กวางสีทอง

ความกตัญญู

สอนคุณธรรมอย่างไรให้มีความพอเพียง

อันดับที่ 4/3 คุณธรรมแห่งความกตัญญู

วัตถุประสงค์ เพื่อรู้รัก และฝึกฝนจนเคยชิน

ขออาสาสมัครเล่าเรื่องให้ผู้อื่นฟังด้วยความรู้สึกเสียสละ เพื่อให้ผู้อื่นมีความสุข และตนเองมีความสุขบนความสุขของผู้อื่น

นานมาแล้วมีตำนานทางภาคอีสานของไทยเรื่องหนึ่งซึ่งเล่าต่อ ๆ กันมา ว่า มีครอบครัวชาวไร่ยากจนของสองสามี-ภรรยาใจดีคู่หนึ่ง ได้ช่วยชีวิตกวางสีทองตัวหนึ่งซึ่งถูกกับดักของนายพรานล่าสัตว์เข้า แต่กวางสีทองตัวนั้น เมื่อชาวไร่ช่วยเหลือชีวิตแล้ว ก็วิ่งหนีไปทันที และอยู่มาในคืนหนึ่ง ขณะที่ชาวนาสองสามี-ภรรยา กำลังนั่งสนทนากันอยู่นั้น ก็ได้ยินเสียงเคาะประตูดังขึ้น ภรรยาของชาวไร่ซึ่งเป็นผู้ไปเปิดประตู ก็ได้พบว่า มีเด็กผู้หญิงตัวน้อยหน้าตาจิ้มลิ้มพริ้มเพรายืนอยู่ที่หน้าประตู เนื้อตัวสั่นเทา และพูดขึ้นว่า

“ ขออาหารและน้ำดื่มให้หนูสักมื้อได้ไหมค่ะ ”

ชาวไร่ทั้งสองจึงเชิญหนูน้อยเข้าบ้าน และหาอาหารพร้อมทั้งเครื่องดื่มให้หนูน้อยทาน เมื่อชาวไร่ทั้งสองเห็นว่า มันดึกมากแล้วจึงให้หนูน้อยพักอาศัยที่บ้าน และเมื่อถึงรุ่งเช้าก่อนที่ชาวไร่ทั้งสองจะออกไปทำไร่นั้น ก็ได้พบว่าบ้านของตนนั้นสะอาดเรียบร้อยและทุกอย่างจัดไว้อย่างเป็นระเบียบ เมื่อสอบถามไปยังหนูน้อย ก็ได้รับคำตอบว่า อยากจะตอบแทนที่ให้อาหารเมื่อคืนนี้ สองชาวไร่จึงอาสาจะพาหนูน้อยไปส่งที่บ้าน แต่หนูน้อยกลับตอบว่า

“ หนูไม่มีพ่อ-แม่ หนูไม่มีบ้าน หนูจะเดินเคาะประตูขออาหารกินตามบ้านต่าง ๆ ไปเรื่อยๆ ซึ่งก็มีน้อยนักที่จะเปิดประตูรับหนู”

เมื่อชาวไร่ได้ฟังดังนั้น ด้วยความสงสารและรู้สึกว่าอยากจะได้หนูน้อยมาเป็นลูก จึงได้ชวนหนูน้อยอยู่ด้วยกัน หนูน้อยรู้สึกทราบซึ่งในความเมตตาและมีน้ำใจดีของชาวไร่สอง สามี-ภรรยาเป็นยิ่งนัก

เมื่อหนูน้อยรู้สึกว่า ทุกวันชาวไร่ทั้งสองจะต้องออกไปทำไร่แต่เช้าแล้วเมื่อมีเวลาว่างก็จะทอผ้าเป็นอาชีพเสริม หนูน้อยเห็นถึงความลำบากและยากจนของชาวไร่ทั้งสอง จึงคิดหาทางช่วย

วันหนึ่งหนูน้อยบอกกับภรรยาของชาวไร่ว่า “ หลังจากที่หนูทำงานบ้านเรียบร้อยแล้ว หนูจะช่วยทอผ้านะคะ หนูพอมีฝีมืออยู่บ้าง ”

ฝ่ายภรรยาของชาวไร่นั้น เห็นด้วยเพราะนั่นจะเป็นวิธีเพิ่มรายได้อีกทางหนึ่ง หนูน้อยจึงขอให้ภรรยาของชาวไร่ซื้อด้ายมาไว้ให้มาก เมื่อทอผ้าเป็นผืนแล้วก็จะให้ชาวไร่ทั้งสองนำไปขายที่ตลาด

เมื่อหนูน้อยมีด้ายเพียงพอแล้ว ก็แอบทอผ้าไหมในขณะที่ชาวไร่สองสามี-ภรรยาออกไปทำงาน เมื่อทั้งสองกลับมาถึงบ้านก็พบว่า มีผืนผ้าที่มีลวดลายสวยงามระยิบระยับวางไว้อยู่ในตะกร้าประมาณหลายสิบผืน

ชาวไร่ทั้งสองแปลกประหลาดใจในฝีมือการทอผ้าไหมของหนูน้อยเป็นอย่างมาก พอถึงตอนเช้าชาวไร่ก็นำไปขายที่ตลาด ทำให้ชาวไร่มีเงินเก็บมากขึ้นในระยะหนึ่งเดือนที่ผ่านมา เพราะฝีมือในการทอผ้าไหมของหนูน้อยนั้นช่างปราณีตสวยงามเหลือเกินมีประกายระยิบระยับแทรกอยู่ตามรอยผ้าไหมเสมอ

วันหนึ่ง ชาวไร่สองสามี-ภรรยา เกิดความสงสัยว่าทำไม หนูน้อยถึงได้ทอผ้าไหมได้สวยงามนัก จึงแอบรีบกลับบ้านในตอนกลางวัน และก็ต้องตกใจ เมื่อพบว่า ในบ้านของตนนั้นไม่มีหนูน้อยอยู่เลย แต่กับพบกวางตัวหนึ่งกำลังดึงขนที่สวยงามของตนออกมาที่ละเส้น เมื่อกวางสีทองรู้ว่า ความจริงกำลังจะถูกเปิดเผย จึงเล่าเรื่องทั้งหมดให้ชาวไร่ทั้งสองฟังว่า เด็กน้อยคนนั้นก็คือตัวกวางสีทองนั่นเอง

ชาวไร่ทั้งสองแปลกใจ ว่าทำไมถึงต้องแปลงตัวเป็นเด็กน้อย กวางสีทองตอบว่า

“ จำได้ไหม เมื่อสามเดือนที่แล้ว ท่านเคยช่วยชีวิตเราไว้ จากกับดักของนายพราน และเราอยากจะตอบแทนท่าน จึงแปลงกายเป็นเด็กผู้หญิงมาขออาหารจากบ้านท่าน และก็พบว่าท่านมีจิตใจงาม มีความเมตตา ถึงแม้ท่านจะมีฐานะอยากจน”

ชาวไร่ทั้งสอง รู้สึกว่าไม่อยากได้การตอบแทนอะไรเลย และขอร้องให้กวางสีทองกลับไปเป็นหนูน้อยคนเดิม เพราะ ชาวไร่ทั้งสองรักหนูน้อยเหมือนลูกในไส้ของตนเองและไม่อยากจะสูญเสียหนูน้อยไปและไม่ต้องการความร่ำรวยอีกต่อไป

แต่กวางสีทองกลับตอบชาวไร่ทั้งสองว่า ไม่ได้แล้ว เมื่อถูกเปิดเผยตัวตนที่แท้จริง กวางสีทองก็ไม่สามารถที่จะกลับไปเป็นเด็กผู้หญิงได้อีกแล้ว ชาวไร่ทั้งสองจึงร้องไห้คร่ำครวญด้วยความเสียใจยิ่งนัก กวางสีทองจึงปลอบใจว่า

“ ท่านทั้งสองอย่าเสียใจไปเลย เมื่อไรที่ท่านทั้งสองคิดถึงเรา จงไปหาฝืนในป่ า และเราจะมาหาท่าน และต่อไปนี้ท่านทั้งสองจะไม่ลำบากอีกต่อไปแล้ว เพราะผ้าไหมที่เราทำซ้อนไว้ ยังมีอีกหลายร้อยผืน และเมื่อท่านนำไปขายที่ตลาด ท่านจะได้ราคาในแต่ละผืนที่สูงมาก และท่านจะสะดวกสบายไปตลอดชีวิต ”

เมื่อกวางสีทองพูดจบแล้ว ก็วิ่งหายเข้าไปในป่า เมื่อชาวไร่ทั้งสองได้ฟังดังนั้น ก็ไม่ได้ดีใจอะไรเลยที่ตนเองจะอยู่อย่างสะดวกสบายมากขึ้น เพราะชาวไร่ทั้งสองอยากจะได้หนูน้อยกลับมาเหมือนเดิมมากกว่า ถึงแม้ว่าจะอยู่อย่างขัดสน เพราะนั่นคือ ครอบครัวที่อบอุ่นและเป็นสุข ชาวไร่ทั้งสองจึงตกลงกันว่า จะเก็บผ้าไหมที่กวางสีทองทำไว้ให้นำไปขายเมื่อจำเป็นเท่านั้น เพื่อให้อยู่อย่างพอเพียง แต่ถึงอย่างไร ชาวไร่ทั้งสองก็ไม่ลำบากเหมือนเมื่อก่อนอีก

ต่อไปทุกครั้งที่ชาวไร่ทั้งสอง คิดถึงกวางสีทอง ก็จะเข้าไปเก็บฝืนในป่าและก็ได้พบกับกวางสีทอง เป็นอย่างนี้ไปจนกระทั่ง ชาวนาสองสามี-ภรรยา ได้ตายจากไป เหลือไว้ก็เพียงตำนานเท่านั้น

ช่วยกันขยายความ

ให้ช่วยกันหาคติพจน์เพื่อส่งเสริมความกตัญญู

ให้ช่วยกันหาคำสอนของศาสนาต่าง ๆ ที่กล่าวถึงความกตัญญู

ฝึกคุณธรรม

1) ฝึกรู้รอบ : เรื่องนี้เหมาะสำหรับสอนเรื่องความกตัญญูหรือไม่ เพียงใด

2) ฝึกกล้าหาญ : เราจะช่วยกันอย่างไรบ้าง เพื่อฝึกฝนตนเองให้รู้จักมีน้ำใจตอบแทนผู้อื่น

3) ฝึกพอเพียง : จะส่งเสริมความกตัญญูอย่างไร เพื่อให้เป็นแบบอย่างที่ถูกต้อง

อย่างไรเรียกว่าขาด ( เช่น ตอบแทนบุญคุณเฉพาะยามจำเป็น ) จงยกตัวอย่าง

อย่างไรเรียกว่าเกิน ( เช่น ตอบแทนบุญคุณ โดยทำให้ผู้อื่นเดือดร้อนต้องไปด้วย ) จงยกตัวอย่าง

4) ฝึกยุติธรรม : มีความกตัญญูรู้คุณอย่างไร จึงเรียกได้ว่ามีความชอบธรรมด้วย ( คือการไม่ใช้ความกตัญญูรู้คุณในทางที่ผิดศีลธรรม )

กิจกรรมสันทนาการ

1. หลังพักเที่ยงแล้ว ให้นักเรียนทุกคนเก็บเศษขยะให้ได้จำนวนชิ้นมากที่สุด และนำมาลงบันทึกไว้ในสมุดส่วนกลาง ว่าในแต่ละวันทุกคนเก็บขยะได้คนละกี่ชิ้นต่อวันในรอบ หนึ่งเดือน และผู้ที่เก็บขยะได้มากที่สุด ก็จะได้ 1 แต้ม เมื่อใครได้ครบสิบแต้มก่อน ก็จะได้รางวัลเป็นดินสอ 1 กล่อง ( รางวัลจะเปลื่ยนไปเรื่อย ๆ )

2. ให้หาต้นกุหลาบเล็ก ๆ นำมาปลูกในกระถางและดูแลอย่างดี ( ด้วยตนเอง ) เป็นเวลา หนึ่งเดือน ถ้าต้นกุหลาบไม่ตาย ก็จะมีรางวัลให้ ( โดยไม่บอกว่าเป็นอะไร เพราะต้องการฝึกความพยายามและไม่หวังผลตอบแทน )

3. ให้แบ่งกลุ่มออกเป็น 2 กลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มคิดหาวิธีทำขนมง่าย ๆ กลุ่มละ 1 อย่าง เช่น วุ้นกะทิ หรือ แพนเค็ก ก็ได้ โดยแต่ละกลุ่มต้องมีผู้ใหญ่คอยให้คำแนะนำอยู่ด้วย เมื่อเสร็จแล้ว ให้นำมาทานร่วมกัน ( เพื่อฝึกการช่วยเหลือแบ่งปัน )

เอกสารคุณธรรมและจริยธรรมของสภานิติบัญญัติแห่งชาติ

ปรับจากหนังสือ Discovering the Real Me, Universal Peace Federation Edition

โดย กันต์สินี สมิตพันธ์ุ