เป็นแค่ศาลาริมทาง

ขับไล่สิ่งไม่ดีออกจากหมู่บ้าน

คำว่า “ ซำฮ ะ ” เป็นภาษาไทยอีสานตรงกับคำไทยภาคกลางว่า “ ซำระ ” ซึ่งในพจนานุกรมฉบับ ราชบัณฑิตยสถาน พ . ศ . 2525 ได้ให้ความหมายไว้ว่า “ ชำรพ ก . ชะล้างให้สะอาด เช่นชำระร่างกาย สะสาง ปรับปรุงให้ดีขึ้น เช่น ชำระพระไตรปิฎก พิจารณาตัดสิน เช่น ชำระความ ใช้ในคำว่า ชำระหนี้ " ความหมายของคำว่า ซำฮะ ซึ่งเป็นภาษาไทยอีสานก็มีความหมายเช่นเดียวกันกับในคำว่า ชำระของพจนานุกรมไทย เช่นในหนังสือพจนานุกรมภาษาถิ่นภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติได้ให้ความหมายไว้ว่า “ ซำฮะ ก . ชำระ สะสาง ทำให้ดี เช่น อาบน้ำชำระกาย , พิจารณาตัดสินให้ , เช่น ชำระความ , ปัดรังควาน เช่น สูตรชำฮะ เป็นต้น ” บุญซำฮะจึงอาจสรุปปความหมายได้ว่า คือบุญที่จัดทำขึ้นเพื่อทำพิธีปัดรังควาน ขับไล่ความเสนียดจัญไรภูตผีปีศาจออกจากหมู่บ้าน บางแห่งเรียกว่า “ บุญเบิกฟ้า ” บางแห่งเรียกว่า “ บุญบ้าน ” เฉย ๆ บางบ้านที่เป็นหมู่บ้านใหญ่อาจแบ่งกันทำเป็นคุ้มไป จึงเรียกว่า “ บุญคุ้ม ” ก็มี แม้จะเรียกต่างกัน แต่ก็มีจุดประสงค์เดียวกัน คือ ขับไล่สิ่งไม่ดีออกจากหมู่บ้าน นั่นเอง สำหรับความสำคัญของบุญนี้นั้นชาวอีสานถือว่าสำคัญมากจะเรียกว่ามากกว่าฮีตอื่น ๆ ก็ว่าได้ เพราะฮีตหรือบุญนี้แต่ละหมู่บ้านจะทำกันมิได้ขาด ถือว่าเป็นบุญที่เกี่ยวกับภูตผีปีศาจ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่มีประจำหมู่บ้านมีผีปู่ตา ผีตาแฮก มเหศักดิ์หลักเมือง ที่คอยคุ้มครองหมู่บ้านเป็นต้น บุญนี้จะเลี้ยงทั้งหมดที่กล่าวมาซึ่งชาวบ้านถือว่าเป็นผีที่ใกล้ตัวมาก เพราะเป็นที่รวมของผีอาฮักหรืออารักษ์ ที่ผีบรรพบุรุษรวมอยู่ด้วย บรรดาผีดังกล่าวจะช่วยดลบันดาลให้ชาวบ้านอยู่เย็นเป็นสุข ดังนั้นคนลาวโบราณรวมทั้งไทยอีสานจึงทำบุญ ชำฮะขึ้นในเดือน 7 ของทุก ๆ ปี
( บุญเกิด พิมพ์วรเมธากุล , 2539 : 22)

ก่อนถึงวันงานชาวบ้านจะพากันทำผามหรือปะรำพิธีขึ้นกลางหมู่บ้านถ้าหมู่บ้านใดมีศาลากลางบ้านอยู่แล้วก็ใช้ศาลากลางบ้านเป็นสถานที่ประกอบพิธีไปเลย ซึ่งปัจจุบันจะมีศาลากลางบ้านกันแทบทุกหมู่บ้านเพราะชาวบ้าน ( ผู้นำหมู่บ้าน) ต่างก็ของบประมาณจาก ส . ส . บ้าง ส . จ . บ้าง หรือมาจากช่วยกันบริจากบ้าง เพื่อมาสร้างศาลากลางบ้านเอาไว้ประกอบพิธีอันเกี่ยวกับบุญบ้าน

ปัจจุบันศาลากลางบ้านได้ถูกพัฒนาขึ้นมาตามรำดับและมีกองทุนต่างๆ เข้ามา เช่น ร้านค่าชุมชน กองทุนเงินล้าน ฯลฯ เหล่านี้เป็นต้น ถ้าชุมชนเข้มแข็งศาลากลางบ้านก็ดูมีคุณค่า แต่ถ้าชุมชนไหนไม่เข้มแข็งศาลากลางบ้านก็ดูเหมือนเป็นแค่ศาลาริมทาง

ศาลากลางบ้านแบบใหม่และแบบเก่า ก็มีความเหมือนที่แตกต่าง

แบบเก่าฐานต้องยกสูงจากพื้นดิน เพื่อให้พระสงฆ์ทำพิธีเจริญพระพุทธมนต์

ชาวบ้านจะปูเสื่อปูสาดนั่งกับพื้นดิน

หมดพิธีกรรมทางความเชื่อศาลากลางบ้านดูเงียบเหงา

ขอบพระคุณทุกท่านที่เข้ามาอ่านครับ

เขียนใน GotoKnow โดย คนเดินดิน
ใน คนเดินดิน

คำสำคัญ (Tags): #การจัดการความรู้เพื่อการพัฒนาชุมชน ท้องถิ่น

หมายเลขบันทึก: 163490เขียนเมื่อ 5 กุมภาพันธ์ 2008 13:16 น. ()แก้ไขเมื่อ 19 มิถุนายน 2012 16:26 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่าน

ความเห็น (13)

คนรุ่นเก่าพัฒนา ว่าที่บัณฑิต

เขียนเมื่อ 5 กุมภาพันธ์ 2008 15:05 น. ()

โอ้โฮ ไปได้รูปศาลามาจากไหน เนี่ย วิเคาระห์ได้เลย การทำศาลากลางหมู่บ้านี้ คนที่ทำ หรือผู้นำชาวบ้าน จะต้องคิดให้มากหน่อย ว่าตรงไหนสมควร ตรงไหนควรปรับปรุง และควรใช้ให้เป็นประโยชน์คุ้มค่าแห่งการลงทุน เพราะศาสาบางแห่ง สร้างขึ้นโดยไม่คำนึงอะไร สร้างขึ้นเพราะ มีงบมาให้ ถ้าไม่สร้างต้องส่งเงินคืนหลวง หรือไม่หลวงหรือผู้สนับสนุนมีน้อย สร้างตามบุญตามกรรม ขาดวิสัยทัศน์ กาลไกล

แต่ทุกวันนี้ ผู้นำท้องถิ่นมีส่วนได้ส่วนเสียกับผู้รับเหมา อาจจะได้ศาลาดีขึ้นมาหน่อย เพื่อความเป็นกลาง ก็เห็นว่ามีเกือบทุกหมู่บ้านจริงๆ และก็เห็นว่า พยายามพัฒนาไปมาก เพราะเดี๋ยวนี้ สหกรณ์หมู่บ้าน สวัสดการหมู่บ้าน อะไรที่เกี่ยวกับหมู่บ้าน ก็มาประชุมกันที่นี่ ก็ดีไป ดีกว่าไม่มีให้ อย่าให้เป็น แค่ศาลาริมทางเลย ยามกลางคืนมันจะเป็นศาลาพักใจ ด้วยความเงียบเหงา วังเวงวิเวกวิเหวโหว

ไม่สอบกันหรือไง ไม่เห็นบ่นเรื่องสอบกันเลย หรือทำงานเอาคะแนนกัน

และที่ว่า ชเเวลากันเดือนละ 200 หนะ ยังเบาไปนะ พี่เล่นไม่เล่นก็เดือน 600 บาท จะเล่นตอนไหนก็ได้ เหมือนกันไหม หรือโทรศัพท์ยังไปไม่ถึงเลยเช่า จานดาวเทียม จากไปรษณีย์หรือ ไม่เข้าใจคะ

คนรุ่นเก่าพัฒนา ว่าที่บัณฑิต

เขียนเมื่อ 5 กุมภาพันธ์ 2008 15:13 น. ()

ทำศาลากลาง หมู่บ้า ตก นอหนู ความหมายเปลี่ยนไปเลยเนาะ และที่เช่าเดือนละ 200 บาท เป็นอย่างไร เล่าให้ฟังด้วย เขียนตัวหนังสือตกหล่น ความหมายก็เปลี่ยนไปด้วย หมู่บ้า ก็คงจะเป็นศาลาริมทางแบบเก่า ที่มีคนเอามาใช้ทำประโยชน์ส่วนตัว ตั้งร้านซ่อมมอร์เตอร์ไซค์ไปเลย

แต่ไม่ว่าหรอกนะ อย่างน้อยก็ได้ใช้ให้เกิดประโยชน์แก่คนท้องถิ่นนั้น แบบเพื่อการอยู่รอด ในการทำมาหากิน ดีกว่าทิ้งไว้เปล่าๆ จริงแมะ

แต่จะแปลกใจอยู่ตรงหนึ่ง ถ้หลวงให้งบมาสร้างเท่าเทียมกัน บางแห่งก็ทำดี๊ ดี สมเงิน บางแห่งทำไม่สมเงินเลย จริงเปล่าผู้แทนชาวบ้าน

คนเดินดิน

เขียนเมื่อ 5 กุมภาพันธ์ 2008 15:26 น. ()

ไปรับตัวเล็กจากโรงเรียนก่อนเดี๋ยวกลับมาคุยใหม่ มีประเด็นเยอะมากสำหรับเรื่องนี้ คิคิ...
เวลาจะหมด 17.00 น. เย็นวันนี้ถ้าตอบไม่ทันพรุ่งนี้จะมาตอบใหม่

คนเดินดิน

เขียนเมื่อ 6 กุมภาพันธ์ 2008 09:43 น. ()

สวัสดีครับคนรุ่นเก่าพัฒนา ว่าที่บัณฑิต

มูลเหตุและความเป็นมาก่อนจะมาเป็นศาลากลางหมู่บ้าน ชาวบ้านเขามีความเชื้อ และมีเรื่องเล่าไว้ในคัมภีร์ธรรมบทว่า ครั้งหนึ่งเมืองไพสาลีเกิดภาวะข้าวยาก หมากแพง ประชาชนขาดแคลนอาหารซึ่งเรียกว่า “ ทุพภิกขภัย ” เพราะฝนแล้ง สัตว์เลี้ยงต่าง ๆ ล้มตายเพราะความหิวเป็นจำนวนมาก ซ้ำร้ายอหิวาตกโรค หรือชาวบ้านเรียกว่า “ โรคห่า ” ก็ระบาดทำให้ผู้คนล้มตายกันมากมายชาวเมืองกลุ่มหนึ่งจึงพากันเดินทางไปนิมนต์พระพุทธเจ้าให้มาปัดเป่าภัยพิบัติครั้งนี้ พระพุทธเจ้าได้เสด็จจากกรุงราชคฤห์พร้อมด้วยภิกษุ 500 รูป โดยมาทางเรือใช้เวลาเดินทาง 7 วัน จึงถึงเมืองไพสาลี ครั้นพระพุทธเจ้าเสด็จถึงเมืองไพสาลีก็เกิดฝน “ ห่าแก้ว ” ตกลงมาอย่างหนัก จนน้ำฝนท่วมแผ่นดินสูงถึงหัวเข่าและน้ำฝน ก็ได้พัดพาเอาซากศพของผู้คนและสัตว์ต่าง ๆ ไหลล่องลอยลงแม่น้ำไปจนหมดสิ้น พระพุทธเจ้าทรงทำน้ำพระพุทธมนต์ ใส่บาตรแล้วมอบให้พระอานนท์นำไปประพรมทั่วเมือง โรคภัยไข้เจ็บก็สูญสิ้นไปด้วยเดชะพระพุทธานุภาพ ดังนั้นคนลาวโบราณรวมทั้งไทยอีสานจึงทำบุญ ชำฮะ ขึ้น และร่วมกันบริจากทรัพย์เพื่อสร้างศาลากลางหมู่บ้านมาจนถึงปัจจุบันนี้

ศาลากลางบ้านถือว่าเป็นหัวใจสำคัญของหมู่บ้านเลยนะครับ ผู้นำ นักคิด นักพัฒนา หรือนักการเมือง ฯลฯ ถ้าคิดจะได้ใจชาวบ้านต้องคำนึงถึงคุณประโยชน์และความสำคัญของศาลากลางบ้านไว้ให้มาก ไม่ใช่ปล่อยให้เป็นแค่ศาลาริมทางธรรมดา ซึ่งปัจจุบันศาลารูปแบบใหม่ที่ได้งบประมาณจาก (SML) หลังละ 250,000 บาท (ในชุมชนที่กระผมอยู่) จัดสร้างศาลากลางบ้านให้เป็นศูนย์ข้อมูลและการเรียนรู้ของชุมชน ผมคิดว่าเป็นเรื่องที่ดีและควรคำนึงถึงรูปแบบการสร้างแบบเดิมเอาไว้บ้าง และไม่ควรสร้างในที่ใหม่โดยปล่อยให้ศาลาหลังเก่าเป็นศาลาร้าง

ส่วนประเด็นอินเทอร์เน็ตที่เชื่อมต่อผ่านมือถือนั้น เอาไว้ไปถามตอบกันที่บล็อกคำถาม-ตอบ นะครับ

รักชาติ ท. บ. พล ทหาร

เขียนเมื่อ 7 กุมภาพันธ์ 2008 20:46 น. ()

สวัสดีครับผมคนเดินดิน เห็นควายเดินแล้วแปลกใจ
ควายก็ทันสมัยจัง
ควายคงแปลกใจที่เห็นศาลาหลังใหม่

คนเดินดิน

เขียนเมื่อ 8 กุมภาพันธ์ 2008 15:32 น. ()

สวัสดีครับ รักชาติ ท. บ. พล ทหาร

ควายทันสมัยจัง ฮา ฮา!...<'-'> เดิมที่คนอีสานจะนับถือพราหมณ์และผีมาก่อนถึงศาสนาพุทธจะเข้ามาและเป็นศาสนาหลักตลอดมาของคนอีสานครับ แต่ความเชื่อเรื่องผีไม่จางหายไปเลย พิธีนี้จึงยังคงได้รับการปฏิบัติอย่างต่อเนื่องและเคร่งครัด
นักปราชญ์ทางศาสนาท่านสอนว่า ผีปีศาจ คือความชั่วความไม่ดีที่มีอยู่ในตัวเรานั่นเอง ไม่ใช้ผีหลอก ผีเป้า ผีพราย อะไรที่ไหนเลย การไล่ผีควรไล่ผีในจิตใจเราดีกว่า ผีที่สำคัญอีกประการหนึ่งคือ อวิชชา หรือ ความโง่เขลาความไม่รู้ในจิตใจเรานั่นเอง หากเราไม่รู้แล้วผีย่อมหลอกได้ง่ายคนที่มีความรู้ มีวิชา คือคนที่มีเหตุมีผล สามารถแยกแยะดีชั่ว ถูกผิดได้ดีและจะเข้าใจได้ว่า ผีคืออะไร อยู่ที่ไหน มีจริงตามที่เราเข้าใจหรือไม่ วงสายสิญจน์คือศีลธรรมความดีนั้นเอง

ลูกอีสานจงมาอยู่ใน วงสายศีล ตามแนวพุทธดีกว่าจะไปหลงไหลหลงงมงายใน วงสายสิญจน์ ที่กันผีตัวร้ายกาจจากใจเราไม่ได้เลย เพราะด้ายสายสิญจน์ดังกล่าวเป็นเพียงวัตถุพิธีการ กุศโลบายย้อมใจผู้ที่ยังมีอวิชาห่อหุ้มใจเท่านั้น

และเราจะต้องพร้อมตามให้ทันกับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น นำประสบการณ์และความรู้สมัยใหม่มาปรับใช่ให้สอดคล้องกับวิถีชุมชน

ขอบพระคุณครับ

pepra

เขียนเมื่อ 8 กุมภาพันธ์ 2008 15:46 น. ()

หวัด D ค่ะ คนเดินดิน เข้ามา ซำฮะ ด้วยคน เป็นภาษาที่แปลก คล้าย ๆ มีความหมายอยู่ในตัว แต่ฟัง ๆ แล้ว คงจะเป็น ภาษาที่มันมีคำดั้งเดิมและเพียน ๆ ไป จน ออกเป็นความหมาย อ๊ะ ชักมึน เหมือนกัน ขอไปนอนตากลมที่ศาลาหน่อยน๊ะค๊ะ ไม่ว่าจะเป็นแบบเก่าหรือแบบใหม่ ก็น่านอนทั้ง 2 แบบ ค่ะ