นกกระสาแทนคุณ

กตัญญู

สอนคุณธรรมอย่างไร

ให้มีความพอเพียง

บทที่ 4

การตอบแทนคุณ

จุดประสงค์ : เพื่อรู้ รัก และฝึกจนเคยชิน

นิทานคติ เรื่อง : นกกระสาแทนคุณ

ในประเทศญี่ปุ่น มีนกกระสามาก มันเป็นนกที่มีขายาว ปีกสีขาวแสนกว้าง และสง่าอย่างยิ่ง มันอยู่อย่างอิสระในธรรมชาติ จึงมีนิทานเรื่องหนึ่งเกี่ยวกับนกกระสา นานมาแล้วยังมีนกกระสาตัวหนึ่งถูกกับดักของนายพรานจับไว้ มันร้องไห้ด้วยความเจ็บปวด ปีกของมันถูกร่างแหของกับดักบาดจนเป็นแผลลึก เสียงร้องของมันได้เรียกในชาวนาที่อยู่ไปไม่ไกลนักสนใจค้นหาที่มาของเสียง

ชาวนาคิดว่า “โอ กับดักที่แสนชั่วร้ายกลับทำร้ายนกกระสาแสนสวยได้”

ชาวนามีอายุสูงวัยแล้ว เขาผ่านโลกมามากและมีใจสงสารสรรพสิ่ง ดังนั้นจึงตรงไปหานกกระสา เขาค่อยๆ พูดปลอบโยนให้นกกระสาอยู่นิ่งๆ จากนั้นก็ปลดกับดักออก และปล่อยให้นกกระสาเป็นอิสระและบินจากไป ชาวนายืนมองจนมันบินหายลับไปกับขอบฟ้า จึงเดินไปที่ท้องนา และทำงานของตนต่อจนเย็น

เมื่อกลับมาที่บ้าน ชาวนานั่งดื่มชาอยู่กับภรรยา ทันใดนั้นก็มีเสียงเคาะที่ประตู บ้านนอกที่แสนห่างไกลมักไม่มีผู้คนมาเยือน คงเป็นคนเดินทางคนหนึ่ง ภรรยาชาวนาคิดเช่นนั้นก็ไปเปิดประตูรับแขก ที่พบกับเป็นหญิงสาวแสนสวยยืนอยู่ หญิงสาวกล่าวขึ้นว่า

“ข้าไม่มีเงินและหิวอย่างยิ่ง ข้ากำพร้าไม่มีใครดูแล ผ่านทางมายังที่นี้ ก็มืดค่ำพอดี ขออาศัยหลบค้างซักคืนได้ไหม พรุ่งนี้ข้าจะเดินทางต่อไปยังเมืองใกล้ๆ นี้”

ทั้งชาวนาและภรรยาเป็นคนใจดี พวกเขาจึงอนุญาตให้หญิงสาวนั้นค้างคืน ทั้งยังหาอาหารเย็นให้อีกฝ่ายด้วย

ในตอนเช้าเมื่อพวกเขาตื่นขึ้นมา หญิงสาวนั้นก็ทำความสะอาดบ้านทั้งหลังเรียบร้อยแล้ว และยังเตรียมอาหารเช้าให้แก่ทั้งสองอีกด้วย

ชาวนาและภรรยากล่าวขอบคุณ และกินอาหารเช้าที่เตรียมไว้นั้น

แต่ตลอดวันหญิงสาวทำงานบ้านต่างๆ โดยไม่มีท่าทีของการจะออกเดินทางต่อไป เธอช่วยภรรยาชาวนาดูแลสวน เธอแย้มยิ้ม ร่าเริงและดูมีความสุข นั่นทำให้ชาวนาและภรรยาซึ่งไม่มีลูกหลานรู้สึกเติมเต็มชีวิตครอบครัว ดังนั้นทั้งคู่จึงขอร้องให้เธออยู่ต่ออีกซักหลายวัน

เวลาผ่านไปจากหลายวัน เป็นสัปดาห์ และเป็นเดือน ครอบครัวชาวนาดูแลหญิงสาวนี้ดุจลูกสาวคนหนึ่ง พวกเขามีความสุขร่วมกันอย่างเรียบง่าย สมบูรณ์และเติมเต็มแก่กัน ครอบครัวชาวนาไม่ได้คิดว่าถ้าไม่มีหญิงสาวนี้แล้วพวกเขาจะอยู่กันอย่างไร

วันหนึ่งหญิงสาวเอ่ยบอกว่า “ข้ามีความสามารถในการทอผ้า ถ้าท่านหาเส้นไหมให้ข้าได้ ข้าจะทอเสื้อผ้าให้พวกท่านนำไปขายที่ตลาด และจะทำให้มีเงินมากขึ้น ความเป็นอยู่จะได้สะดวกสบายขึ้น”

ชาวนาไม่ได้หวังอะไรนัก แต่เห็นว่าหญิงสาวอยากทำงาน ดังนั้นจึงนำเงินเก็บที่รวบรวมไว้ส่วนหนึ่งไปซื้อหาเส้นไหมมาให้แก่หญิงสาว

หญิงสาวมองดูเส้นไหมแล้วยิ้มอย่างยินดี จากนั้นขอต่อชาวนาว่า

“ข้าจะทอผ้าที่แสนละเอียด แต่ต้องอยู่เพียงลำพัง ขอห้องว่างให้ข้าห้องหนึ่ง ข้าขอทอผ้าเพียงสองสามวัน ระหว่างนั้นโปรดอย่ารบกวนข้า ภายในสามวันข้าจะนำผ้าทอชิ้นงามมามอบแก่ท่าน”

ชาวนาและภรรยาแปลกใจมาก แต่ก็ทำตามที่หญิงสาวขอร้อง ผ่านไปสามวัน หญิงสาวอยู่เพียงแต่ในห้องไม่ได้ออกมากินหรือเดินเล่นเลย เช้าวันที่สามหญิงสาวออกจากห้องมาพร้อมกับผ้าทอที่สวยงาม ละเอียดและอ่อนนุ่มอย่างยิ่ง

ชาวนาเข้าไปชมดู จากนั้นกล่าวว่า “ผ้าชิ้นนี้สวยงามมาก หากนำไปขายต้องมีราคาสูงอย่างยิ่ง”

หญิงสาวยิ้มรับ จากนั้นมอบให้แก่ชาวนานำไปขาย โดยอ้างว่าให้ถือเป็นค่าอาหารและที่พักของเธอ ชาวนารับมาและนำไปขายที่ตลาด และได้เงินมาจำนวนมาก แต่หญิงสาวอ่อนเพลียมาก เธอขอตัวพักผ่อนในห้องนั้นอีกวันหนึ่งเต็มๆ

หญิงสาวยังคงอาศัยอยู่กับครอบครัวชาวนาต่อไป และทุกเดือนเธอจะทอผ้าให้แก่ชาวนาหนึ่งผืนเพื่อให้เขานำไปขาย แน่นอนว่าชาวนาได้เงินจำนวนมาก การเป็นอยู่ของเขาย่อมดีขึ้น แต่ทุกครั้งหลังจากทอผ้าเสร็จ หญิงสาวจะอ่อนล้าและต้องพักผ่อนนานขึ้นเรื่อยๆ

ชาวนาและภรรยาสงสารหญิงสาว และรู้สึกอย่างจะช่วยอย่างยิ่ง แต่หญิงสาวบอกปัด ทำให้ทั้งสองสงสัยอย่างยิ่ง การทอผ้าไม่น่าจะทำให้เหนื่อยล้าได้ถึงเพียงนั้น

เมื่อหญิงสาวปิดห้องเพื่อทอผ้าในครั้งถัดไป ชาวนาและภรรยาอดรนทนความอยากรู้ของตนเองไม่ได้ พอวันที่สองก็พากันไปแอบดูหญิงสาวว่าทอผ้าอย่างไร แต่แล้วที่ทั้งสองพบกับเป็นเรื่องราวที่แสนอัศจรรย์ พวกเขาเห็นนกกระสาสีขาวแสนสวยตัวหนึ่ง กำลังทอผ้าอยู่ มันดึงขนปีกที่แสนสวยมาใช้ร่วมในการทอผ้า นั่นเองทำให้ผ้าทอมีสีสันสวยงาม แต่การถอนขนแต่ละครั้งทำให้นกกระสาดูเจ็บปวดยิ่งนัก

ทันใดนั้นนกกระสาก็สังเกตเห็นทั้งคู่ มันตกใจมาก จึงร้องออกมาเป็นเสียงมนุษย์ว่า

“ไม่ พวกท่านผิดสัญญา พวกท่านแอบดูข้า”

ทันใดนั้นนกกระสาก็แปลงกายเป็นหญิงสาวนางนั้น เธอร้องไห้และบอกเล่าเรื่องราว เธอคือนกกระสาที่ชาวนาได้ช่วยไว้ เพื่อตอบแทนบุญคุณของชาวนา เธอจึงแปลงตัวเป็นมนุษย์เพื่อมาตอบแทนทั้งสอง แต่เมื่อทั้งคู่พบร่างจริง เธอก็จะต้องกลับไปอยู่ในป่าอีกครั้ง ไม่อาจอยู่ต่อไป แม้ว่าชาวนาและภรรยาจะร้องขออย่างไร นกกระสาก็ไม่อาจรับปากได้ เธอกล่าวขอบคุณและแปลงกายเป็นนกบินจากไป

ชาวนาและภรรยา ต่างกล่าวขอบคุณนกกระสาเช่นกัน และมองดูจนกระทั่งเงาร่างของนกแสนสวยบินหายไปจากสายตาของทั้งสอง

บางครั้งชาวนาและภรรยาพบเห็นนกกระสามาเกาะอยู่ที่สวนในบ้าน ท้องนาของพวกเขาก็คาดคิดว่าเป็นนกกระสาตัวนั้น แต่ว่านกกระสาเหล่านั้นก็ไม่เคยเอ่ยคำใดๆ กับทั้งสองเลย

ช่วยกันขยายความเพื่อสร้างความเข้าใจ

๑) ให้ช่วยกันหาคติพจน์และสุภาษิตส่งเสริมการตอบแทนคุณ

๒) ให้ช่วยกันหาคำสอนของศาสนาต่างๆ ที่กล่าวถึงการตอบแทนคุณ

ในทั้งสองกรณีให้มีอาสาสมัครรวบรวมบันทึกไว้ เพื่อทำเอกสารแจกให้เก็บไว้ โดยลงวันที่ไว้ด้วย

ฝึกคุณธรรม

๑) ฝึกรู้รอบ : เรื่องนี้เหมาะสมสำหรับสอนเรื่องการตอบแทนคุณหรือไม่ อย่างไร

๒) ฝึกแข็งขัน : เราจะตอบแทนคุณอย่างเหมาะสมได้อย่างไร แล้วเรามีความมุ่งมั่นที่จะทำแค่ไหน

๓) ฝึกพอเพียง : การตอบแทนคุณอย่างไร จึงเรียกว่าทำได้อย่าง พอเพียง

- อย่างไรเรียกว่าขาด

- อย่างไรเรียกว่าเกิน

๔) ฝึกความยุติธรรม : การตอบแทนคุณที่ดำเนินไปอย่างมีความยุติธรรมเป็นอย่างไร ให้ช่วยกันยกตัวอย่าง

กิจกรรมสันทนาการ