เก็บประเด็น KM ที่ ศูนย์ฯ 10 ตอนที่ 5 นมแม่ในราชทัณฑ์ ประหยัดงบประมาณรัฐ

 

เรื่องนี้ คุณวไล มาเล่าให้ฟังค่ะ เป็นเรื่องของการส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในทัณฑสถาน ซึ่งต้องถือว่า เป็น unseen เพราะว่า เป็นสถานที่ที่ใครๆ ก็ไม่สามารถเข้าไปได้

จุดเริ่มต้นการทำงาน มาจากความเชื่อที่ว่า การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ เป็นจุดเริ่มต้นของชีวิตที่ดีที่สุดของมนุษย์ เป็นสิทธิขั้นพื้นฐานของเด็กทุกคน และคุณค่าของน้ำนมแม่ คือ ข้อแนะนำองค์การอนามัยโลกที่ว่า การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ที่ดีที่สุด คือ การให้ลูกกินนมแม่อย่างเดียว 6 เดือน หลังจากนั้น กินนมแม่และอาหารตามวัย จนถึงอายุ 2 ปี หรือมากกว่า จะเป็นผลดีสำหรับทารก

เหตุเริ่มต้น จาก

(1) ข้อสงสัยส่วนตัวว่า ในราชทัณฑ์ จะมีลูก มีแม่ เขาจะดูแลกันอย่างไร และลูกในทัณฑสถาน จะอยู่ด้วยกันตลอดเวลา น่าจะ success ในเรื่อง Breast feeding ... จากที่ได้ถามผู้เข้ามารับบริการในคลินิก ก็พบว่า ส่วนใหญ่เลี้ยงลูกด้วยนมผสม ซึ่งผิดจากที่เราคาดหมาย คุณแม่ที่ตอบคำถามนี้เป็นพยาบาลจากทัณฑสถานลำพูน บอกว่า ถ้าพี่สนใจ เข้าไปดูที่เชียงใหม่สิ ผู้ต้องขังจะเยอะมาก ... ทำให้เกิดแนวคิดว่า ถ้ามีโอกาสจะเข้าไปร่วมทำงานตรงนี้ เหมือนธรรมะจัดสรร เพราะว่าหลังจากนั้น ก็มีเจ้าหน้าที่ราชทัณฑ์เข้ามาขอเอกสารเกี่ยวกับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ บอกว่า เตรียมรับเสด็จพระองค์ภา จึงคุยกันว่า เราสนใจ และเขาก็สนใจเหมือนกัน จึงประสานงานกัน และดำเนินงานร่วมกัน

เมื่อได้เข้าไปวิเคราะห์งานร่วมกัน พบว่า สาเหตุทารกที่คลอดระหว่างมารดาเป็นผู้ต้องขัง และไม่ได้รับนมแม่เป็นอาหารอย่างเดียวใน 6 เดือนแรก ส่วนใหญ่เขาจะหยุดไปที่ 1 เดือน 2 เดือน 3 เดือน สาเหตุคือ แม่ขาดความรู้ ขาดทัศนคติที่ดีในเรื่องของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ และแม่มีปัญหาในเรื่องของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ไม่รู้จะแก้ไขอย่างไร เช่น หัวนมบอด หัวนมเจ็บแสบ แม่ท้อ หรือเห็นตัวอย่างผู้ต้องขังอื่นๆ เลี้ยงลูกด้วยนมผสม ก็เลยเลิกล้มไป และที่สำคัญที่สุด คือ พอครบ 3 เดือน แม่ต้องไปฝึกอาชีพ และให้ผู้ต้องขังซึ่งอาสามาเป็นพี่เลี้ยงดูแลดูแลลูกแทน

(2) คือ มี คุณสังวาลย์ ซึ่งเป็นหลักในการดูแลแม่และเด็กในทัณฑสถาน เป็นผู้ที่ได้รับรางวัลข้าราชการดีเด่น ของราชทัณฑ์

จึงเริ่มดำเนินงานร่วมกัน โดยเริ่มจากกระบวนการดูแล เป็นการเข้าไปพูดคุย กับแม่ๆ ซึ่งเป็นหญิงตั้งครรภ์ และแม่หลังคลอด ให้ความรู้ ทัศนคติ ว่า นมแม่ดีอย่างไร สำคัญอย่างไรกับลูก ฝึกปฏิบัติเรื่องการบีบเก็บตุนน้ำนม การอุ้มลูก ให้คำปรึกษา ช่วยเหลือเมื่อมีปัญหา และติดตามดูแลอย่างต่อเนื่อง เข้าไปเดือนละครั้ง หรือในกรณีที่มีการปรึกษามา

บรรยากาศในทัณฑสถาน

ตอนที่เข้าไป เหมือนอีกโลกหนึ่ง ที่มีดอกไม้ สะอาดสะอ้าน สวยงาม และสิ่งแรกที่อุทานกับคุณสังวาลย์ ก็คือ "โอ้โห คุณสังวาลย์ ถ้าอย่างนี้แล้ว ผู้ต้องขังคงจะล้นแน่ๆ เลย เพราะว่า แม้กระทั่งในห้องพัก คือ ห้องนอน ยังบุด้วยกระเบื้องเคลือบสีขาว และสะอาดสะอ้าน ทุกอย่างเป็นระเบียบไปหมด" แต่ สิ่งที่เรารู้ ก็คือ มันผิดวิถีชีวิต เพราะว่า พอแม่เข้าไปแล้ว ประตูจะลั่นดาน อยู่ในห้องขังเล็กๆ แคบๆ ห้องน้ำก็จะอยู่ในนั้นด้วย … ถึงจะอย่างไร มันก็ไม่อิสระเสรี และไม่มีความสุข

คุณสังวาลย์ตอบคำถามนี้ว่า ... "ไม่จริง มนุษย์ต้องการอิสรภาพ ผู้ต้องขังในนั้นทุกคนเฝ้ารอคอย วันที่เขาจะได้ออก"

 

จากการที่เข้าไป พบปัญหา และมีข้อค้นพบต่างๆ ก็เกิดการแก้ไข และปรับระบบภายใน เพื่อเอื้อ และสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ โดยไม่ขัดต่อระเบียบภายในราชทัณฑ์ ... บางสิ่งที่ไปช่วยเขา เพื่อสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ เราก็วิเคราะห์ร่วมกัน เช่น

• ปัญหาที่แม่ส่วนใหญ่ต้องออกไปฝึกอาชีพ ก็คุยกันกับแม่ กับเจ้าหน้าที่ ได้วิธีการก็คือ เมื่อเอาลูกมาไว้ที่ day care และลูกร้องกินนม ก็โทรศัพท์ตามแม่มาให้นม แล้วก็ก็กลับไปทำงาน
• ปัญหาที่กำหนดไว้ว่า ทันทีที่ลูกมีอายุ 1 ปี จากที่เด็กอยู่ในราชทัณฑ์ ก็ต้องส่งไปอยู่ข้างนอก เขาบอกว่า เป็นวันที่เป็นความทุกข์ของกลุ่มนั้น ที่ต้องจากลูก จึงคุยกันว่า อย่างนี้ จะต้องมีวิธีการ separate ค่อยๆ แยกแม่ แยกลูก ก่อนที่จะถึงวันแห่งความเศร้า วิธีการก็คือ ค่อยๆ เอาเด็กไปให้พี่เลี้ยงรับเลี้ยงเป็นวันๆ ห่างจากแม่ทีละน้อย แม่ก็จะรู้สึกว่า มีเวลาที่ได้เตรียมตัวเตรียมใจ
• อีกอันหนึ่ง คือ วิถีชีวิตที่นี่ ตอนเช้า 6 โมง แม่ต้องออกจากบ้านในคุก และปิดกุญแจไม่ให้เข้าแล้ว แม่กลุ่มนี้จึงต้องมี buddy 6 โมง ถึง 7 โมงครึ่ง กลุ่มแม่ที่มีลูกน้อยเปลี่ยนกันไปกินข้าว เพื่อไปซักเสื้อผ้าของลูก 11 โมง ถึงเที่ยง กินข้าวเที่ยง และมื้อเย็น บ่ายสองโมงครึ่ง ถึงสามโมงครึ่ง 4 โมงเข้าบ้าน คนที่ให้นม จะบอกว่า เขาหิว … มาให้เขาเลี้ยงลูก ก็จะไม่ไหว ก็เกิดการพูดคุย ในส่วนของแม่เอง สรุปได้ว่า แม่ต้องรู้จักดูแลตัวเอง ถ้ารู้ว่า กฎระเบียบคืออย่างนี้ ก็ต้องเตรียมตัว กินอาหารให้มากที่สุด ก่อนกลับบ้าน อีกอย่างหนึ่งคือ หาวิธีการกัน ให้แม่ได้กินอาหารก่อนเข้าบ้าน ซึ่งได้เป็นนมกล่อง หรือโอวัลติน นำเข้าไปได้

การดำเนินงาน เรื่องการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในราชทัณฑ์ จากการที่ได้ไปเห็นครั้งแรก เห็นขวดนมเต็มไปหมด ก็คุยกับคุณสังวาลย์ ฝันกันไว้ว่า ต่อไปจะไม่มีขวดนมวางอยู่ที่เคาเตอร์อีกแล้ว OK ช่วยกันฝัน ก็ได้เห็นภาพฝัน ที่เป็นนมแม่หมดเลย

และที่สำคัญ คือ ประหยัดงบประมาณในการซื้อนมผสมในทัณฑสถาน

และคุณสังวาลย์บอกว่า เปรียบเทียบจากเมื่อก่อน เดี๋ยวนี้ แทบจะไม่เห็นเด็ก diarrhea ไม่เห็นเด็กเจ็บป่วยบ่อย หรือเป็นโรคระบบทางเดินหายใจเลย เด็กกลุ่มนี้ healthy มาก สะอาดสะอ้าน จ้ำม่ำทั้งนั้น และเป็นการสร้างความรักความผูกพันแม่ลูก ที่มีผลต่อพฤติกรรมแม่ ที่จะไม่ทำผิดเมื่อพ้นโทษ

สิ่งดีดีที่ได้รับ และสิ่งดีดีที่เกิดขึ้นจากการดำเนินงาน ก็คือ

• เห็นความ active ของคุณสังวาลย์ ที่สามารถดึงหน่วยงานดีๆ เก่งๆ ไปทำงานให้ผู้ต้องขังข้างใน เช่น กลุ่มปฏิบัติธรรม กลุ่มติดเชื้อ กลุ่มทันตฯ รพ.สวนปรุงรพ.มหาราช คณะพยาบาลศาสตร์ โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ทุกคนตั้งใจเข้าไปทำงานในนั้น รวมทั้งหน่วยงานของเราด้วย
• ได้เห็นผู้คน ได้รับทราบชีวิตมากมายที่อยู่ในราชทัณฑ์ ผ่านการบอกเล่าของผู้คุม แม่ มีรายหนึ่ง เป็นวัยรุ่นหญิง อยู่ข้างนอก พ่อทำหอพัก เครียดกับลูกมาก ลูกทำผิดซ้ำซาก เดี๋ยวขโมยของ เดี๋ยวติดยา ขายยา สุดท้ายก็เข้าไปอยู่ในทัณฑสถาน ปรากฎว่า ในทัณฑสถานมีการให้ลงทะเบียนเรียน น้องเขาเรียนจนจบปริญญา เป็นที่ภูมิใจของพ่อมาก สุดท้าย พ่อมาขอบคุณทัณฑสถาน บอกว่า ถ้าอยู่ข้างนอก ลูกไม่จบแน่ และลูกเปลี่ยนพฤติกรรมเป็นคนดีได้
• บรรยากาศในวันเสาร์ของทัณฑสถาน จะมีกาดมั่วตั้งแต่เช้า เขาก็จะแต่งตัวสวยงาม เหมือนมาจ่ายตลาด เดินเที่ยว และมีการกินเลี้ยงสังสรรค์กันเล็กๆ
• ที่สำคัญก็คือ รู้สึกอิ่มใจ ได้บุญ ที่มีโอกาสได้ไปดูแลเขา
• ปัจจุบัน การทำงานของเราเป็นภาคีเครือข่ายกับเขา และหลายๆ หน่วยงาน
• ที่มากกว่านั้น คือ ได้ขยายการดำเนินงานไปสู่โครงการสายใยรัก ที่สนใจช่วยเหลือเด็กด้อยโอกาส จึงเข้าในราชทัณฑ์อื่นๆ อีก 6 แห่ง ทั่วประเทศ นำเรื่องนมแม่ กับ Book start เข้าไปเป็นแนวคิดในการทำงานต่อยอด ... นั่นก็คือ เราได้นำเรื่องของสุขภาพ จากสาธารณสุข เข้าไปสู่กระทรวงยุติธรรมด้วย

รวมเรื่อง เก็บประเด็น KM ที่ ศูนย์ฯ 10

 

[ขจิต ฝอยทอง]

ดีจังเลย ตกใจนึกว่าแม่หมอเข้าคุกแบบพี่ชิว ฮ่าๆ ผู้ต้องขังจะได้ให้นมลูกอย่างถูกวิธี เด็กๆๆจะได้แข็งแรง

[เพื่อนร่วมทาง]

• 
• เอ ดีเหมือนกันนะ ช่วนพี่ชิวเข้าคุก ไปสอนให้ ผู้ต้องขังพับภาพฟัน อิอิ