ตามที่ได้เคยนำเสนอ บรรยากาศและมุมมองที่มีต่อการเจรจาระหว่างรัฐบาล และแกนนำคนเสื้อแดง

เมื่อวันที่ 28-29 มี.ค. 53 ไปในบันทึกก่อนหน้านี้

(http://gotoknow.org/blog/zng/348307)

สำหรับข้อเขียนนี้ จะขออนุญาตนำเสนอบทวิเคราะห์เพิ่มเติม

ต่อกรณีความล้มเหลวของการเจรจาสันติวิธี

โดยอ้างอิงกับแนวทางการดำเนินการสานเสวนา หรือ สุนทรียสนทนา (Dialogue)

และมีวัตถุประสงค์เพื่อค้นหาปัจจัยที่เอื้อ

และปัจจัยที่ต่อต้านไม่ให้กระบวนการดังกล่าวสำเร็จลุล่วงด้วยดี

และในตอนท้ายก็จะพยายามนำเสนอข้อเสนอแนะ เพื่อให้เวทีการเจรจาในครั้งต่อไป

มีโอกาสประสบผลสำเร็จมากขึ้น โดยอยู่บนพื้นฐานของการส่งเสริมปัจจัยที่เอื้อต่อการสนทนาที่ดี

และลดปัจจัยที่ต่อต้านหรือทำลายบรรยากาศการสนทนาที่ดี

 

เท่าที่ผู้เขียนได้มีโอกาสติดตามทีมงาน Dialogue ของบริษัทวิทยุการบินแห่งประเทศไทย จำกัด

ซึ่งได้ทำการเดินสายให้ความรู้ ฝึกฝนทักษะ สุนทรียสนทนา (Dialogue)

และรณรงค์สร้างวัฒนธรรมของการฟังในองค์กร

โดยทีมงานเรา ได้มีการเดินสายรณรงค์อย่างต่อเนื่องมากว่า 2 ปี

ภายใต้การให้ความรู้ ความเข้าใจ

และคำแนะนำจากท่านอาจารย์ ดร.มนต์ชัย พินิจจิตรสมุทร

 

ระหว่างทางที่ผ่านมานั้นทีมงานเราก็ล้มลุกคลุกคลาน มากับวงสุนทรียสนทนามาพอสมควร

แต่ทีมงานเราก็ได้เรียนรู้ บทเรียนต่างๆ มากมาย ทั้งจากวงสุนทรียสนทนาที่สำเร็จ และล้มเหลว

ซึ่งในระยะหลัง เราก็ได้ขอยืมแนวทางการประเมินผลวงสุนทรียสนทนา

ที่ทาง ดร.วรภัทร ภู่เจริญ ได้นำมาเผยแพร่ไว้

โดยท่านอ้างอิงมาจาก ทฤษฎีตัว U (Theory U) ของท่าน Otto C. Scharmer

(ดูรายละเอียดเพิ่มเติมที่ http://gotoknow.org/blog/ariyachon/162927)

ซึ่งหลักการทฤษฎีนี้สามารถบ่งบอกถึงความสำเร็จ/ล้มเหลวของวงสนทนาได้เป็นอย่างดี

ในโอกาสนี้ จึงอยากขอนำเสนอบทวิเคราะห์การเจรจาระหว่างรัฐบาล

กับกลุ่มแกนนำคนเสื้อแดง (นปช.) ในสองครั้งที่ผ่านมา

โดยอาศัยหลักเกณฑ์ที่เรียกว่า 4 Social Fields ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งใน Theory U

ซึ่งมี 4 ระดับก็คือ

1. I in me (ฉันอยู่ในตัวฉันเอง)

2. I in it (ฉันอยู่ในปัญหา)

3. I in you (ฉันอยู่ในเธอ เอาใจเขามาใส่ใจเรา)

4. I in now (ฉันอยู่กับปัจจุบันขณะ)

 

จากประสบการณ์เล็กๆ ที่พวกเราทำกันในหน่วยงานนั้นก็ได้มีการตั้งเกณฑ์คร่าวๆ ไว้ว่า

ถ้าวงสนทนาใด ที่สมาชิกส่วนใหญ่ไปถึงระดับที่ 3 หรือ I in you

เราก็จะถือว่า วงสนทนานั้นประสบความสำเร็จ

และพวกเราก็ได้ตั้งข้อสังเกตร่วมกันจากประสบการณ์ที่ผ่านมาว่า

เหตุปัจจัยหลักตัวหนึ่งที่ทำให้วงสนทนาไปถึงระดับ I in you ได้นั้น คือ

 

“ความไว้วางใจ” (Trust)

 

ซึ่งมันก็แสนจะตรงไปตรงมาว่า ตราบใดที่คนไม่มีความไว้วางใจกัน

ความเข้าอกเข้าใจระหว่างกัน จะไม่มีทางเกิดขึ้นได้อย่างแน่นอน

 

ซึ่งก็ตรงกับที่คุณกอร์ปศักดิ์ ได้ตั้งข้อสังเกตุไว้อย่างเดียวกันในทำนองว่า

เวทีเจรจาในครั้งนี้ ทั้งสองฝ่ายนั้น ไม่เชื่อใจกัน และไม่ไว้วางใจกัน

ซึ่งทำให้ผลการเจรจาล้มเหลวในที่สุด

 

หลังจากที่ได้เกริ่นนำกันพอสมควรถึงแนวคิดทฤษฎีที่จะใช้

ก็ขออนุญาติเข้าประเด็นการวิเคราะห์การเจรจาครั้งประวัติศาสตร์กันเลยนะครับ

 

หากเรามองไล่ไปที่ตัวผู้เข้าร่วมในการเจรจา ทั้งสองรอบในวันที่ 28 -29 มี.ค. 53

ก็น่าจะพอเห็นข้อเท็จจริงได้ดังนี้

 

1. นายกอภิสิทธิ์ : ในวันที่ 28 มี.ค. 53 นั้น น่าจะอยู่ในระดับที่ 2 แต่ในวันที่ 29 มี.ค. 53 นั้น น่าจะตกมาอยู่ที่ระดับที่ 1 เหตุเพราะว่า ในรอบแรกของการเจรจานั้นสองฝ่ายยังคงสงวนท่าที หยั่งเชิงกัน และนายกก็มีการพยายามเสนอแนวทางเพื่อหาทางออกร่วมกัน แต่ในรอบสองนั้น นายกถูกคุณจตุพร และ คุณหมอเหวง กล่าวโจมตี พาดพิงในหลายประเด็น จึงทำให้เวลาส่วนใหญ่หมดไปกับการชี้แจง ตอบโต้ในประเด็นต่างๆ ที่ถูกพาดพิง จนไม่มีเวลาที่จะคิดถึงการแก้ปัญหาเท่าที่ควร

2. คุณจตุพร: หากดูจากเนื้อหาการสนทนา และท่าที ก็น่าจะอยู่ที่ ระดับ 1 เพราะตลอดเวลาของการสนทนาทั้งสองรอบนั้น คุณจตุพรดูจะยึดมั่นในความคิดความเห็นของทางฝ่ายตนเอง เสียเป็นส่วนใหญ่ และไม่ได้แสดงทีท่าผ่อนปรน หรือพยายามแก้ปัญหา หาทางออกร่วมกันแต่อย่างใด

3. คุณหมอเหวง: ก็มีบางช่วงที่น่าจะขึ้นถึงระดับที่ 2 แต่ส่วนใหญ่ก็จะกลับมาอยู่ที่ระดับที่ 1 เพราะแม้ท่านจะเน้นหนักไปที่เรื่องของการแก้รัฐธรรมนูญ แต่ก็มิได้มีท่าทีที่จะหาทางออกต่อการแก้ปัญหาร่วมกันให้เป็นรูปธรรม แต่อย่างใด และยังคงยึดมั่นที่จะทำตามแนวทางของฝ่ายตน โดยไม่สนใจข้อจำกัดของอีกฝ่ายหนึ่ง

4. คุณชำนิ: เนื่องจากมีบทบาทในการเจรจาค่อนข้างน้อย ก็ไม่มีโอกาสแสดงความเห็นมากนัก มีเพียงการให้ข้อมูลประกอบในช่วงสั้นๆ จึงขออนุญาตผ่าน

5. คุณวีระ: ตลอดเวลาของการสนทนาทั้งสองรอบ คุณวีระน่าจะไปถึงระดับที่ 3 เป็นส่วนใหญ่ ด้วยท่าทีที่รับฟังอย่างตั้งใจ และพยายามเข้าใจในเหตุผล ความจำเป็นของฝ่ายรัฐบาล อันจะเห็นได้จากที่ คุณวีระ ดูจะยอมรับในหลักการ แนวทางการ “แก้กติกา 9 เดือน ก่อนยุบสภา” แม้จะไม่เห็นด้วยในเรื่องเงื่อนเวลาที่เสนอ แต่ก็มีทีท่าของการพยายามตกลงหาทางออกร่วมกัน

6. คุณกอร์ปศักดิ์: ในวันแรกนั้น คุณกอร์ปศักดิ์ มีโอกาสพูดน้อย แต่ก็ได้มีความพยายามที่จะนำเสนอแนวทางการแก้ปัญหา (เสนอให้ยุบสภา แล้วเลือกตั้งไปพร้อมๆ กับขอประชามติแก้ไขรัฐธรรมนูญ) ประเมินว่าน่าจะอยู่ที่ระดับ 2 แต่ในวันที่สองนั้น น่าจะขึ้นถึงระดับที่ 3 เพราะคำพูดของคุณกอร์ปศักดิ์ ได้แสดงให้เห็นว่า เข้าใจอารมณ์ ความรู้สึก ความนึกคิด ของฝ่ายเสื้อแดง เป็นอย่างดี มองเห็นปัญหา และเห็นว่า อะไรคืออุปสรรคใหญ่ของการเจรจา (ความไม่ไว้วางใจกันของทั้งสองฝ่าย) พร้อมทั้งยังได้มีความพยายามนำเสนอทางออกที่ดี และเป็นรูปธรรม

 

 

ทำไมจึงเจรจาไม่ได้ ก็เพราะไม่มีความ “ไว้วางใจ” (Trust) กันนั่นเอง

ก็อย่างที่ได้เกริ่นนำไว้ข้างต้นนะครับว่า

เหตุปัจจัยหลักอย่างนึงที่ทำให้บรรยากาศของวงสนทนาโดยรวมไปถึงขั้นที่ 3 (I in you)

ได้นั้น สมาชิกในวงสนทนา หรือเวทีเจรจาจะต้องมีความ “ไว้วางใจ” เป็นพื้นฐานสำคัญ

เลยจะขอลองจับคู่การเจรจา เพื่อวิเคราะห์ดูว่า

ความไว้วางใจในเวทีเจรจาครั้งนี้ มีมากขนาดไหน

 1. นายกอภิสิทธิ์ VS คุณจตุพร/หมอเหวง

ตลอดการสนทนาทั้งสองรอบ กล่าวได้เต็มปากว่า คู่สนทนาข้างต้นนั้นไม่มีความไว้วางใจกัน “อย่างแรง” ซึ่งก็พอเข้าใจได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกรณีของท่านนายก กับคุณจตุพรนั้น เคยกล่าวโจมตี พาดพิงกันมาตลอด และยังมีคดีความกันอยู่ในศาลอีกด้วย และในระหว่างการเจรจา ก็ยังมีการโจมตี และตอบโต้ กันไปมาอยู่ตลอดเวลา และที่สำคัญที่สุด ทั้งท่านนายก และทางคุณจตุพรนั้น ต่างเป็นผู้มีบทบาทหลักในการชี้นำความเป็นไปในการจะรับหรือไม่รับข้อเสนอระหว่างกัน ซึ่งหากสภาพความขัดแย้งยังคงไม่ได้รับการแก้ไข การเจรจาในรอบต่อๆ ไปก็มีวี่แววว่าไม่มีทางสำเร็จลุล่วงด้วยดี

2. คุณกอร์ปศักดิ์ VS คุณวีระ

เป็นคู่สนทนาคู่เดียวที่ให้ความรู้สึกว่า คนสองคนนี้ไว้วางใจกัน เห็นได้จากคำพูดของคุณกอร์ปศักดิ์ ที่ได้พูดถึงความสัมพันธ์อันดี และการเคารพให้เกียรติซึ่งกันและกันระหว่างท่านทั้งสอง ซึ่งใครที่ติดตามฟังก็สามารถสังเกตได้ว่า สองท่านนี้แทบจะไม่มีคำกล่าวใดๆ อันแสดงออกถึงการไม่เคารพ และให้เกียรติคู่สนทนาเลย แต่ก็เป็นที่น่าเสียดายว่า สองท่านนี้ มิได้มีบทบาทหลักในการตัดสินใจ เพื่อหาทางออก ในกรณีของคุณกอร์ปศักดิ์ นั้น เชื่อว่า คงสามารถเป็นที่ปรึกษา ให้นายกได้ และท่านก็น่าจะรับฟัง เพราะได้รับความไว้วางใจเป็นอย่างสูงอยู่แล้ว แต่กรณีของคุณวีระกับทางกลุ่มคนเสื้อแดงนั้น แม้ภาพของเวทีเจรจาที่เราเห็นจะถูกวางตัวให้เป็นผู้มีบทบาทหลัก แต่ในความเป็นจริงแล้ว ผู้เจรจาที่มีบทบาทหลักในการตัดสินใจน่าจะเป็นคุณจตุพร และหลายๆ ครั้ง เราก็ได้เห็นคุณจตุพรแสดงความคิดเห็น และตัดสินใจสวนทางกันกับคุณวีระโดยสิ้นเชิง

  

ข้อเสนอแนะสำหรับการเจรจาในครั้งต่อๆ ไป (ถ้ามี)

1. ทั้งสองฝ่ายควรเปิดโอกาสให้มี คณะคนกลางที่เข้าใจในแนวทางการสานเสวนา หรือสันติวิธี หรือผู้หลักผู้ใหญ่ อันเป็นที่ยอมรับนับถือ และเป็นที่ไว้วางใจ จากทั้งสองฝ่าย เข้ามาช่วยประคับประคองเวทีการเจรจา หรือ เพื่อระงับเหตุ โดยเฉพาะในกรณีที่ประเมินกันแล้วว่า กำลังกล่าวโจมตี และโต้ตอบกัน รวมทั้งอาจช่วยในการสรุปประเด็น ข้อเสนอ ทางออกจากการพูดคุยของทั้งสองฝ่าย

2. สำหรับคู่กรณีหลัก คือท่านนายกอภิสิทธิ์ คุณจตุพร และคุณหมอเหวงนั้น ทั้งสองฝ่ายควรงดเว้นคำพูดที่กล่าวโจมตี และโต้ตอบกัน โดยเฉพาะในเรื่องความคิด ความเชื่อที่ไปกันคนละทาง ควรพูดกันถึงแต่ปัญหา และแนวทางการแก้ปัญหาร่วมกัน ตลอดจนจะต้องเคารพ ให้เกียรติคู่สนทนาให้มากกว่านี้

3. เพื่อเป็นการลดความ “ไม่ไว้วางใจ” ระหว่างนายกกับคุณจตุพร อาจต้องมีการลดเงื่อนไขความขัดแย้ง เช่นนายกอาจจะพิจารณาการ “ถอนฟ้อง” คุณจตุพรสำหรับกรณีพิพาทในศาล แต่ในขณะเดียวกัน ทางคุณจตุพร ก็ต้องรับปากว่าจะไม่กล่าวโจมตี ให้ร้ายในเรื่องที่ไม่มีหลักฐานแน่ชัด ซึ่งอาจจะช่วยลดความไม่ไว้วางใจระหว่างกันลงได้บ้าง และน่าจะนำไปสู่การสร้างบรรยากาศการเจรจาที่ดีขึ้น

4. เพิ่มบทบาทของการสนทนา ให้กับคุณวีระ และคุณกอร์ปศักดิ์ หรือให้ทั้งสองท่าน คุยกันนอกรอบ เพื่อหาทางออก และให้ได้ข้อสรุปแนวทางแก้ปัญหาร่วมกันก่อนที่จะนำประเด็นทางออกเข้าสู่เวทีเจรจาวงใหญ่ เพื่อตัดสินใจร่วมกันในภายหลัง

 

สำหรับข้อเสนอแนะข้างต้น ก็พอทราบนะครับว่า ในสถานการณ์จริงนั้น

มีข้อจำกัด และปัจจัยแวดล้อมอีกมาก ที่ทำให้ยากต่อการปฏิบัติได้จริง

แต่ทั้งนี้ ทุกฝ่ายคงต้องพยายามช่วยกันประคับประคอง

เพื่อให้เราสามารถหาทางออกร่วมกัน

และคลี่คลายไปจากวิกฤติการณ์ใหญ่ในครั้งนี้ได้

เชื่อว่าที่ผ่านมาหลายๆ ฝ่ายก็ได้แสดงความตั้งใจที่จะหาทางออก

ด้วยการเจรจาสันติวิธี โดยเฉพาะคู่กรณีที่กำลังขัดแย้งกันอยู่

ขอเป็นกำลังใจให้ทุกฝ่าย ให้ใช้สติปัญญา

และอดทดอดกลั้นให้มากขึ้น

แล้วทุกอย่างน่าจะจบลงด้วยดีในที่สุดครับ