ไข้หวัด 2009 : น้ำใจแพทย์

ไข้หวัดใหญ่2009: น้ำใจแพทย์                                               

ไข้หวัดใหญ่ 2009(H1N1) เป็นเชื้อไวรัสสายพันธ์ใหม่ กำลังแพร่ระบาดจนยากจะควบคุมไปทั่วโลก เราในฐานะบุคลากรสาธารณสุขจำได้ว่าตอนที่ไข้หวัดนก (H5N1) ระบาดได้สร้างความตื่นตระหนกไม่แพ้ในปัจจุบัน หลายประเทศรวมทั้งประเทศไทยฆ่าสัตว์ปีก เช่น เป็ด ไก่ เป็นจำนวนมากเพื่อตัดวงจรการระบาด แต่ก็ยังเชื่อกันว่าไข้หวัดนกไม่ติดต่อจากคนสู่คน และที่กลัวกันมากในตอนนั้นก็คือ การกลายพันธ์จาก H5N1เป็น H1N1 เพราะจะทำให้สามารถติดต่อจากคนสู่คน และแล้วฝันร้ายก็กลายเป็นจริงเมื่อพบว่าไข้หวัดใหญ่ 2009 ระบาดออกเป็นวงกว้างทั่วโลก  ประเทศไทยพบมีการแพร่ระบาดและการตายติดอันดับ 6 ของโลกและอันดับ1 ของเอเชีย

โรงพยาบาลของเราเป็นโรงพยาบาลศูนย์มีการตายของผู้ป่วยจากไข้หวัดใหญ่ 2009 รายที่ 19 ของประเทศ ส่งผลให้โรงพยาบาลของเราติดบอร์ดระดับประเทศไปโดยอัตโนมัติ และเมื่อมีการแพร่กระจายข่าวจากสื่อมวลชนรวมกับข่าวลื่อที่มักจะเกินความจริงเสมอ ทำให้โรงพยาบาลของเราต้องรองรับประชาชนที่ตื่นตระหนกกับการป่วยด้วยไข้หวัดทั้งไข้หวัดธรรมดา ไข้หวัดใหญ่2009 ของจริง หลั่งไหลกันมารับบริการจนต้องปรับระบบการให้บริการเป็นแบบ one stop service ซึ่งเป็นระบบบริการที่เป็นยอดนิยมกันในปัจจุบัน โดยเชื่อว่าระบบนี้จะอำนวยความสะดวกให้กับผู้รับบริการและลดการแพร่กระจายเชื้อไปสู่ผู้รับริการแผนกอื่นๆรวมทั้งบุคลากรที่ให้บริการด้วย

เราเป็นพยาบาลปฏิบัติการงานผู้ป่วยนอกปฏิบัติตามนโยบายของโรงพยาบาลออกปฏิบัติงานที่คลินิกโรคในระบบทางเดินหายใจ ทุกวันพฤหัส และวันนี้ก็เป็นวันที่เราต้องปฏิบัติหน้าที่ ที่คลินิกโรคระบบทางเดินหายใจในความคิดแรกที่เกิดขึ้นกับเราก็คือ ไม่อยากไปปฏิบัติหน้าที่ด้วยเหตุผลเชิงลบหลายประการ แต่เราเป็นพยาบาลจิตเวชและถูกฝึกมาให้คิดเชิงบวกเสมอเราจึงปรับความคิดตัวเองโดยอัตโนมัติและเราก็พบว่าสุภาษิตโบราณหลายข้อช่วยเราให้ออกคลินิกโรคระบบทางเดินหายใจได้อย่างมีความสุขก็คือ

-          คนเราจะเห็นใจกันก็เมื่อยามทุกข์ยาก ขณะนี้ถือได้ว่าเป็นภาวะวิกฤติ ของทั้งผู้ให้บริการและผู้รับบริการที่ต้องเข้าใจกันและช่วยเหลือกัน

-          สงครามสร้างวีรบุรุษที่เป็นนักรบเสมอ ภาวะเช่นนี้ก็เป็นโอกาสที่เราจะได้แสดงศักยภาพและเราก็เชื่อว่าเราสามารถทำได้ดี  เมื่อเขียนถึงความคิดและความเชื่อก็อดนึกถึง  ดร. จินตนา  ยูนิพันธุ์ ไม่ได้ อาจารย์สอนเราเสมอว่า If you can you can. เป็นสิ่งที่เราไม่เคยลืมและก็ได้ผ่านการพิสูจน์จากเรามาหลายครั้งแล้วว่าเป็นประโยคที่เป็นจริง

-          การปฏิบัติงานอย่างตั้งใจเป็นการสร้างกรรมดีก็จะได้รับสิ่งดีๆตอบแทนเสมอ เราเคยเข้ารับฟังธรรมจากชมรมจริยธรรมของโรงพยาบาลหลวงพ่อเทศน์ว่าการปฏิบัติหน้าที่ที่ได้รับมอบหมายอย่างตั้งใจทำงานเป็นการปฏิบัติธรรมและการสร้างกรรมดี เมื่อรวมกับความเชื่อเรื่องรหัสกรรมที่จะบันทึกทุกการกระทำที่เป็นทั้งสิ่งดีและไม่ดีเราก็จะได้บันทึกรหัสกรรมในทางที่ดี และจะได้รับการตอบแทนในทางที่ดีและยังมีความคิดเชิงบวกอีกมากมายที่ผ่านเข้ามาโดยอัตโนมัติทำให้เราเตรียมตัวขึ้นปฏิบัติงานที่คลินิกโรคระบบทางเดินหายใจอย่างมีความสุขและพร้อมที่จะเผชิญกับไข้หวัดใหญ่ 2009 อย่างมั่นใจ แต่ก็ไม่ประมาท เราใส่ Mask N95 และถอดหมวกพยาบาลออกใส่หมวกคลุมผมที่เป็น Disposable แทน

        เราเดินเข้าไปในคลินิกโรคระบบทางเดินหายใจสิ่งแรกที่เราเห็นคือ ผู้รับบริการที่มารอรับบริการจำนวนมากจนล้นออกมาขางนอกคลินิก มีตั้งแต่วัยเด็กไปจนถึงวัยชรา เราเดินผ่านบริเวณที่ทำบัตร ก็นึกชมเจ้าหน้าที่ห้องบัตรที่ยก Computer มาออก OPD Card และใบสั่งยาให้ทันที ที่ผู้รับบริการมายื่นบัตร ถ้าเป็นบัตรเก่าหรือมีประวัติเดิมก็จะมีเจ้าหน้าที่ของห้องบัตรเดินไปค้น OPD Card เดิมมาให้ ทำให้ผู้รับบริการมีประวัติครบถ้วน

สภาพแวดล้อมโดยทั่วไปของคลินิกโรคระบบทางเดินหายใจเป็นบริเวณใต้อาคารที่มีการถ่ายเทของอากาศจากธรรมชาติได้ดีซึ่งเป็นไปตามทฤษฎี ประกอบด้วย จุดทำบัตรให้บริการโดยเจ้าหน้าที่ห้องบัตร  และต่อด้วยโต๊ะพยาบาลเรียกซักประวัติเกี่ยวกับการเจ็บป่วยและประวัติสัมผัสโรค การแพ้ยาและโรคประจำตัว โต๊ะแพทย์ซึ่งให้การรักษา ถ้ามี Instigate เช่น เจาะเลือด พ่นยา throat swab พยาบาลก็ดำเนินการให้การพยาบาลที่บริเวณห้องปฏิบัติการพยาบาล ถ้าเป็นการตรวจเลือดก็จะให้ญาติหรือคนงานนำเลือดไปส่งตรวจที่ห้องตรวจทางห้องปฏิบัติการและรอรับผลมาให้แพทย์เพื่อประกอบการรักษาหลังจากนั้นก็เป็นห้องยาที่มีเภสัชและผู้ช่วยเภสัชออกปฏิบัติหน้าที่ 2-3 คน มีการจัดยาและให้คำแนะนำเกี่ยวกับการใช้ยา เมื่อผู้ป่วยรับยาก็กลับบ้านได้เลย

        เราเดินผ่านโต๊ะพยาบาลกล่าวสวัสดี พี่พยาบาลแล้วบอกว่าหนูมาช่วยค่ะ พี่พยาบาลบอกให้เราซักประวัติแทนแล้วพี่ก็ไปปฏิบัติหน้าที่ ที่ OPD ซึ่งเป็นงานประจำของพี่เขา วันนี้มีพยาบาลจากศูนย์เวชปฏิบัติครอบครัวมาช่วย 1 คน มีพยาบาลปฏิบัติงานที่คลินิกโรคระบบทางเดินหายใจทั้งหมด 3   คนรวมทั้งเราด้วย พนักงานผู้ช่วยเหลือคนไข้ (nurse aid) 4 คน ทุกคนต่างช่วยกันทำงานอย่างตั้งใจและปฏิบัติหน้าที่ของตนเองเป็นอย่างดี เมื่อเวลาผ่านไปทุกคนทั้งร้อนทั้งเหนื่อย เพราะไม่มีเครื่องปรับอากาศประกอบกับการใส่ N95 ทำให้เรารู้สึกเหมือนออกซิเจนไม่พอจะหายใจ

        แพทย์เป็นอีกวิชาชีพหนึ่งที่เราชื่นชม วันนี้มีแพทย์ออกตรวจบางช่วง 3 คน บางช่วง 4 คน มีแพทย์ทุกแผนกที่หมุนเวียนกันมา รวมทั้งแพทย์ของศูนย์เวชปฏิบัติครอบครัว แสดงให้เห็นว่าทุกคนทุกแผนกในโรงพยาบาลช่วยกันจริงๆในภาวะวิกฤติเช่นนี้ วันนี้โชคดีที่มีหมอเด็กออกตรวจด้วย เธอเป็นหมอผู้หญิง ผมยาว แต่งกายเรียบร้อย เราก็ไม่เห็นหน้าเธอชัดเจนนักเพราะเธอผูก Mask  เราไม่รู้จักหมออย่างเป็นทางการ ประมาณอายุจากรูปร่างและน้ำเสียงน่าจะประมาณ 30 ปี  เรารู้เพียงว่าเธอเป็นหมอเด็กมาทำงานที่โรงพยาบาลของเราประมาณ 1 ปี แต่เนื่องจากโรงพยาบาลของเราเป็นโรงพยาบาลค่อนข้างใหญ่ทำให้ความสัมพันธ์ของแพทย์และพยาบาลเป็นความสัมพันธ์เชิงวิชาชีพเสียส่วนใหญ่ 

ที่บอกว่าโชคดีที่มีหมอเด็กออกตรวจเนื่องจาก วันนี้มีผู้ป่วยเด็ก Consult กุมารแพทย์เราให้หมอเด็กท่านนี้ตรวจที่คลินิกทางเดินหายใจได้เลยไม่ต้องนำประวัติและ film X-Ray มาให้แพทย์ตรวจที่ OPD และในความรู้สึกของพยาบาลที่เป็นแม่อย่างเราก็อยากให้เด็กทุกคนที่มาตรวจได้รับการตรวจจากหมอเด็กเพราะถ้าเป็นลูกเรา เราก็อยากให้ตรวจกับหมอเด็กเหมือนกัน

เหตุการณ์ที่คลินิกโรคทางเดินหายใจดำเนินผ่านไปด้วยดีวันนี้มีผู้ป่วยต้องนอนโรงพยาบาล 4 คน หอผู้ป่วยรับผู้ป่วยเข้าไปเป็นไปตามแนวทางที่กำหนด ก็คงเป็นโชคดีของเราอีกที่ไม่ต้องแก้ไขสถานการณ์เฉพาะหน้ามากนัก จนถึงเวลา 12:15 น เจ้าหน้าที่ห้องบัตรพักรับประทานอาหารกลางวัน ห้องบัตรปิดรับบัตรช่วงเช้าแล้ว แจกคิวบัตรเพื่อเข้ารับการตรวจช่วงบ่าย แต่ยังมีผู้ป่วยอีกประมาณ 5-6 คน ที่รอผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการและผล X-Ray ซึ่งก็ต้องรอตรวจกับแพทย์ช่วงบ่าย แพทย์ทุกท่านกลับกันไปหมดแล้วเหลือเพียงหมอเด็กที่กำลังล้างมือก่อนออกจากคลินิกโรคระบบทางเดินหายใจ เราก็ดูแลความเรียบร้อยโดยทั่วไป รอให้พี่พยาบาลมาเปลี่ยนแล้วเราก็จะไปพักเหมือนกัน ที่คลินิกโรคระบบทางเดินหายใจเริ่มเงียบลงผู้ป่วยบางส่วนไปรับประทานอาหารกลางวัน บางส่วนที่รู้ว่าต้องตรวจช่วงบ่ายก็พยายามหากิจกรรมอื่นแทน เช่น การอ่านหนังสือ เดินซื้อของที่ตลาดนัดและ 7- Eleven

12:20 น.มียายกับตาคู่หนึ่งเข็นรถนั่งมาท่าทางและสีหน้าวิตกกังวลเป็นอย่างมากเรารับรู้ได้ถึงความทุกข์ของทั้ง 2 ท่าน ภายในรถนั่งมีเด็กชายอายุประมาณ 6-7 ปี แต่งตัวนักเรียนท่าทางตื่นกลัวแต่ไม่ได้แสดงท่าทางของการเจ็บป่วยที่ severe แต่อย่างใด ยายเป็นคนให้ประวัติกับเราว่าหลานชายมีอาการมีไข้และปวดท้องมากมีประวัติท้องเสียเมื่อ 4-5 วันก่อนแต่ตอนนี้หยุดถ่ายแล้ว ไม่แพ้ยาและไม่มีโรคประจำตัวใดๆ ยายกับตาได้พาหลานที่ตรวจที่สถานีอนามัย ยายบอกว่าหมอที่อนามัยเขาให้รีบพาหลานมารักษาที่โรงพยาบาลเพื่อตรวจกับแพทย์ด่วน ขณะที่คุณยายและคุณตาช่วยกันให้ประวัติ หลานชายยังคงไม่พูดเลยซักคำเดียวถึงแม้ว่าเราจะถามเกี่ยวกับอาการเจ็บป่วยก็ได้แต่พยักหน้าหรือสั่นศีรษะเท่านั้นสายตาของเด็กน้อยยังคงตื่นกลัวต่อบุคคลที่ปิดหน้าปิดตาของเจ้าหน้าที่ทุกคนและสภาพแวดล้อมที่ไม่คุ้นเคยมาก่อน  เราวัดไข้ T=38OC เราประเมินแล้ว clinical ของผู้ป่วยน่าจะรอได้ แต่ที่รอไม่ได้ก็คือ ความทุกข์ร้อนและความกลัว วิตกกังวลของคุณตาและคุณยายมากกว่า

เราตัดสินใจเดินไปหาหมอเด็กที่กำลังล้างมืออยู่และก็เรียนคุณหมอว่าดูญาติวิตกกังวลมากรบกวนคุณหมอช่วยตรวจอีกซักคนได้ไหม ซึ่งจริงๆแล้วภาวะที่ใกล้เวลาเที่ยงครึงอย่างนี้ก็หิวข้าวด้วยกันทุกคนนั่นแหละเราเข้าใจ และ Clinical ของผู้ป่วยก็พอจะรอได้ ไม่ได้ Severs มาก หมอล้างมือเสร็จพอดี หันมาตอบเราว่า “ได้พี่” แล้วหมอก็เดินมาที่โต๊ะและตรวจให้อย่างเต็มใจ สีหน้าของยายกับตาทั้งสองท่านเมื่อหลานชายได้รับการตรวจจากแพทย์เหมือนยกภูเขาออกจากอก แพทย์ให้ยาไปรับประทานและกลับบ้านได้ เราให้คำแนะนำเกี่ยวกับการเช็ดตัวลดไข้ และถ้าหลานอาการไม่ดีขึ้นก็ให้กลับมาโรงพยาบาลได้อีกตากับยายและหลานชายกลับบ้านไปแล้วด้วยความสบายใจในระดับหนึ่ง และเชื่อว่าหลานจะปลอดภัยเพราะได้รับการตรวจจากแพทย์แล้ว

ส่วนหมอก็ไปรับประทานอาหารกลางวันเลยเวลาไปบ้าง ส่วนเราที่เป็นพยาบาลก็จะเก็บความรู้สึกดีๆและประทับใจนี้ไว้เป็นบทเรียน เวลาเพียงน้อยนิดประมาณ 10 นาทีของบุคลากรทางสาธารณสุข สามารถช่วยให้ผู้รับบริการพ้นทุกข์ได้และเราก็เชื่อว่าสัมพันธภาพที่ดี ความจริงใจ และความมีน้ำใจจะทำให้ทุกอย่างเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดี   ขอบคุณคลินิกโรคระบบทางเดินหายใจที่สร้างและนำสิ่งดีๆผ่านเข้ามาในชีวิตเพื่อเป็นพลังในการทำงานต่อไป