ขันติ/โสรัจจะ

ขันติ  แปลว่า  ความอดทน  เป็นลักษณะของผู้ที่มีน้ำใจเข้มแข็ง  หนักแน่น  เป็นสมบัติของนักรบ  เหมือนช้างที่ออกสู่สงครามจะต้องเป็นช้างที่อดทนต่อภัยอันตรายจากข้าศึก  ความอดทนเป็นคุณสมบัติของนักปกครองด้วย  เป็นมงคลเหตุแห่งความเจริญด้วย
ฯลฯ

ความอดทนในที่นี้  หมายเอาความอดทนในฝ่ายดีฝ่ายเดียว  ซึ่งเป็นทั้งฝ่ายโลกและฝ่ายธรรม  ว่าโดยประเภทมี  ๓  คือ

๑.  อดทนต่อความลำบากตรากตรำ  เช่นทนหนาว  ทนร้อน  ทนต่อคำสั่งสอน  ทนในการศึกษาเล่าเรียน  และทนในการประกอบการงานอาชีพด้วยความซื่อสัตย์สุจริต
๒.  อดทนต่อทุกขเวทนา  เช่นเมื่อเวลาเกิดอาพาธภายใน  หรือกายเป็นบาดแผลเป็นต้น  ไม่แสดงอาการทุรนทุรายวุ่นวายจนเกินกว่าเหตุไป
๓.  อดทนต่อความเจ็บใจ  เช่นในคราวที่ประสบอนิฏฐารมณ์  มีคำด่าว่า   คำสาปแช่งของผู้อื่น  เป็นต้น
ฯลฯ

โสรัจจะ  แปลว่า  ความเสงี่ยม  ได้แก่การรู้จักทำจิตให้แช่มชื่นผ่องใสเบิกบาน  มีกายวาจาสงบเสงี่ยมเรียบร้อย  เพราะเมื่ออดทนได้แล้วก็ไม่แสดงกิริยากายวาจาให้ผิดปกติ  คนที่ถูกหมิ่นประมาทให้ได้รับความเจ็บใจ  ไม่แสดงการโต้ตอบเพราะอดทนได้  แต่ยังแสดงอาการผิดปกติ  เช่น  หน้าบูดบึ้ง  เมื่อเกิดความโกรธขึ้น  หรือครวญครางเมื่อทุกขเวทนาครอบงำเป็นต้น  เพราะยังขาดธรรมะคือ  โสรัจจะ  แต่สำหรับผู้มีขันติ  อดทนต่อความเจ็บใจได้แล้วยังรู้จักทำใจให้สงบแช่มชื่นอีกด้วย  ธรรมข้อนี้ย่อมเข้าสนับสนุนขันติให้สูงเด่นขึ้น
พระเทพวิสุทธิญาณ  (อุบล  นันทโก  ป.ธ.  ๙)  อธิบายธรรมวิภาคฯ  อ้างแล้ว  หน้า  ๘  -  ๑๐
นางสุวรรณมัจฉาหรือนางเงือกสูญเสียพ่อแม่  สูญเสียพระอภัยมณี  และยังต้องพลัดพรากกับสุดสาครโดยไม่มีความหวังว่าจะได้กลับไปพบกันอีก  ความทุกข์  ความว้าเหว่ใจอันหนักหน่วงเช่นนี้  หากเป็นคนที่ไม่มีขันติ  โสรัจจะแล้ว  ก็ยากที่ดำรงชีวิตให้เป็นปกติอยู่ได้

เมื่อนางเงือกสูญเสียพ่อ  -  แม่

ฝ่ายเงือกน้ำฟังยักษ์ตระหนักแน่     ลงกลิ้งเกลือกเสือกกายเพียงวายปราณ น้องจะไปเป็นเหยื่อผีเสื้อน้ำ         ด้วยแม่พ่อก็เข้าไปอยู่ในครรภ์

ว่าพ่อแม่ม้วยมุดสุดสงสาร ชลีลาญลาองค์พระทรงธรรม์ จะได้กล้ำกลืนข้าให้อาสัญ ได้พบกันตามประสาชีวาวายฯ

พระอภัยมณีของสุนทรภู่  เล่ม  ๑  อ้างแล้ว  หน้า  ๑๒๓

นางเงือกคลอดสุดสาคร

จะกล่าวถึงเงือกน้อยกลอยสวาท     อยู่วนวังหลังเกาะแก้วพิสดาร         ให้เจ็บครรภ์ปั่นป่วนจวนจะคลอด     จะแลเหลียวเปลี่ยวใจนัยนา         โอ้องค์พระอภัยก็ไปลับ             จะคลอดบุตรสุดใจเมียไม่เคย

ซึ่งรองบาทพระอภัยเมื่อไกลสถาน ประมาณกาลสิบเดือนไม่เคลื่อนคลา ระทวยทอดลงกับแท่นที่แผ่นผา ไม่เห็นหน้าผู้ใดที่ไหนเลย ไม่เห็นกลับคืนมานิจจาเอ๋ย ที่ไหนเลยจะตลอดรอดชีวา

 พระอภัยมณีของสุนทรภู่  เล่ม  ๑  อ้างแล้ว  หน้า  ๒๙๐

สุดสาครลานางเงือกไปตามพระบิดา

นางเงือกน้ำกำสรดสลดจิต     จะทานทัดขัดใจมิให้จร         นางดูหน้าอาลัยใจจะขาด      สะอื้นอั้นตันใจอาลัยลาน

สุดจะคิดคับทรวงดวงสมร สุดสาครของแม่จะแดดาล ดังฟ้าฟาดทรวงแยกให้แตกฉาน แสนสงสารโศกาแล้วว่าพลาง

พระอภัยมณีของสุนทรภู่  เล่ม  ๑  อ้างแล้ว  หน้า  ๒๙๗

นางเงือกทำใจให้ชุ่มชื่นแจ่มใสเบิกบานเป็นปรกติได้

นางรู้ว่าอาจารย์บอกหลานน้อย ฤาษีช่วยด้วยแล้วเห็นไม่เป็นไร     พ่อไปปะพระบิดาแล้วอย่ากลับ     แม้นลูกยาผาสุกสนุกสบาย     ถ้าเที่ยวไปไม่พบตลบหลัง     แม่อยู่นี่มิเป็นไรดอกไม่กลัว     พ่อไปถึงจึงทูลมูลเหตุ         ว่าชาตินี้มิได้ปะกับพระองค์     แล้วเงือกน้ำอำนวยอวยสวัสดิ์     ให้พบปะพระบิดาดังอาลัย

ที่เศร้าสร้อยสร่างเสื่อมเพราะเลื่อมใส ค่อยวางใจจึงว่าแม่ก็แก่กาย จงอยู่กับภูวนาถเหมือนมาดหมาย ถึงแม่ตายเสียก็ไม่อาลัยตัว  มาเหมือนสั่งอย่าให้สูญนะทูนหัว จะฝากตัวดาบสจนปลดปลง  ให้ทรงเดชทราบความตามประสงค์  ขอดำรงรองบาททุกชาติไป อย่าเคืองขัดขุ่นข้องให้ผ่องใส อรินภัยคลาดแคล้วอย่าแผ้วพานฯ

พระอภัยมณีของสุนทรภู่  เล่ม  ๑  อ้างแล้ว  หน้า  ๒๙๘   

[ท้องฟ้า]

ไม่ต้องทนแล้วล่ะ น็อคไปเลย...ฝากน็อค..ให้ด้วย เข้าใจว่าน่าจะเป็นคนเดียวกัน ที่เราควรจะน็อค!!!