ความหมายของครูแห่งชาติ
ครูแห่งชาติ จะหมายถึง ครูที่มีผลการปฏิบัติงานดีเด่นประสบความสำเร็จ ในการประกอบอาชีพครู มีความรู้ ความรัก ความเป็นกัลยาณมิตร เป็นผู้ปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ ใช้ความรู้ความสามารถเพื่อช่วยนักเรียน เพื่อนครู รวมทั้งชุมชน ซึ่งผลงานต่าง ๆ เป็นที่ประจักษ์อย่างต่อเนื่อง โดยมีขอบข่ายของครูแห่งชาติครอบคลุมครูทุกประเภททุกระดับทั้งการศึกษาในโรงเรียน นอกโรงเรียน และการศึกษาตามอัธยาศัย ทั้งจากสถาบันการศึกษารัฐ เอกชน และองค์กรประชาชน เกณฑ์มาตรฐานครูแห่งชาติ
เกณฑ์มาตรฐานครูแห่งชาติ มี 5 ด้าน เรียงตามน้ำหนักของเกณฑ์ ดังนี้
ก. การครองตนของครู
ข. ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์
ค. การจัดการเรียนการสอนของครู
ง. ความสามารถทางวิชาการ
จ. การประสานกับชุมชน
เกณฑ์แต่ละด้านมีเนื้อหา สรุปได้ดังนี้
ก. การครองตนของครู หมายถึง การเป็นแบบอย่างที่ดีทั้งด้านส่วนตัวและครอบครัว มีคุณธรรม จริยธรรม จรรโลงศิลปวัฒนธรรม มีวิญญาณครู และมีจรรยาบรรณครู
ข. ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ หมายถึง การสร้างบรรยากาศทางกายภาพ มนุษย-สัมพันธ์ และวิชาการ เพื่อส่งเสริมการเรียนการสอน การคิดค้นโครงงานใหม่ ๆ คิดค้นนวัตกรรมเพื่อพัฒนา การเรียนการสอน โดยใช้สื่อ เทคโนโลยี และวิธีการอื่นที่จะพัฒนาผู้เรียนตามศักยภาพ สร้างผลงานวิจัย ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นและวัสดุท้องถิ่นในการสร้างนวัตกรรมการเรียนการสอน
ค. การจัดการเรียนการสอนของครู หมายถึง การมีความรู้ความเข้าใจในหลักสูตรดี ใช้วิธีการเรียนการสอนหลากหลายรูปแบบ เน้นผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง เน้นกระบวนการคิดและการแก้ปัญหาอันหลากหลาย ส่งเสริมให้นักเรียนศึกษาแสวงหาความรู้ด้วยตนเอง เอาใจใส่ผู้เรียนอย่างทั่วถึง เลือกใช้สื่ออย่างเหมาะสม ใช้วิธีการประเมินผลที่หลากหลายและครอบคลุม ใช้ข้อมูลจากการประเมินผลมาปรับปรุงการเรียนการสอน ตลอดทั้งไตร่ตรองการสอนของตนเพื่อการปรับปรุงให้ดีขึ้น
ง. ความสามารถทางวิชาการ หมายถึง การมีความรู้ความเข้าใจในเนื้อหาวิชาที่สอนอย่างแท้จริง สามารถติดตามทันความก้าวหน้าทางวิชาการ และวิธีการเรียนการสอนโดยเฉพาะในวิชาที่ตนสอน สามารถประยุกต์เชื่อมโยงวิชาต่าง ๆ ให้เห็นความสอดคล้องกัน พัฒนาหลักสูตรท้องถิ่น และใช้กรณีศึกษาจากท้องถิ่นในการสอน เผยแพร่และแลกเปลี่ยนความรู้ระหว่างครู สร้างเครือข่ายการเรียนรู้ และมีการสาธิตผลงาน หรือโครงงานของนักเรียนและของครูอย่างสม่ำเสมอ และสามารถใช้กระบวนการวิจัยพัฒนาความรู้และกระบวนการเรียนการสอน
จ. การประสานงานกับชุมชน หมายถึง การเป็นบุคคลที่ชุมชนยอมรับในความสามารถ บุคลิกภาพ และคุณงามความดี เป็นผู้นำชุมชนทางวิชาการ เป็นสมาชิกองค์กรวิชาชีพครูสาขาวิชาที่ตนสอน รู้จักองค์ประกอบของชุมชนอันเป็นที่ตั้งของโรงเรียนดี มีความสามารถในการนำชุมชนมาช่วยโรงเรียน และนำโรงเรียนออกช่วยชุมชน และร่วมมือกับชุมชนในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม
หน่วยงานที่รับผิดชอบ
การดำเนินงานโครงการครูแห่งชาติปี 2541 และ 2542 หน่วยงานที่รับผิดชอบคือ สำนักงานปฏิรูปวิชาชีพครู และตั้งแต่ปี 2543 เป็นต้นไป หน่วยงานที่รับผิดชอบโครงการครูแห่งชาติคือ กองทุนรางวัลเกียรติยศแห่งวิชาชีพครู
ที่มา: http://www.thaiteacher.org/praise/proj_42.htm