ปลาเห็ด : การเดินทางของวัฒนธรรมทางภาษา และชาติพันธุ์

ภาษาเดินทางตามปลาเห็ด ปลาเห็ดเดินทางตามกลุ่มชาติพันธุ์ กลุ่มชาติพันธุ์เดินทางตามสายน้ำ..

ปลาเห็ด : การเดินทางของวัฒนธรรมทางภาษา และชาติพันธุ์

เวลาไปต่างจังหวัด แล้วได้ยินคนพื้นที่พูดภาษาถิ่นกัน จะชอบฟัง ถึงแม้จะไม่ได้เข้าใจไปเสียทั้งหมด แต่จะมีความสุขที่เค้ายังอนุรักษ์ภาษาถิ่นไว้ โดยเฉพาะเด็กๆ งดงามค่ะ มองว่าภาษาถิ่นเป็นสิ่งสวยงาม ซึ่งไปที่ไหนภาษาก็สามารถบ่งบอกถึงวัฒนธรรมที่หลากหลาย หลายหลากทางกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีอยู่ในแต่ละพื้นที่ นะค่ะ ...

หลายวันที่ผ่านมาได้พูดคุยกับน้องๆ ที่รู้จักกัน มีน้องนักภาษาศาสตร์ ชาวสุโขทัย ได้พูดภาษาถิ่นของเค้าออกมา “เขาด่าให้ยังไม่ระง้อยอีก” ทำเอาเพื่อนพ้องน้องพี่งงเป็นไก่ตาแตก (ทำไมไก่ต้องตาแตกด้วยนะ) พอน้องเค้าอธิบายให้ฟังจึงได้รู้ว่า คำว่า “ระง้อย” นั้นแปลว่า สำนึก หรือ รู้ตัว จึงเข้าใจว่าประโยคที่น้องเค้าพูดเมื่อสักครู่หมายความว่า “เขาด่าให้ยังไม่รู้สึกตัวอีก” นั่น ... แต่ถ้าจะให้พูดจากใจจริงแล้ว คำว่า ระง้อย นั้นถึงจะไม่เข้าใจแต่พอได้รับรู้ความหมายทำให้เจ็บแสบกว่าคำว่า รู้สึก ในภาษากลางอีกนะ ...

หลังจากนั้นเริ่มสนุกกับการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมระหว่างจังหวัดกัน นี่ถ้าได้มีการวาดแผนที่การเดินทางชีวิตของแต่ละคนคงสนุกและเห็นภาพชัดเจนมากขึ้น ...

ผุดภาษาถิ่นกันออกมาอีกหลายคำ จนมาสะดุดกับคำว่า "ปลาเห็ด" ถามกันว่ามีใครรู้จักไหม หลายคนไม่รู้จักคำนี้ ... เลยทำให้ตัวเองนึกถึงเมื่อต้องเดินทางมาทำงานเป็นบัณฑิตอาสาสมัครดูแลผู้ติดเชื้อเอดส์ที่วัดพระบาทน้ำพุ จังหวัดลพบุรีเมื่อ ๑๐ กว่าปีก่อน มาสอนหนังสือที่นี่ได้ ๒-๓ ปี และยังต้องมาลงพื้นที่เก็บข้อมูลทางด้านพิพิธภัณฑ์ในจังหวัดแถบๆ นี้อีก .. วันนึงได้แวะทานข้าวร้านอาหารตามชี้ คือไม่ใช่อาหารตามสั่ง สั่งไม่ได้สิเพราะแม่ค้าทำไว้ให้แล้วเป็นถาดๆ หลายถาดหลายเมนูอยู่ ได้แค่ชี้บอกแม่ค้าว่า เอานี่ และนี่ จนแม่ค้าทวนเมนูที่เราชี้ไป คือ แกงเผ็ดอย่างนึง และปลาเห็ด เราก็นึก อ้าวว ไม่ได้ชี้ปลาน๊า จึงทวนกลับไปว่า แกงเผ็ดกับทอดมันค่ะ แม่ค้ายิ้มๆ แล้วตอบกลับมาอีกว่า ทอดมัน นั่นแหละค่ะที่นี่เค้าเรียกว่า ปลาเห็ด เราเลยรีบแปลความทันทีว่า อ้อ! ที่เรียกว่าปลาเห็ดนั้นคงเพราะเนื้อมันทำมาจากปลา และมีรูปลักษณ์เหมือนดอกบานๆ ของเห็ด จึงเรียกว่า ปลาเห็ด และคงเป็นภาษาถิ่นของคนลพบุรี .. แต่ ..... จนได้มาคุยกับน้องนักภาษาศาสตร์นี่แหละ สิ่งที่เข้าใจเอาเองว่าใช่มาตลอดมัน ผิด ... ปลาเห็ด เป็นคำที่แผลงมาจากภาษาเขมร การออกเสียงคล้ายๆ กันแต่แปร่งๆ กว่าหน่อย และที่สำคัญ ไม่ใช่เฉพาะคนลพบุรีเท่านั้นที่เรียกกัน คนสุโขทัย สิงห์บุรี ลพบุรี แถมไปถึงโน่น เพชรบุรีก็ยังเรียกทอดมันว่าปลาเห็ดซะอีกด้วย ภาษานี่ข้ามน้ำข้ามทะเลจากฝั่งนี้ลงใต้ไปได้อย่างไรกันนี่ กระจายไปหลายพื้นที่ ไปไกลมาก ..

ถ่ายภาพ : ณัฐพัชร์ ทองคำ
กล้องมือถือ Nokia N70

หลายวันก่อนเดินทางไปสำรวจพิพิธภัณฑ์ที่จังหวัดอ่างทอง แวะร้านก๋วยเตี๋ยวสูตรโบราณ ตั้งอยู่ที่อำเภอบ้านแพรก จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซึ่งเป็นอำเภอรอยต่อกับจังหวัดลพบุรี ก็พบกล่องใส่ ปลาเห็ด เป็นผลิตภัณฑ์ของกลุ่มแม่บ้านที่นี่ นำปลาเห็ดมาร้อยด้วยเชือกกล้วย เส้นละ ๘ ชิ้น ๑๐ บาทเท่านั้นเอง .. ดังนั้นขอเพิ่มอีกจังหวัด พระนครศรีอยุธยาก็เรียก ทอดมัน ว่า ปลาเห็ด ....

มีท่านใด จากจังหวัดไหน เรียก "ทอดมัน" ว่า "ปลาเห็ด" กันบ้างค่ะ?

เขียนใน GotoKnow โดย ณัฐพัชร์
ใน fieldnote-บันทึกภาคสนาม

คำสำคัญ (Tags): #ชาติพันธุ์#ทอดมัน#ปลาเห็ด#วัฒนธรรม#ณัฐพัชร์ ทองคำ#ภาษาถิ่น

หมายเลขบันทึก: 317569เขียนเมื่อ 2 ธันวาคม 2009 00:00 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 21:59 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่าน

ความเห็น (42)

ประหยัด ช่วยงาน

เขียนเมื่อ 2 ธันวาคม 2009 00:14 น. ()

มีเพื่อนอยู่นครปฐมเรียกปลาเห็ดเหมือนกัน
คนงามบ้านโป่งอยู่ใกล้นครปฐมไม่เรียกปลาเห็ดหรือครับ

อ้อยเล็ก

เขียนเมื่อ 2 ธันวาคม 2009 00:19 น. ()

ว่าจะมาปิดคอมฯแล้วนอน..เห็นปลาเห็ดของณัชพัชร์เลยคันมือ..ปรือตาโพสต์ให้น้องซะหน่อย..ปลาเห็ดบ้านครูอ้อยก็คือหนองดินแดงก็เกือบจะถึงสระกะเทียมติดเขตราชบุรี..และญาติทางปู่กับย่าจะเป็นคนราชบุรี..ซะส่วนใหญ่..เขาเรียกว่าบ้านใหม่โพธาราม..ละแวกนั้นจะเป็นต้นตระกูลครูอ้อยเล็ก..ปลาเห็ดที่ว่าย่าครูอ้อยทำเป็นต้นแบบนั้นเป็นปลาตัวเล็กๆเช่นปลาสร้อยชุบในแป้งข้าวเจ้าที่โม่เองปรุงรสด้วยพริกแกงที่โขลกเองอีกแหล่ะ น้ำปลา ย่าจะไม่ใส่ผงชูรส ใบมะกรูดซอย ตักขึ้นให้เป็นแพ แพละ4-5 ตัว ทอดให้เหลืองกรอบ แต่ส่วนใหญ่จะเป็นสีแดงๆอย่างที่เราเห็นเพราะเป็นสีของพริกแกง ส่วนปลาตัวใหญ่ก็จะใช้ปลาช่อนขนาดเล็ก-ขนาดปานกลางในการชุบทอด ปลาใหญ่นี้จะใช้เพียงตัวเดียวไม่ทอดเป็นแพค่ะ....ถ้ามีปลาหลากชนิดปะปนกัน..ก็จะสับให้ละเอียดคลุกกับเครื่องแกงนวดให้เหนียว ปรุงรสด้วยน้ำปลา ใส่ถั่วฝักยาวและใบมะกรุดซอยดับคาวทุกทีไป อันนี้ล่ะค่ะเขาเรียกทอดมัน..เล่าตามประสบการณ์นะคะ..ไปที่ไหนก็จะถกเถียงกะเขาว่าปลาทอดเป็นตัวๆชุบลงในแป้งปรุงรสคือ ปลาเห็ด ส่วนทอดมันคือปลาสับละเอียดนวดกับเครื่องแกงใส่ถั่งฝักยาว ใบมะกรูดต่างห่าง..

ณัฐพัชร์