ปัญญา จัดเป็นลำดับที่สี่ในบรรดาบารมีทั้งสิบประการ โดยถือว่าการที่เสนกบัณฑิตสามารถแก้ปัญหาของพราหมณ์แก่ได้จัดเป็นขั้นปรมัตถบารมี ซึ่งเรื่องนี้มีอยู่ใน เสนกชาดก ผู้สนใจจะทราบเรื่องราวทั้งหมด ก็... คลิกที่นี้ ... บันทึกนี้จะเสนอความคิดเห็นบางอย่างเท่านั้น
คุณธรรมคือปัญญานี้ มีการยกย่องไว้มาก ดังเช่นมีคำถามว่า บรรดาคุณสมบัติของคนเรานั้น อะไรประเสริฐที่สุด ? ตอบว่า ปัญญาประเสริฐที่สุด โดยท่านกล่าวว่า...
ศีล คือ ความสงบรำงับทั้งทางกายและวาจา ผู้ที่มีศีลจัดว่าเป็นผู้ประเสริฐ
สิริ คือ ความสง่างาม หรือบุคลิกภาพอันควรแก่การยกย่องชื่นชม ซึ่งผู้ที่มีความสง่างาม มีบุคลิกภาพดี ก็จัดว่าเป็นผู้ประเสริฐ
ธรรมของสัตบุรุษ คือ คุณสมบัติที่ยกย่องกันว่าประเสริฐอื่นๆ เช่น ความขยันหมั่นเพียร ความตรงต่อเวลา ความเป็นผู้มักน้อย ความเมตตากรุณาโอบอ้อมอารี ฯลฯ ซึ่งผู้ที่มีคุณสมบัติเหล่านี้ ก็ควรยกย่องว่าเป็นผู้ประเสริฐ
แต่ท่านว่า ศีล สิริ และธรรมของสัตบุรุษเหล่านี้ ย่อมคล้อยตามผู้มีปัญญา นั่นคือ ผู้มีปัญญาเท่านั้นจึงจะทำให้สิ่งเหล่านี้บังเกิดขึ้นได้ หรือแม้สิ่งเหล่านี้บังเกิดขึ้นตามธรรมชาติวาสนาของใครก็ตาม ผู้มีปัญญาเท่านั้นที่จะรักษาให้สิ่งเหล่านี้ดำเนินไปได้อย่างเหมาะสม...
ในเสนกชาดกนี้ เสนกบัณฑิตสามารถแก้ปัญหาของพราหมณ์แก่ได้ประดุจตาเห็น จึงจัดว่าเป็นปัญญาขั้นปรมัตถ์ ส่วนปัญญาบารมีระดับธรรมดา และระดับมั่นคงหรืออุปบารมีนั้น ก็มีอยู่ในชาดกทั่วไป...
อนึ่ง ก่อนจะจบเรื่องนี้ ก็ได้นำ หลักพหูสูต ซึ่งเป็นหลักในการศึกษาเล่าเรียนและก่อให้เกิดปัญญา ๕ ประการ มาเพิ่มเติม ได้แก่
การดำเนินตามหลักพหูสูตนี้ จักว่าเป็นการสั่งสมปัญญาบารมีเช่นเดียวกัน เพราะสิ่งที่เราเรียนเราจำเราคิด มิใช่ว่าจะเลือนหายไปหมด แต่จะติดตามเราไปในขันธสันดาน ทำให้เราเข้าใจสิ่งนั้นๆ ได้ง่ายยิ่งขึ้น...
กราบคารวะอาจารย์ขอรับ....ขมนียํ ยาปนียํ..
ข้าน้อยกำลังทำความเข้าใจกับสิ่งนั้นๆอยู่ขอรับ..
มาน้อมนำธรรม ก่อนทำงานครับ สาธุ