกลับบ่า ไหลทวนขึ้นมาฝ่าแรงลม

       ไฉนเธอหรือจะมาตาม หญิงงามนั้นมีอยู่ดื่นชวนชื่นชม ตื่นตามาลีที่ยวนชวนดม เธอจะชมพันธุ์ไม้ริมทางทำไม

       เธอหรือจะมาปอง คุ้มครองฉันไว้เป็นคู่ดูสงสัย ไฉนเธอถึงได้กลับใจ ฉันใดน้ำใจเป็นอื่นกลับคืนคง โอ้ลมหนอลมโบกโบยพัดโชยไม่ตรง เดี๋ยวเดียวสายลมบนส่งพัดเวียนเป็นวง กลับวนมา

       ไฉนเธอหรือจะมาชม ลิ้นลมของเธอช่างพร่ำหวานคำสัญญา ตื่นตามาลีหน้านวลยวนตา ไยจะมาพะเน้าพะนอคลอเคลีย

 (๓) เดียวดาย ขับร้องโดย ชรินทร์ นันทนาคร ฟังได้ที่ http://www.4shared.com/audio/qPsmtXts/155-__-__.htm

      ขวัญเอ๋ย เคยภิรมย์ชิดชื่นสุขสันต์ หลงเพ้อฝันรักมั่น มิทันจะเนิ่นเธอเมินหมาง โอ้อ้างว้างอาวรณ์ฤดี เหมือนโนรีจากคอน หลงรังนอนลืมที่ เหมือนชีวีเดียวดายเอกา โอ้ดึกเดือนคล้อย เดือนเจ้าจะลอยจากตา มองนภายังเห็นดาราเรียงราย

       เหลียวหาจนทิวาโฉมเจ้าแลหาย หรือรักแล้วแหนงหน่าย รักเอ๋ยลืมง่ายใยเมินเฉย โอ้ใจเอ๋ยใจเลย แรมรอน ฉันยังจำติดตา ทุกทิวาคืนก่อนเหลืออาวรณ์ใจเอยค่ำลง โอ้ใจสะท้อนจะหลับจะนอนพะวง ลืมไม่ลงมันเหมือนมีมนต์ดลใจ

 (๔) อิเหนา ม.ร.ว.ถนัดศรี สวัสดิวัฒน์ ขับร้อง ฟังได้ที่ http://www.4shared.com/audio/X4iLhTup/E0_-_08_-_.htm

 (๕) พระรามตามกวาง

สุรพล สมบัติเจริญ ขับร้อง ฟังได้ที่  http://www.charyen.com/jukebox/play.php?id=11609

 (๖) เพชฌฆาตใจ แต่งโดย ประดิษฐ์ อุตตะมัง ชินกร ไกรลาศ ขับร้อง ฟังได้ที่ http://www.4shared.com/audio/4QLenrYr/BM____.htm

       น้องเอ๋ย ใครเขาเคยเหมือนพี่บ้างไหม ช้ำช้ำ เท่าไหร่ พี่เป็นแผลใจ ใครจะเห็น
เจ็บเท่านี้เจ้ายังทรมาน หรือเป็นพรานล่าใจ ผลาญหัวใจใครเล่น หรือเจ้าเป็นเพชฌฆาต
ที่เชี่ยวชาญ โปรดฆ่าพี่เสีย อย่าอ้างเอ่ยความสงสาร จงประหารถ้าแม้ว่าเจ้าไม่รัก

       อิเหนาเอ๋ย เคยรักนุชบุษบา พี่หลงใหลยิ่งกว่า พี่สัญญาได้ ในเรื่องรัก ปวดและช้ำในดวงฤดี เหมือนดังมีมีดคม ฝังใจจมเจ็บหนัก รักของเจ้าฆ่าพี่อย่างเลือดเย็น พี่เจ็บเจียนตายคงไม่มีใครแลเห็น เวรนี่เวรหรือเห็นพี่เป็นเช่นไร

 (๗) จดหมายจากแม่ ชลธี ธารทอง แต่ง

       เสรี รุ่งสว่าง ขับร้อง ฟังได้ที่  http://www.oknation.net/blog/print.php?id=231650 หรือที่ http://radio.sanook.com/

       สันติ ดวงสว่าง ขับร้องฟังได้ที่  http://www.4shared.com/audio/gd0aFsiN/_-__.htm

       ต้อม เรนโบว์ ขับร้องฟังได้ที่  http://www.4shared.com/audio/M7KDdyb_/_-__.htm

       ขวัญหาย  จดหมายของแม่ส่งมา  เนื้อจดหมายเขียนว่า  ทุกข์ตรมเจียนบ้า นาฝนแล้ง พ่อก็ซ้ำมีอันต้องตาย เพราะมีโจรปล้นควาย  ใช้อุบายเสแสร้ง ทั้งยิงแทงพ่อยับดับสิ้นใจ บาปซ้ำกรรมมา น้องสาวข้าเป็นไป  โดนขืนใจเป็นบ้าใบ้เสียคน

       แสนช้ำ ดังโดนเท้าย่ำดวงแด  ท้ายจดหมายของแม่ ระบายทุกข์แย่แกทุกข์ทน
ข้าวไม่เหลือและเกลือไม่พอ รู้ไหมแม่เฝ้ารอ ขอน้ำใจลูกบ้าง หาสตางค์มาบ้านบ้างซี
เจ้าเป็นนักร้อง ร่ำรวยทองเงินมี ช่วยแม่ทีแม่ไร้ที่หมายมอง

       หงอยเหงา  ค่ำเช้าแสนเศร้าอุรา  แม่จะรู้ไหมว่า ลูกแม่บากหน้ามาเป็นนักร้อง
ไม่ได้ร้องเพลงเลยสักวัน หัวหน้าคอยกีดกัน  ใช้ทุกวันทุกวี่ เขาให้มีหน้าที่แบกกลอง
ค่าตัวที่มี วันละยี่สิบสอง  ทนแบกกลองเพราะบัญชาหัวหน้าวง

       โหยหิว หิวทนไส้กิ่วอดเอา  แม่จะรู้หรือเปล่า ลูกแม่กินข้าวกับเกลือพริกผง
สร้อยและแหวนที่แม่ให้มา เห็นหัวหน้าท่านยืม แล้วก็ลืมคืนให้ ถามทีไรก็ทำเล่นองค์
แม่ทุกข์เต็มกลืน ลูกขอคืนป่าดง  หัวหน้าวงขอสร้อยคอผมคืน