เด็กเส้น

สอนคุณธรรมอย่างไรให้มีความพอเพียง

บทที่ ๙/๕ การขอโทษ

จุดประสงค์ : เพื่อรู้ รัก และฝึกจนเคยชิน

นิทานคติ เรื่อง เด็กเส้น

ฉันชื่อเพ็ญนภา เรื่องที่เล่าทั้งหมดนี่ป็นเรื่องของพรทิพย์เพื่อนของดิฉันเองที่ได้รับฉายาว่า “เด็กเส้น”

“ดูสิ ยายพรทิพย์ทำความรำคาญใจให้ฉันจังเลย” เสียงพูดของฉันทนา

“หล่อนชอบยุ่งกับครูกาญจนาแทบทุกเรื่องที่หล่อนทำได้” อริสาพูด

“ใช่เลย หล่อนยุ่งไปทุกเรื่องที่หล่อนพอจะช่วยครูกาญจนาได้ ถ้าครูกาญจนาถามหาอาสาสมัคร หล่อนก็จะเป็นคนอาสาคนแรกๆ ชอบอาสาไปทุกเรื่อง”ฉันทนาพูด

“ยายพรทิพย์ทำตัวเหมือนเด็กเส้นของครูกาญจนา ชอบไปยุ่งอยู่กับครูตลอดเวลาไม่คิดเสียบ้างว่าทำให้ครูลำบากใจ”

เพื่อนทุกคนในห้องคอยตั้งข้อสังเกตและพบว่าทุกครั้งที่ครูกาญจนาเข้าสอนในห้องเรียน ทันทีที่ครูกาญจนาพูด “เอาละทุกคน ก่อนอื่นพวกเรามาอุ่นเครื่องการคิดแก้ปัญหากันก่อน” จากนั้นครูก็เขียนปัญหาลงบนกระดานดำ แล้วครูก็พูดว่า “ใครจะมาช่วยแก้โจทย์ปัญหาแรกให้กับครู”

พรทิพย์จะรีบยกมืออาสาทันที และครูกาญจนาก็จะยิ้ม ให้กับพรทิพย์อย่างถูกใจทุกที หลังจากเวลาเรียน ในเวลาพักกลางวัน ขณะที่ฉันพร้อมด้วยอริสาและฉันทนาซึ่งเป็นเพื่อนสนิทกันมาตั้งแต่เรียนชั้นอนุบาลมานั่งคุยด้วยกัน พวกเราก็เห็นพรทิพย์นั่งอยู่กับครูกาญจนา ซึ่งพรทิพย์ชอบคุยโม้ว่า หล่อนจะรับประทานอาหารกลางวันกับครูกาญจนาสัปดาห์ละสองครั้ง

พวกเราไม่ค่อยสนใจเท่าใดนัก เพราะว่าพวกเราชอบรับประทานอาหารร่วมกันสามคนมากกว่า

แต่พวกเราคิดว่าเวลาพิเศษอย่างนี้ควรแบ่งเวลาให้คนอื่นๆ บ้าง โดยเฉพาะคนที่ต้องการความช่วยเหลือจากคุณครูกาญจนา ซึ่งเพื่อนในห้องก็ไม่เข้าใจในเรื่องนี้

พรทิพย์ได้ทราบเรื่องที่พวกเราคิดจากนอกโรงเรียน เนื่องจากปีนี้เป็นปีแรกที่เธอเข้ามาเรียนที่โรงเรียนนี้ เธอจึงต้องพยายามหาเพื่อนให้ได้มาก ถ้าเธอต้องการเป็นคนที่สง่าสมภาคภูมิในห้องเรียนตามที่เธอต้องการอะไร คือกำลังใจที่พรทิพย์ต้องการอริสาและฉันทนาตระหนักถึงเรื่องที่พรทิพย์กระทำเป็นอย่างดี จึงหาช่วงเวลาพูดกับพรทิพย์นอกห้องเรียน โดยขอร้องให้พรทิพย์เลิกรับประทานอาหารกลางวันกับครูกาญจนา และขอให้เธอไปรับประทานอาหารที่โต๊ะอื่น

วันต่อมา เมื่อพวกเราเห็นพรทิพย์มานั่งร่วมโต๊ะกับครูกาญจนา เพื่อนๆ จึงตะโกนพร้อมๆ กันว่า “เด็กเส้น”

เดชาซึ่งเป็นเพื่อนคนเดียวของพรทิพย์ในห้องเรียนรีบวิ่งมาบอกให้พวกเราทุกคนเงียบ เพื่อปกป้องพรทิพย์

เดชาพูดว่า “อริสา ทำไมเธอกับฉันทนาชอบสร้างเรื่องให้พรทิพย์ยุ่งยากใจอยู่เรื่อย ในห้องเรียนวิชาคณิตศาสตร์ก็เห็นท่าทีของเธอ ผมคิดว่าพวกเธออิจฉาพรทิพย์ เพราะพรทิพย์เขาเป็นเด็กที่เรียนเก่ง”

อริสาโต้ตอบว่า “เปล่าเลย เธอเข้าใจผิดเดชา พวกเราไม่ได้อิจฉาใครบางคนที่ชอบพรทิพย์”

“เธอหมายความว่าอย่างไร ใครบางคนที่ชอบพรทิพย์”

“เขาหมายความถึงพรทิพย์ ไม่มีอะไร ไม่มีใครอิจฉาใคร”

เสียงพูดซ้ำซากของฉันทนา

“นั่นแหละเป็นเรื่องแย่ แย่มากเลย” เดชาพูด “เธอพูดเกี่ยวกับพรทิพย์ว่า เขาไม่มีอะไร”

สิ่งที่ดีในขณะเวลานั้น ก็คือ เดชาไม่ได้ยินเสียงกระซิบของอริสาที่กระซิบว่า “หล่อนไม่มีอะไร ไม่มีอะไรแต่เป็นเด็กเซส้นของครู”

เช้าวันต่อมา ก่อนที่ครูกาญจนาจะเข้ามาในห้องเรียน พรทิพย์คุยโม้เรื่องการทดสอบว่าเธอสามารถทำคะแนนได้สูงกว่าเดิม และเธอทำให้ครูกาญจนาภูมิใจมาก อริสาจึงพูดขึ้น อย่างอารมณ์ฉุนเฉียวว่า

“ทำไมเด็กเส้น จึงชอบคุยโม้จังเลยในเรื่องของตัวเองกับครูกาญจนา ฉันไม่เข้าใจเลยว่า เธอไม่สังเกตหรือว่า ครูกาญจนาแสดงออกอย่างเปิดเผยว่าครูเองก็รังเกียจเธอ”

พรทิพย์ได้ยินน้ำตาไหลนองหน้า และพูดว่า

“ฉันรักครูกาญจนา เพราะครูใจดีและอ่อนโยน”

เธอพูดจบก็หันหลังวิ่งออกไปจากห้องเรียนด้วยเสียงร้องไห้

เดชาพูด “อริสา เธอช่างน่าเบื่อจังเลย น่าเบื่อจริงๆ เธอไม่รู้หรือว่า แม่ของพรทิพย์เขาประสบอุบัติเหตุเสียชีวิตในรถ เพราะขับรถชนกับรถบรรทุก และในขณะที่แม่เขาเสียชีวิตดูเหมือนว่าแม่ของเขาดื่มเหล้าด้วย แหละนั่นคือ เหตุผลที่พรทิพย์ใช้เวลาที่มีทั้งหมดกับครูกาญจนา เพราะครูกาญจนาคิดอยู่เสมอว่า แม่ของพรทิพย์คือคนที่มีผมดำยาว ใส่แว่นตาและชอบยิ้มอย่างเปิดเผย แม่ของพรทิพย์เป็นที่ชอบพอกับครอบครัวของครูกาญจนา และทั้งหมด คือการช่วยเหลือเล็กๆ น้อยๆ ที่ครูพอจะช่วยเหลือแม่ของพรทิพย์ได้ เมื่อพรทิพย์ไม่มีแม่”

อริสาและฉันทนารู้สึกหดหู่อย่างที่สุด ซึ่งทุกคนในห้องมองเห็นได้ รวมทั้งตัวของฉันด้วย ในช่วงเวลานั้น ทุกคนมองพวกเขาทั้งสองคนเหมือนสัตว์ประหลาดในห้องเรียน

“สวัสดี”

ฉันพูดกับอริสาและฉันทนา พวกเขาทั้งสองพูดกับฉันว่า “อย่ามองฉันอย่างนั้น เลยและอย่าพูดถึงเรื่องพรทิพย์กับฉัน”

“เธอก็ควรยุติเรื่องอื่นๆ ด้วย” มาริสาเพื่อนอีกคนหนึ่งในห้องเรียนพูดแนะนำกับฉัน

เมื่อครูกาญจนาทราบเรื่องระหว่างพรทิพย์กับอริสาและฉันทนา ครูกาญจนารู้สึกโกรธมาก จึงสั่งให้อริสาและฉันทนาไปพบหลังเลิกเรียน ครูกาญจนายืนนิ่งอยู่เป็นเวลานาน และจากนั้น ครูก็เดินจากไปในเวลานั้น ตัวฉันเองรู้สึกได้ว่าตนเองหายจากสภาวะตึงเครียด และรู้ว่ามาริสาพูดถูก ดูเหมือนว่าเรื่องของพรทิพย์ยังไปจบเพียงแค่นี้

ครูกาญจนาบอกกับอริสาและฉันทนาว่า

“พวกเธอชอบพูดเรื่องที่ไม่ดีของคนอื่นเป็นการกระทำที่ไม่ถูกต้อง เพราะเราไม่รู้เบื้องหลังของเรื่องเหล่านั้นว่า เป็นเรื่องที่ดีหรือไม่ดีในชีวิตของเขา”

อริสาตอบว่า “คุณครูค่ะ หนูเสียใจ หนูไม่ทราบเรื่องแม่ของพรทิพย์ หนูไม่รู้ หนูคิดเอาเองว่าทุกคนต้องมีแม่”

ครูกาญจนาจึงบอกพวกเขาว่า “พวกเธอควรไปขอโทษกับพรทิพย์ พรทิพย์คงจะเข้าใจเรื่องนี”้<

อริสาและฉันทนาไปขอโทษพรทิพย์ อริสากอดพรทิพย์และขอเป็นเพื่อนกับพรทิพย์ หลังจากนั้นทุกวันหยุด พวกเรามักใช้เวลาว่างร่วมกัน และรู้ว่าความรู้สึกดีๆ หลายอย่างเข้ามาในชีวิตของพวกเรา พรทิพย์ก็มีเสน่ห์น่ารักสำหรับพวกเรา และเราก็เป็นเพื่อนที่ดีต่อกันมาจนถึงทุกวันนี้

พรทิพย์ไม่เคยแสดงให้พวกเราเห็นเลยว่าชีวิตเธอเคยผ่านความเจ็บปวดมามากมาย ทั้งอริสาและฉันทนาเองก็ค้นพบว่าพรทิพย์เป็นเพื่อนที่น่ารักคนหนึ่งของพวกเขา ครูกาญจนาก็ไม่ต้องการให้พวกเราบอกพรทิพย์ว่า ครูเป็นคนขอร้องให้อริสาและฉันทนาไปขอโทษพรทิพย์ หรือให้ไปเป็นเพื่อนกับพรทิพย์ ซึ่งรวมทั้งตัวของฉันเองด้วย

>

ช่วยกันขยายความเพื่อสร้างความเข้าใจ

๑) ให้ช่วยกันหาคติพจน์และสุภาษิตส่งเสริมความสุภาพอ่อนโยน

๒) ให้ช่วยกันหาคำสอนของศาสนาต่างๆ ที่กล่าวถึงความสุภาพอ่อนโยน

๓) คุณเชื่อตามฉายาที่ว่า “เด็กเส้น” หรือไม่เพราะเหตุใด

๔) คิดอย่างไรกับคำกล่าวที่ว่า “เด็กเส้น”

๕) ทำไมพรทิพย์จึงต้องสร้างแรงจูงใจเพื่อดึงดูดความสนใจจากครูกาญจนา

๖) เป็นการยุติธรรมหรือไม่ที่เพื่อนในห้องเกือบทั้งหมดได้ตัดสินการกระทำของพรทิพย์ว่าเป็นคนหยาบกระด้างไม่น่ารัก

๗) คุณจินตนาการได้หรือไม่ ถ้าเพื่อนบางคนสร้างความสนุกสนานโดยการไม่ชอบใครบางคนและใส่ความเรื่องที่เกี่ยวกับวิถีชีวิตของเขา และจะเกิดเหตุการณ์อะไรขึน้ มาบ้างถ้าเรื่องนั้นเกิดในห้องเรียนของคุณ และถ้าเกิดในหมู่บ้านของคุณจะทำอย่างไรข้อสรุปทั้งควรให้มีอาสาสมัครรวบรวมบันทึกไว้ เพื่อทำเอกสารแจกให้เก็บไว้ โดยลงวันที่ไว้ด้วย

ฝึกคุณธรรม

๑) ฝึกรู้รอบ : เรื่องนี้เหมาะสมสำหรับสอนเรื่องการขอโทษหรือไม่ เพียงใด

๒) ฝึกแข็งขัน : เราจะช่วยให้คนที่ชอบคิดจินตนาการเองโดยไม่สอบถามผู้อื่นให้เปลี่ยนความคิดและพฤติกรรมได้อย่างไร

๓) ฝึกพอเพียง : การขอโทษอย่างไร จึงเรียกว่า พอเพียง - อย่างไรเรียกว่าขาด- อย่างไรเรียกว่าเกิน

๔) ฝึกความยุติธรรม : การขอโทษอย่างไม่ยุติธรรมมีได้หรือไม่ ให้ช่วยกันยกตัวอย่าง

กิจกรรมสันทนาการ

๑. คุณลองจินตนาการว่า ถ้าคุณอยู่ในเหตุการณ์เช่นเดียวกับพรทิพย์คุณจะทำอย่างไร

๒.คุณคิดหรือไม่ว่า เพื่อนบางคนในห้องเรียนของคุณ อาจไม่เคยมีเพื่อนที่คอยให้กำลังใจ และถ้าหากคุณอยู่ในสถานการณ์เช่นนัน้ คุณจะทำอย่างไร และถ้ามีเพื่อนเป็นอย่างนัน้ คุณจะทำอย่างไร

๓.ให้ทุกคนช่วยกันคิดถึงเหตุการณ์ที่มีลักษณะใกล้เคียงกันกับเรื่องของพรทิพย์ แล้วให้ช่วยค้นหาว่าพฤติกรรมของแต่ละคนที่แสดงออกนัน้ ถูกต้องหรือไม่ และถ้าไม่ถูกต้อง พฤติกรรมถูกต้องที่ควรแสดงออกควรมีลักษณะอย่างไร

เอกสารคุณธรรมและจริยธรรมของสภานิติบัญญัติแห่งชาติ 2549-51 ปรับจากหนังสือ Discovering the Real Me, Universal Peace Federation Edition

นายรวิช ตาแก้ว ถอดความและเรียบเรียง