น้ำนมของแม่ที่ลูกรอคอย
สายวันหนึ่งในโรงพยาบาลชุมชนขนาดเล็ก ตั้งห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 6 กิโลเมตร ในขณะที่ทีมพยาบาลนั่งรับส่งต่ออาการผู้ป่วยจากเวรดึก เสียงโทรศัพท์ดังขึ้น
“รับย้ายผู้ป่วย หลังคลอดหนึ่งคนจ๊ะ” เสียงพี่นิดพยาบาลเวรดึกบอกฉันพร้อมทีมงาน
“ผู้ป่วยท้องที่ 2 คลอดปกติ เวลา 04.00น. ทารกเพศหญิง ร่างกายสมบูรณ์ มารดาหลังคลอดน้ำนมยังไม่ไหล มดลูกหดรัดตัวดี Blood loss 200 cc น้ำคาวปลาไหลปกติ”
หลังจากพี่นิดส่งอาการผู้ป่วยเรียบร้อยแล้วไม่นาน ทีมงานก็ได้ยิน เสียงน้องแก่นผู้ช่วยเหลือคนไข้บอกทีมงาน “ คนไข้มาแล้วค่ะ ” พร้อมเข็นรถผู้ป่วยไปห้องหญิงหลังคลอดทันที ฉันเดินไปรอผู้ป่วยที่ห้องหลังคลอดเมื่อน้องแก่นเข็นรถไปถึง ฉันพบมารดาหลังคลอดวัยกลางคน ท่าทางอ่อนเพลีย สีหน้าดูวิตกกังวล ฉันได้ประเมินอาการมารดาหลังคลอด ตรวจสัญญาณชีพ พร้อมพูดคุยซักถามประวัติ มารดาหลังคลอดไม่ค่อยตอบคำถามมากนัก ฉันจึงปล่อยให้นอนพักผ่อนก่อน พร้อมกับหันไปตรวจร่างกายบุตรทันที และขณะที่ฉันตรวจร่างกายบุตรอยู่ ฉันก็ได้ยินเสียงมารดาหลังคลอดพูดออกมาว่า
“ น้ำนมของฉันจะไหลหรือเปล่าจ๊ะหมอ ลูกคนก่อนน้ำนมไหลออกน้อยมาก ต้องให้นมผสมช่วย เงินซื้อนมก็ไม่ค่อยมี ” มารดาหลังคลอดบอก
“ ได้ซิจ๊ะ เพียงแค่ เยาว์ให้ลูกดูดนมบ่อยๆ ก็จะกระตุ้นให้น้ำนมไหลดี เดี๋ยวหมอจะสอนให้เลยก็แล้วกัน ” ฉันพูดแทนตัวเองว่าหมอตามที่มารดาหลังคลอดเรียกและแทนตัวมารดาหลังคลอดว่าเยาว์ตามประวัติที่แจ้งมาในเวชระเบียน
“เยาว์พอจะลุกไหวรึเปล่าจ๊ะ ดูซิลูกกำลังดูดปากอยู่เลย เป็นโอกาสดีของเราเลยนะเนี่ย ”
ฉันพูดพร้อมกับช่วยประคองเยาว์ลุกขึ้นนั่ง
“ ต้องนั่งหลังตรงๆ นะ เท้าก็ต้องไม่เขย่ง จะได้ไม่เมื่อยเวลาเราให้นมลูก ไหนลองทำซิจ๊ะ” เยาว์ปฏิบัติตาม ฉันไม่รีรอรีบอุ้มลูกมาให้ทันทีและสอนวิธีการอุ้มในท่าที่ถูกต้องรวมถึง
การดูดที่ถูกวิธี
“ อุ้มให้ลำตัวลูกตะแคงเข้าหาตัวนะ คางต้องชิดเต้า เวลาปากลูกอ้ากว้างเอาหัวลูกเข้าหาเต้านม ปากอมให้เข้าไป 1 นิ้วจากหัวนม ขณะดูดปากบนและล่างจะบาน แก้มจะป่อง ดูดและกลืนเป็นจังหวะ ไหนลองทำซิจ๊ะ ” ฉันคอยช่วยดูแลเยาว์ให้นมลูกอย่างใกล้ชิด
“ ลูกดูดนมแล้ว ” เยาว์อุทานอย่างดีใจ “ ดีแล้วจ๊ะ เยาว์ให้ลูกดูดนมไปเรื่อยๆนะจ๊ะ ดูดจนเต้าเหี่ยวแสดงว่าน้ำนมเกลี้ยงเต้า ถ้าลูกยังไม่อิ่มให้ดูดนมอีกข้างจนอิ่ม ถ้ามีปัญหาเรื่องการให้นม เยาว์กดออดปุ่มสีแดงที่หัวเตียงทันที หมอขอตัวไปทำงานก่อน และจะมาดูเป็นระยะ แล้วช่วงบ่ายหมอจะเปิด VCD เรื่องการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ให้ดูนะจ๊ะ ”
ฉันมาทำงานในหน้าที่อื่นที่รับผิดชอบได้สักพัก ไม่ถึง 15 นาที เสียงออดก็ดังขึ้น ฉันเหลือบสายตาไปมองตรงแป้นสัญญาณเห็นเป็นเตียงที่ 21 ฉันทราบทันทีว่าการให้นมลูกมีปัญหาแน่นอน ไม่รอช้าฉันรีบตรงไปที่เตียงของเยาว์ทันที เมื่อไปถึงฉันพบเยาว์นั่งอุ้มลูกอยู่บนเตียงสีหน้ามีความวิตกกังวลมาก ฉันสอบถามเยาว์ “ เกิดอะไรขึ้นจ๊ะ ”
“ ลูกหยุดดูดนมไปแล้ว น้ำนมไม่มีทีท่าว่าจะออกเลยจ๊ะ จะทำอย่างไรดีจ๊ะ ”
ฉันมองหน้าเยาว์และตรวจดูบริเวณเต้านมของเยาว์ที่ลูกกำลังดูดทันที ลูกของเยาว์ดูดได้อย่างถูกต้อง แต่ยังไม่เห็นเรื่องของการกลืนของเด็ก ฉันบอกเยาว์ว่า
“ในช่วงแรกน้ำนมอาจจะยังไม่ไหล แต่เยาว์ต้องให้ลูกดูดกระตุ้นบ่อยๆ ทุก 2 ชั่วโมง ถ้าลูกหลับให้ปลุกให้ลูกดูด พยายามหน่อยนะเพื่อลูกของเรา” ฉันพูดให้กำลังใจพร้อมสัมผัสเบาๆที่แขนของเยาว์ เยาว์พยักหน้าสีหน้ามีรอยยิ้มขึ้นมาเล็กน้อย ฉันขอตัวมาทำงานต่อหลังจากให้คำแนะนำและให้กำลังใจกับเยาว์แล้ว
เมื่อถึงเวลาบ่ายโมงตามที่นัดกับเยาว์ไว้ ฉันได้พาเยาว์และลูกมาที่ห้องคลินิกนมแม่เพื่อให้เยาว์ได้ดู VCD การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ที่มีเนื้อหารายละเอียดเรื่องประโยชน์ของน้ำนม ท่าอุ้มที่ถูกวิธี การดูดที่ถูกต้อง วิธีการบีบและเก็บน้ำนม พร้อมทั้งประเมินซ้ำโดยให้เยาว์ปฏิบัติให้ดู ให้คำแนะนำในส่วนที่ปฏิบัติไม่ถูกต้อง
และในช่วงเวลาเย็นขณะที่ฉันลงเวรกำลังจะเดินกลับบ้านฉันได้แวะไปเยี่ยมเยาว์อีกหนึ่งครั้งเพื่อประเมินการดูดนมของเด็ก ฉันตรวจดูเต้านมอีกครั้ง เวลานี้ฉันพบเต้านมของเยาว์เริ่มคัดตึง
แต่น้ำนมยังไม่ไหล สีหน้าของเยาว์ต่างกับเมื่อเช้าไม่มีรอยยิ้ม มองหน้าฉันสลับกับหน้าลูก พร้อมกับพูดว่า “ น้ำนมไม่ไหลเลยหมอ มันปวดเต้านมน่าดู เลยจ๊ะ ”
ฉันพยักหน้าและสังเกตเห็นเต้านมตั้งแต่เริ่มมาดูเยาว์แล้ว พลางนึกในใจว่าจะช่วยเยาว์อย่างไรดี ฉันเห็นความตั้งใจของเธอ จึง เปลี่ยนใจไม่กลับแฟลต ถามเยาว์ว่า มีผ้าขนหนูผืนเล็กบ้างหรือไม่ จะได้นำมาประคบเต้านม เพื่อให้น้ำนมไหล และก็เริ่มประคบเต้านมให้เยาว์ นวดเต้านม กระตุ้นให้เธอดื่มน้ำอุ่นมากๆ ให้ลูกดูดนมเธอบ่อย ๆ สลับกันไป และชวนเยาว์พูดคุยเพื่อให้ผ่อนคลาย ซักถามถึงครอบครัวทางบ้าน เพราะฉันเริ่มสังเกตเห็นว่า เยาว์อยู่กับลูกเพียง 2 คน ไม่เห็นมีญาติหรือสามีตามมาเลยจนกระทั่งเย็น ซึ่งตามปกติคนที่มีลูก พ่อต้องมาเฝ้าดูแลลูกน้อยของตนเอง และดูแลภรรยาที่เป็นแม่ของลูก เมื่อฉันถามถึง เยาว์เล่าว่า
“ สามีมีอาชีพเพาะเห็ดขาย มีบุตรชาย อายุ 7 ขวบ ขณะนี้ไปโรงเรียนแล้ว ตอนเช้า ตี 2-3 สามีต้องตื่นไปเก็บเห็ด นำเห็ดไปขายให้ลูกค้า พอตอนสายกลับจากขายเห็ดก็กลับมารดน้ำเห็ด เตรียมเชื้อเห็ดในการเพาะครั้งต่อไป จะมีเวลาหยุดพัก 4-5 โมงเย็น ถึงจะได้มีเวลามาดูแลภรรยาและลูกน้อย ส่วนเธอเองทำงานอยู่บริษัทแห่งหนึ่งที่หัวหิน มีรถรับส่ง เมื่อท้องแก่ใกล้คลอด จึงหยุดอยู่บ้าน 1 สัปดาห์จ๊ะ ” เยาว์บอกกับฉัน และเล่าต่อไปโดยที่ฉันไม่ต้องถาม
“ หนู ตั้งใจจะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ไปจนถึง 6 เดือน เพราะลูกคนแรกก็กินนมตนเองจ๊ะ ”
ฉันพยักหน้ายิ้มให้กำลังใจ พร้อมกับละมือที่ประคบเต้านม และให้เยาว์ให้ลูกดูดนมทันที
ใน ตอนเย็นของวันนั้นฉันได้พบกับสามีของเยาว์ ได้แนะนำให้สามีของเธอช่วยหาอาหารเสริมมาบำรุงน้ำนม พวกหัวปลี แกงเลียง มาให้เธอรับประทาน พอฉันพูดจบ สามีของเธอหายไปพักใหญ่ ในช่วงที่สามีของเธอหายไปฉันก็พูดคุยกับเธอ เธอระบายความในใจให้ฉันฟังว่า รู้สึกเครียดที่น้ำนมไม่ไหลและต้องดูแลลูกคนเดียว ฉันจึงคิดในใจว่า นี้คงเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้น้ำนมของเธอไหลช้า ฉันจึงพูดคุยให้กำลังใจ เพื่อให้รู้สึกสบายใจ เธอมีสีหน้าดีขึ้นจากใบหน้าที่ไม่เคยยิ้ม เธอยิ้มได้ พูดคุยเป็นกันเองมากขึ้น แล้วสามีเธอก็กลับมาพร้อมกับแกงเลียงถุงใหญ่ ฉันจึงปล่อยให้เธอและสามีอยู่กันตามลำพัง พร้อมบอกเธอว่าพรุ่งนี้เราค่อยพบกัน
วันรุ่งขึ้นหลังรับเวรเสร็จฉันพบเธอเดินมารินน้ำร้อน เธอทักทายฉันด้วยสีหน้าสดใส บอกฉันว่า “ น้ำนมไหลมากขึ้นแล้วจ๊ะหมอ เมื่อคืนนี้ลูกของหนูกินนมอิ่มหลับนาน 2-3 ชั่วโมง ไม่ร้องกวนอีกแล้ว ”
ฉันบอกเยาว์ว่า “ ดีใจด้วยจ๊ะ” แล้ววันนี้หลังจากหมอตรวจ เยาว์ได้กลับบ้าน ฉันจึงได้แนะนำการปฏิบัติตัวในเรื่องการเลี้ยงบุตร การดูแลตนเองหลังคลอด การรับวัคซีนพร้อมกับนัดมาดูแผล ตรวจหลังคลอด เธอและสามีพาลูกกลับบ้านด้วยใบหน้าที่ยิ้มแย้มมีความสุข
จากการติดตามเยี่ยมหลังคลอด ทุกเจ็ดวัน สิบสี่วัน สี่สิบห้าวัน สองเดือน สี่เดือน และ 6 เดือน เยาว์ยังให้ลูกกินนมแม่อย่างเดียว แม้เยาว์จะไปทำงานแล้วก็ตาม แต่เธอก็ใช้วิธีการบีบเก็บน้ำนมอย่างที่ได้รับคำแนะนำไป ปัจจุบันลูกของเธอมีสุขภาพสมบูรณ์แข็งแรง ไม่เคยเจ็บป่วยจนต้องมารับการรักษาในโรงพยาบาล
ความเห็น (1)
อยากได้ VCD นมแม่ สุขศึกษาหลังคลอดมาก ๆ เลยค่ะ หาซื้อยังไม่ได้
ที่ รพ.ยังไม่มีสื่อการสอนที่เป็น VCD รบกวนบอกแหล่งซื้อได้ใหมค่ะ หรือขอความกรุณาขอ Down lode หรือ Copy ได้ไหม อยู่ รพช.ภูสิหง์ ศรีสะเกษค่ะ