เกิดเป็นมนุษย์ได้ยากเพราะเหตุไร ?

พรุ่งนี้วันพระ... ซึ่งผู้เขียนก็ยังคงรับหน้าที่แสดงธรรมเป็นประจำ เพียงแต่ทิ้งช่วงการนำมาเล่าซ้ำไว้ในบันทึกไประยะหนึ่งเท่านั้น สำหรับหัวข้อธรรมที่ตั้งใจอัญเชิญไปแสดงในวันพรุ่งนี้นั้น เป็นประเด็นน่าสนใจตามพระบาลีว่า....

กิจฺโฉ มนุสฺสปฏิลาโภ กิจฺฉํ มจฺจาน ชีวิตํ
กิจฺฉํ สทฺธมฺมสฺสวนํ กิจฺโฉ พุทฺธานมุปฺปาโท

การได้เฉพาะซึ่งความเป็นนมนุษย์เป็นสิ่งที่ยาก การใช้ชีวิตของสัตว์เป็นสิ่งที่ยาก
การฟังพระสัทธรรมเป็นสิ่งที่ยาก การอุบัติขึ้นของพระพุทธเจ้าทั้งหลายเป็นสิ่งที่ยาก

คาถานี้มาจากนิทานธรรมบท ผู้สนใจต้องการอ่านเรื่องราวทั้งหมดก็ (คลิกที่นี้) จะเข้าไปอ่านให้จบก่อนแล้วค่อยมาอ่านบันทึกนี้ต่อ หรือจะอ่านบันทึกนี้ให้จบแล้วค่อยไปอ่านนิทานก็ได้ตามอัธยาศัย...

แม้ผู้เขียนจะคุ้นเคยกับคาถานี้มาเกินยี่สิบปี แต่ไม่เคยฉุกคิดถึงความเป็นเหตุเป็นผลของเนื้อหา วันก่อนปิยมิตรสองรูปมาร่วมงานทอดกฐิน รูปหนึ่งยกย่องรูปหนึ่งว่ามีปัญญาเป็นเลิศที่สามารถมองเห็นความเป็นเหตุเป็นผลของคาถานี้ได้ ดังนั้น เราลองมาทบทวนอีกครั้ง โดยแปลเป็นคำง่ายๆ (พุทธะ ถ้าไม่แปลว่าพระพุทธเจ้า ก็อาจเป็นคำธรรมดาว่า ผู้รู้ ได้)

การได้เป็นมนุษย์ ่ยาก
การใช้ชีวิตของสัตว์ ยาก
การฟังธรรม ยาก
การเกิดขึ้นของผู้รู้ ยาก

ประการแรก ที่เราเกิดมาเป็นมนุษย์ได้นั้นเพราะเรามีบุญกุศลเพียงพอ ถ้าหากบุญกุศลไม่เพียงพอก็อาจไปเกิดเป็นสัตว์เดรัจฉานหรือเทวดาเป็นต้น ซึ่งเป็นภพภูมิอื่นที่อาจสูงหรือต่ำกว่าการเป็นมนุษย์ก็ได้ แต่ตามหลักพระพุทธศาสนาถือว่ามนุษย์เป็นสถานภาพที่เหมาะสมที่สุดในการบำเพ็ญบารมีธรรมให้สูงยิ่งๆ ขึ้นไป...

สาเหตุที่เกิดเป็นมนุษย์ได้ยากก็เพราะการใช้ชีวิตของคนเรานั้นเป็นสิ่งที่ยาก นั่นคือ เราทำดีบ้างชั่วบ้าง บุญบ้างบาปบ้าง ซึ่งผลความดีความชั่วหรือบุญบาปเหล่านี้ ยากที่จะวินิจฉัยได้ว่าจะนำเราไปสู่ความเป็นมนุษย์อีกหรือไม่ในชาติหน้าหรือชาติต่อไป... และนี้คือข้อสองซึ่งเป็นสาเหตุของข้อหนึ่ง

สาเหตุที่เราดำเนินชีวิตได้ยาก เพราะเราขาดการชี้แนะ ปัญญาส่องทาง หรือขาดหลักยึดเหนี่ยวที่จะทำให้เรามีความมั่นใจในการกระทำ และนี้คือข้อสามซึ่งเป็นสาเหตุของข้อสอง... เพราะถ้าเราได้ฟังธรรม ได้รับคำแนะนำอย่างเหมาะสมในการดำเนินชีวิตแล้ว โอกาสที่เราจะเดินทางผิดก็มีน้อยลง

ส่วนสาเหตุที่ทำให้เราได้ฟังคำชี้แนะที่ถูกต้องได้ยาก เพราะผู้ที่รู้แจ้งเห็นจริงจะมาบอกเราหรือแสดงธรรมให้เราฟังนั้น เป็นสิ่งที่หาได้ยาก หรือเกิดขึ้นได้ยาก (มีแต่ผู้อวดรู้ หรือรู้ไม่จริงที่มาชี้แนะเสียมากกว่า) ดังนั้น ในข้อสี่จึงบอกว่า การเกิดขึ้นของพระพุทธเจ้าหรือผู้รู้เป็นสิ่งที่หาได้ยาก

ตามนัยที่เล่ามาย่อๆ จะสังเกตได้ว่า คาถาบทนี้มีความเป็นเหตุเป็นผลอยู่ กล่าวคือ 1 2 3 4 หรือมองย้อนกลับก็อาจได้ว่า 4 3 2 1 ก็พอได้...

ลองเปรียบเทียบคาถาบทนี้กับสถานการณ์สังคมไทยปัจจุบัน ใครหนอที่รู้แจ้งเห็นจริงเกี่ยวกับทางออกของสังคมไทยในตอนนี้ (4)... นั่นคือ โอกาสที่เราจะได้ฟังทางออกจากท่านผู้รู้จึงเป็นสิ่งที่ยาก (3)... ดังนั้น จึงยากที่จะเลือกข้างเลือกสี เป็นดำ ขาว เทา ไร้สี หรือสีผสมกันจนมั่ว (2)... สุดท้าย โอกาสที่สังคมไทยจะเกิดความสงบสุขดังที่เราปรารถนาใฝ่ฝันจึงเป็นสิ่งยากยิ่ง (1)

ว่าจะขยายความอรรถธรรม เฟ้นเนื้อหาออกมาก็ยังไม่ค่อยแจ่มแจ้งเท่าใดนัก พอยกสังคมการเมืองมาเปรียบเทียบ รู้สึกว่าง่ายดายเหลือเกิน แต่พระสงฆ์ไม่ควรยุ่งการเมือง จึงยุติบันทึกนี้ไว้แต่เพียงแค่นี้ (.........)

เขียนใน GotoKnow โดย BM.chaiwut
ใน สนทนาธรรม

คำสำคัญ (Tags): #การฟังธรรม#การเกิดขึ้นของผู้รู้#การใช้ชีวิต#ความเป็นมนุษย์

หมายเลขบันทึก: 314003เขียนเมื่อ 16 พฤศจิกายน 2009 23:17 น. ()แก้ไขเมื่อ 11 มิถุนายน 2012 21:49 น. ()สัญญาอนุญาต: สงวนสิทธิ์ทุกประการจำนวนที่อ่าน