อาจารย์อภิสิรี – วงกลมที่เล็กที่สุดที่อยู่ข้างในคือตัวเด็ก วงกลมที่โอบล้อมอยู่ คือ ครู ผู้ปกครอง และชุมชน และวงรอบที่อยู่ข้างนอกสุด เป็นวงที่ใหญ่ไม่มีประมาณ คือ ความรู้ในโลก
เรามีครูที่อยู่ใกล้ชิดเด็ก แต่อาจจะยังไม่มีศักยภาพเพียงพอที่จะเป็นผู้สังเกตว่าเด็กเขาต้องการอะไรในความเป็นมนุษย์ ถ้าครูทุกคนทำหน้าที่แม่ เด็กก็จะมีความอบอุ่นกันทั้งแผ่นดิน ที่โรงเรียนอนุบาลบ้านรักเราทำรงเรียนเป็นบ้าน มีครูเป็นแม่ มีนักเรียนเป็นลูก ฉะนั้นจึงได้ตกใจมากที่มีคนมาให้นิยามว่าโรงเรียนเราเป็นโรงเรียนทางเลือก เพราะคิดว่าตัวเองเป็นทางหลักมาโดยตลอด
อาจารย์สมบัติ – ปัญหาที่ประเทศลาวก็คล้ายเคียงกัน เพราะเราอยู่บนโลกเดียวกัน เด็กในวัยประถมเป็นเด็กที่มีพลังมาก ความสุขในตอนเล็กคือได้สัมผัสกับธรรมชาติ ได้รับความอบอุ่นจากครอบครัว การเรียนผ่านกิจกรรมปรับเปลี่ยนพฤติกรรมได้มาก ครูพูดมาทั้งปีเด็กไม่ฟัง พระมาพูด ๒ ครั้ง เด็กเปลี่ยน
ระบบนิเวศของการเรียนรู้เป็นเรื่องสำคัญ การมีส่วนร่วมต้องมีตลอดไป เด็กเขาขออยู่กับปัจจุบันเหมือนเราด้วย ให้เด็กได้เรียนรู้ไปกับเรา เราบอกว่าเด็กคืออนาคต ให้เขาอยู่กับอนาคต แต่อนาคตไปไม่ถึงเขา
อาจารย์ระพี – เด็กคืออดีต เขาเป็นอดีตของผู้ใหญ่ ที่เป็นอดีตของครูเอง ผมเป็นครูที่เคารพลูกศิษย์ เด็กถามอะไรนี่แหละข้อสอบตัวจริง ให้ใจกับเด็กดีที่สุด เพราะเฉลยได้ทุกปัญหา
อาจารย์ประภาภัทร – ทำโรงเรียนคือทำการศึกษา ทำแล้วออกไปที่บ้าน ออกไปที่สังคม ได้พยายามมองว่าครูคืออะไร เราไปสร้างกรอบให้สังคมเดินตาม เป็นเส้นผมบังภูเขา ครูก็คือคนที่เติบโตมาจากแบบแผนเดิม ครูไม่ใช่ที่พึ่งที่จะฝากว่าจะให้สอนความรู้ที่มีอยู่มากมาย การให้ครูเปลี่ยนตัวเองก็เป็นภาระทางใจของครู
การศึกษาเป็นเรื่องที่เชื่อมโยงหลากหลาย ต้องเดินออกนอกแบบแผน การเปลี่ยนแปลงของสังคมก็เร็วมาก หลายเรื่องน่าเรียน น่าเดินออกไปจากมุมเดิม ไม่เฉพาะเรื่องในโรงเรียน
อาจารย์เอกวิทย์ – ในการสนทนากันวันนี้ คำถามน่าสนใจกว่าคำตอบ คุยกันโดยไม่ต้องมีหัวข้อ เป็นการคุยกันแบบสุนทรียสนทนาของเดวิด โบห์ม ไม่ต้องมีคำตอบ
เราเป็นประชาคมของการเรียนรู้ คนที่จะคุยกันอย่างนี้ได้ต้องเป็นคนที่ยอมรับในศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ มีศีลใกล้เคียงกัน ให้ความสำคัญกับคำถามมากกว่าคำตอบ ถ้าทำกันได้อย่างนี้ยิ่งคุยเราก็จะยิ่งมั่งคั่ง
ผมทำงานการศึกษาที่ถูกคุมขังด้วยระเบียบแบบแผน แต่ใจอยู่กับการศึกษาทางเลือก ทำให้มีทุกข์มาก ตลอดระยะเวลา ๓๑ ปี
พระไพศาล – จุดร่วมของการศึกษาคือการเรียนรู้ ที่ให้ความสำคัญกับกระบวนการที่เกิดขึ้นกับเด็ก ไม่ได้เน้นที่การสอน และต้องให้ความสำคัญกับครู
ก่อนการเรียนรู้ คือการรับรู้ เรียนรู้ แล้วจึงถึงการรู้จักการปฏิบัติ จะรู้จักปฏิบัติได้ก็ต้อง
วิธีการกับเป้าหมายต้องไปด้วยกัน แต่ในการสอนทั่วไปกลับไปเน้นที่รูปแบบ ด้วยการให้เขียนตามครู วาดให้เหมือนครู จริงๆแล้วมนุษย์เราเรียนรู้จากความล้มเหลวได้มากกว่าเรียนรู้จากความสำเร็จ
ผลที่ได้จากการเรียนรู้ก็คือ ได้ขัดเกลาตัวเอง ภาคภูมิใจในสิ่งที่ทำ ได้ความสำเร็จ คิดได้ พัฒนาองค์ความรู้ได้
การคิดเก่ง คือการรู้เท่าทันความคิด ต้องหยุดคิดได้ เป็นนายความคิด ไม่เป็นทาส รู้จักตั้งคำถาม เชื่อมั่นในความเพียร
ทางลัดของความสำเร็จมี ๓ คำ คือ ทำ – งาน – หนัก สำเร็จแน่นอน
เรื่องเหล่านี้ควรเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการการศึกษาที่เราพูดถึงกันด้วย
เอาหัวใจแห่งความสุขมาฝากนะคะ
ขอบคุณมากค่ะอาจารย์add ฝากความสุขกลับคืนไปยังคนส่งด้วยนะคะ :)