จากวันวานสู่วันนี้ ..... พยาบาลของชุมชน
ย้อนไปเมื่อตอนปี 2543 ซึ่งเป็นช่วงปฏิรูประบบสุขภาพ มีการพูดถึง PCU คณะพยาบาลศาสตร์ ม.ขอนแก่นได้เริ่มทำงานวิจัยโดย รศ.ดร.ขนิษฐา นันทบุตร ซึ่งเป็นผู้ริเริ่มความคิดของคำว่า "พยาบาลของชุมชน" จากผลงานวิจัยที่ชี้ชัดว่า ชาวบ้านมีความต้องการพยาบาลของชุมชน มิใช่พยาบาลชุมชน จากนั้นจึงได้เกิดกระบวนการพัฒนาวิธีคิดของพยาบาลประจำศูนย์สุขภาพชุมชนของโรงพยาบาลน้ำพองและได้พัฒนาให้พยาบาลและเจ้าหน้าที่ได้มีเครื่องมือในการทำงานโดยใช้เครื่องมือ 7 ชิ้น ของ นพ.ดร.โกมาตร ร่วมกับการสนับสนุนของ อบต.น้ำพองที่มีวิสัยทัศน์มองเรื่องสุขภาพมากกว่างานอื่น และจากคำตอบที่ ชาวบ้านของน้ำพองเป็นผู้บอกเองว่าต้องการคนในพื้นที่เข้ามาดูแลสุขภาพคนในชุมชนเอง ทำให้สถาบันการศึกษา สถานบริการ ต้องหันทิศปรับตัวกัน เพราะทางสถาบันการศึกษาเองยังไม่มีหลักสูตรที่ให้คนในพื้นที่ออกมาเรียนพยาบาล
จากวันนั้นถึงวันนี้ ประมาณ 6 ปีกว่าได้มีโอกาสกลับไปเยื้อนหมู่บ้านที่ได้ประสบการณ์การไปทำเครื่องมือ 7 ชิ้น ซึ่งเป็นครั้งแรกของชีวิตที่ทำให้รู้จักคำว่าชุมชน เข้าใจคำว่า น้ำใจของชาวบ้าน เข้าใจคำว่าวิถีชีวิต ณ วันนั้นเมื่อวันที่ได้ไปกวาดพื้นบ้าน อาบน้ำให้คนไข้โรคจิตในบ้านที่เนื้อตัวมอมแมม(จากที่ไม่เคยทำ) จนได้เรียนรู้และรู้จักชีวิตความเป็นคนมากขึ้น เมื่อ 5 วันก่อนได้มีโอกาสอีกครั้งกลับไปดูงานอีกครั้งและได้เข้าไปแลกเปลี่ยน จนทำให้เห็นภาพการเจริญเติบโตของคำว่า "พยาบาลของชุมชน" เด่นชัดขึ้นมาก ณ วันนี้ ชาวบ้านมีพยาบาลของชุมชนที่เป็นลูกหลานของชุมชนมีทั้งที่จบแล้ว และกำลังเรียน ระบบพยาบาลของชุมชนยังคงเหมือนเดิม คือมีผู้ช่วยของพยาบาลที่เป็นคนในชุมชนช่วยดูแลเบื้องต้น มีการให้คำปรึกษาและสามารถติดต่อพยาบาลของชุมชนได้ตลอดเวลา อบต.ยังคงให้การสนับสนุนโครงการสุขภาพต่างๆแก่ประชาชนในพื้นที่ พยาบาลของชุมชนทุกวันนี้รู้จักวิถีชีวิตของคนในชุมชนทั้งหมดขนาดที่หลับตาก็เห็นภาพได้ทั้งหมด ณ วันนี้ มีแต่การเจริญเติบโตขึ้นเรื่อยๆ ระบบพยาบาลของชุมชนได้รับการรพัฒนาขึ้นเรื่อยๆ อย่างเป็นวงจร
สิ่งที่น่าคิดและมองต่อคือว่า เมื่อคนในชุมชนได้ลูกหลานของตนเป็นพยาบาลแล้ว พยาบาลของชุมชนที่ทำมา 5-6 ปี จะเป็นอย่าไรต่อไป ข้อมูลที่พยาบาลมีอยู่ จะมีระบบการจัดการข้อมูล (informatic system)ได้อย่างไรในการส่งต่อแก่พยาบาลของชุมชน คำตอบเหล่านี้ได้แต่คิด ...และคิด... ถึงจุดปลี่ยนผ่านของพยาบาลของชุมชนรุ่นเก่า และพยาบาลของชุมชนรุ่นใหม่จะเป็นอย่างไรต่อไปน่าคิดต่อจริงๆ ...
ความเห็น (1)
ขบวนการส่งเสริมและเชิฐชวนให้ อปท. สร้างคนของตนเองเพื่อดูแลคนในชุมชนตองตนเอง ในส่วนตัวคิดว่าเรื่องนี้เป็น "การปฏิวัติวัฒนธรรม" ของระบบบริการสาธารณสุข พยาบาลของชุมชนเป็นกรณีตัวอย่างที่เกิดขึ้นในสังคมไทยที่ได้ทดลอง ถอดเป็นองค์ความรู้ใช้ในการรับนักศึกษา การออกแบบกิจกรรมในระหว่างการศึกษา และเมื่อจบการศึกษา
ณ วันนี้ การเดินทางของเรื่องนี้ครบวงจรแล้ว พยาบาลที่ตำบลน้ำพองทำงานมา 2 ปี และได้สะท้อนความรู้สึกนึกคิดที่ถูกบันทึกในจดหมายข่าวพยาบาลของชุมชน ฉบับที่ 2 (www.thainoc.net)
ความท้าทายอยู่ที่ สถาบันการศึกษาว่าจะตอบสนองต่อความต้องการที่จะให้ชุมชนท้องถิ่นพึ่งตนเองหรือจัดการตนเองได้ ควบคุมปัจจัยคุกคามได้ วันนี้ต้องลงมือทำ การท่องหรือเขียนพันธกิจแล้วปล้มกับการเขียนดีนำเสนอได้ดีก็คงจะไม่คุณประโยชน์ต่อประชาชนเสียแล้ว