ดีใจที่ได้มาเยี่ยม ตอนที่ 1

กริ่งงงงง เสียงโทรศัพท์ในห้องทำงานดังขึ้นเมื่อบ่ายแก่ๆ ของวันพุธที่  ผ่านมา

“พี่เจี๊ยบค่ะ พรุ่งนี้ออกไปเยี่ยมบ้านผู้ป่วยโรคไตได้ไหมคะ?” เสียงอโนชา พยาบาลผู้ประสานงานการล้างไตทางช่องท้อง ถามมาอย่างเกรงใจ

อันที่จริงพรุ่งนี้เรามีนัดอยู่กับอีกทีมหนึ่ง เพื่อไปร่วมงานทำบุญท่านเจ้าพระยายมราช ที่วัดวรจันทร์

“เอ้อ...ไปกี่โมงคะ” ถามไปอย่างเกรงใจเช่นกัน คิดในใจว่าถ้าเวลาไม่ตรงกัน ก็จะไปได้

“9 โมง ถึงบ่ายโมงค่ะ” โห..เวลาตรงกันเลยเอาไงดีเรา

“คนไข้อยู่ที่ไหนคะ”  คิดในใจว่าถ้าเป็นผู้ป่วยในเมืองก็อาจจะขับรถตามไป แต่ปลายสายตอบมาว่าเป็นผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้องรายใหม่ 3 ราย อยู่ที่ อำเภอสามชุกและอำเภอศรีประจันต์

“ได้จ้า ได้” ยังไม่ทันตอบคำถามในใจตัวเอง ปากก็ตอบปลายสายไปแล้ว

“เอ้อ..แล้วพี่สมศักดิ์ไปด้วยได้ไหมคะ”

“พี่สมศักดิ์เหรอ...อืมม!! …ได้จ๊ะ เดี๋ยวพี่บอกเค้าให้”

เราตัดสินใจแทนพี่สมศักดิ์ไปโดยไม่ได้ถามเขาก่อน แล้วการสนทนาวันนั้นก็สิ้นสุดลง

พี่สมศักดิ์ เป็นครูสอนดนตรีอาสา ที่อาสามาจัดกิจกรรมดนตรีบำบัดในโรงพยาบาลอยู่เนืองๆ จนเป็นที่รู้จักกันดีในหมู่เราชาวยมราช   พี่สมศักดิ์ป่วยเป็นเบาหวานและความดันโลหิตสูง ถือได้ว่าเป็นผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยงสูงที่จะเป็นโรคไตวาย...ถ้าไม่รีบดูแลตัวเองให้ดีเสียแต่วันนี้

การเข้ามาเป็นนักดนตรีอาสาและเป็นอาสาสมัครเพื่อนโรคไต       (ใจแข็งแรง) ของเขาจึงได้ประโยชน์ด้วยกันทุกฝ่าย โรงพยาบาลได้อาสาสมัครมาช่วยงาน ผู้ป่วยและญาติได้เพื่อน ได้กำลังใจ พี่สมศักดิ์อาจจะได้มากกว่าใคร เพราะนอกจากรู้สึกสุขใจจากการให้แล้ว ยังได้ไปเรียนรู้ความทุกข์ยากของผู้ป่วยโรคไตวาย ซึ่งเราแอบหวังไว้ลึกๆ ในใจว่าสิ่งที่ได้เรียนรู้นี้จะกลับกลายมาเป็นแรงบันดาลใจให้เขากลับมาตั้งใจดูแลสุขภาพร่างกายตนเองให้ดียิ่งขึ้น

เช้าวันต่อมา พวกเราทีมเยี่ยมบ้าน นำทีมโดย หมอจ๋า (อายุรแพทย์โรคไต) อโนชา (พยาบาล CAPD) น้องหนิง (เภสัชกร) น้องโอ๋ (พยาบาลหอผู้ป่วยอายุรกรรม) พี่วิไล (หัวหน้างานสังคมสงเคราะห์) คุณประสิทธิ์ (นักสุขศึกษา) พี่จิ๋ม (พยาบาลเลขาชมรมผู้สูงอายุ) น้าหมู และจิตอาสาผู้สูงอายุ อีก 2 ท่าน พี่สมศักดิ์และเรา รวม 12 ชีวิต ก็พากันอัดขึ้นไปบนรถตู้ของโรงพยาบาลเพื่อไปเยี่ยมบ้านผู้ป่วย โดยปกติจะมีโภชนากรไปด้วยแต่วันนี้ไม่มี คุณประสิทธิจะทำหน้าที่ดูแลเรื่องอาหารแทน โดยอโนชาได้ประสานงานกับพยาบาลประจำศูนย์สุขภาพชุมชนในพื้นที่ไว้แล้ว

เมื่อรถออกไปได้ซักพัก หมอจ๋าก็เริ่มสรุปให้ทีมงานฟังว่า ผู้ป่วยที่เราจะไปเยี่ยมกันในวันนี้ เป็นผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้องรายใหม่ ทั้ง 3 คน ที่ยังไม่เคยลงมาเยี่ยมบ้านเลย ทุกคนเริ่มล้างไตทางช่องท้องได้ไม่เกิน 1 เดือน โดยปกติหมอจ๋าจะบอกวัตถุประสงค์และความจำเป็นของการเยี่ยมและทีมต้องลงไปช่วยกันดูอะไรบ้าง แต่วันนี้ทีมงานเป็นทีมเดิมที่รู้หน้าที่แล้ว หมอจ๋าจึงไม่ได้พูดคุยในเรื่องเหล่านี้

บ้านแรกที่เราไปเป็นบ้านป้าประนอม อายุ 62 ปี มีโรคประจำตัวเป็นเบาหวาน และความดันโลหิตสูง เริ่มทำ CAPD เมื่อต้นเดือนธันวาคม 2553 โดยบุตรชายเป็นผู้ทำให้ บ้านป้าปรานอมอยู่ในเขตอำเภอสามชุก ซึ่งอยู่ห่างจากโรงพยาบาลเจ้าพระยายมราช ประมาณ 50 กิโลเมตร ด้วยระยะทางที่ไกลและอยู่นอกเขตอำเภอเมือง แม้จะมีแผนที่ แต่สุดท้ายเราก็ต้องถามทางอยู่ดี

เมื่อใกล้ถึงบ้านผู้ป่วย อโนชาก็บอกว่าวันนี้พยาบาลประจำโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านบางขวากมาเยี่ยมบ้านผู้ป่วยด้วยไม่ได้ เพราะติดประชุม ผู้เขียนถามถึงเจ้าหน้าที่โรงพยาบาลสามชุก อโนชาบอกว่าไม่ได้ติดต่อไป หมอจ๋าได้ยินจึงบอกว่าครั้งต่อไปต้องติดต่อเจ้าหน้าที่โรงพยาบาลชุมชนเข้ามาร่วมเป็นทีมเยี่ยมบ้านด้วยทุกครั้ง

ป้าปรานอมพักอาศัยอยู่ในห้องพักชั้นล่างของอาคารที่กำลังก่อสร้างเพื่อทำเป็นหอพัก 3 ชั้น ขนาดใหญ่ ให้นักศึกษาเช่าอยู่ เนื่องจากอยู่ใกล้มหาวิทยาลัยราชมงคล วิทยาเขตสามชุก โดยมีชื่อว่า หอพักแม่ปรานอม

ป้าปรานอมเป็นเจ้าของหอพักแห่งนี้ ลูกชายบอกว่าที่จริงป้าปรานอมมีบ้านหลังใหญ่อยู่ถัดออกไปไม่ไกล แต่เนื่องจากลูกชายและสามีต้องมาคุมงานก่อสร้าง จึงพาแม่มาพักอาศัยในห้องพักชั้นล่างที่ทำเสร็จแล้ว และพ่อก็ตามมาอยู่เป็นเพื่อนแม่ด้วยอีกคน

เมื่อเห็นหน้าป้าปรานอม เราก็นึกได้ทันที เราจำได้ว่าวันงาน CAPD Meeting Day เมื่อ วันที่ 24 ธันวาคม 2553 ป้าปรานอมยังต้องนั่งรถเข็นไปร่วมงาน วันนั้นดูหน้าตา ท่าทางอิดโรยมาก

ทันทีที่เห็นหน้าหมอจ๋าและทีมงานป้าปรานอมแสดงอาการดีใจอย่างเห็นได้ชัด พวกเราทักทายกันอย่างยิ้มแย้มด้วยไมตรีจิต

“ดีใจมากๆ เลยที่หมอมาเยี่ยม” ป้าปรานอมเอ่ยปากบอกหมอ พร้อมกับเดินพาหมอเข้าไปยังห้องล้างไต

ทันทีเข้าประตูห้องไปสิ่งที่เห็นก็ดูเหมือนห้องพักทั่วไป มีข้าวของทุกอย่างอยู่ในห้อง มีเตียงไม้ขนาดเตียงเดี่ยววางหันหัวเตียงมาทางประตูทางเข้า บนเตียงมีที่นอน หมอน ผ้าห่มรวมถึงเสื้อผ้าวางกองอยู่

แม้ปากจะพูดคุยยิ้มแย้ม แต่เราสังเกตได้ว่า สายตาทุกคู่โดยเฉพาะหมอจ๋ากวาดสายตาไปรอบๆ อยู่ตลอดเวลา ปากก็ซักถามสารทุกข์สุกดิบไปด้วย ระหว่างที่เดินสำรวจห้อง หมอได้แอบกระซิบกับผู้เขียนว่า “ดีใจที่ได้มาเยี่ยมวันนี้ ถ้าไม่ได้มาต้องติดเชื้อแน่เลย”

สภาพห้องปูด้วยกระเบื้อง กว้าง 4 เมตร ยาว 4 เมตร เปิดประตูออกไปด้านหลังเป็นระเบียงเล็กๆ และมีห้องน้ำอยู่ด้านหลังห้อง บริเวณระเบียงมีราวตากผ้า มีผ้าเช็ดมือตากอยู่ แดดส่องถึง ดูโปร่งดี นอกจากนี้ยังมีอุปกรณืทำความสะอาดวางอยู่ใกล้ๆ กัน

สิ่งที่จัดเตรียมไว้ในห้องล้างไตมีทุกอย่างตามที่ได้รับคำแนะนำ ไม่ว่าจะเป็นอ่างล้างมือ เสาแขวนถุงน้ำยา กิโลชั่งน้ำหนักชนิดแขวน นาฬิกา โต๊ะสำหรับวางแท่นเปลี่ยนถ่ายน้ำยา ตู้เก็บของ กล่องใส่อุปกรณ์ทำแผล ผ้าเช็ดมือ Mask ถุงใส่ขยะ และเตียงสำหรับเปลี่ยนถ่ายน้ำยาที่นำไม้มาต่อขาให้สูงขึ้นกว่าเดิมจนขึ้นลงลำบากเพราะเกรงว่าน้ำยาจะไม่ไหลลงเวลาถ่ายน้ำยาออก

นอกจากสิ่งเหล่านี้แล้วยังมีสิ่งที่ไม่ควรมีในห้องล้างไตด้วย คือ โต๊ะอาหารอยู่ที่หัวเตียง ราวแขวนเสื้อผ้า และชั้นวางของอยู่ที่ปลายเตียง ทั้งข้าวของเครื่องใช้ และอาหารเก็บอยู่ภายในชั้นนั้น บนชั้นมีข้าวของที่วางรวมๆ กันไว้อย่างไม่เป็นระเบียบ ที่มุมห้องด้านหนึ่งมีชั้นวางทีวี และชั้นวางเครื่องรับจานดาวเทียม หลายสิบเครื่อง สอบถามได้ความว่าห้องนี้เป็นห้องควบคุมเคเบิลทีวีของตึกนี้ด้วย  

ที่ด้านหนึ่งของหัวเตียงนอนมีไม้สี่เหลี่ยมที่ไม่ได้ขัดผิวให้เรียบต่อขึ้นไปสูง ทำไว้อย่างหยาบๆ เพื่อใช้เป็นที่แขวนน้ำยาล้างไต ที่ตอนนี้มีกิโลชั่งน้ำหนักแขวนอยู่รวมกับร่มและปฏิทิน   ป้าปรานอมบอกว่าใช้ห้องนี้เป็นห้องพักด้วยโดยสามีจะมานอนเป็นเพื่อนคอยดูแลกัน

หมอจ๋าเดินไปล้างมือที่อ่างล้างมือ ระหว่างล้างมือตาก็สังเกตดูไปด้วย พบว่ามีคราบเหลืองๆ ติดอยู่ที่อ่างและบริเวณที่ปิดเปิดน้ำก็มีคราบดำๆ ติดอยู่ด้วย ใต้อ่างล้างมือ มีถุงใส่ขยะสีดำที่มีขยะทิ้งอยู่ภายในโดยไม่ได้ปิดปากถุงวางอยู่ และมีถุงก๊อบแก๊บ แขวนไว้ที่ใกล้ๆ อ่างล้างมือแถบซ้าย มองไปมี Syringe ฉีดยาและสำลีทิ้งรวมกันอยู่ ป้าปรานอมบอกว่าไว้สำหรับฉีดยาเบาหวาน

เมื่อสำรวจห้องเสร็จ หมอขอตรวจดูขาของป้าปรานอม พบว่ายุบบวมลงบ้างแต่ก็ยังบวมอยู่มาก  ป้าปรานอมบอกว่า ล้างไตทางช่องท้องแล้วดีขึ้นมาก ไม่ค่อยเหนื่อยแล้ว หน้าตาดูยิ้มแย้มแจ่มใสดี หมอจ๋าเชิญสามีและลูกชายที่เป็นผู้ทำการล้างไตให้มาคุยด้วยพร้อมๆ กัน

 “หมอมาเยี่ยมเพราะเป็นห่วง” หมอจ๋าบอกป้าปรานอมยิ้มๆ พร้อมกับกุมมือป้าปรานอมไว้ “ไม่ได้มาจับผิดอะไรนะ มาช่วยดูเพราะเป็นห่วงจริงๆ” หมอพูดย้ำ เพราะสิ่งที่จะบอกให้ปรับปรุงมีเยอะ แต่ทั้งป้าปรานอม สามีและลูกชายดูเหมือนจะยังไม่รู้ จึงแสดงอาการดีใจอย่างเห็นได้ชัดเมื่อได้ยินหมอบอกว่าเป็นห่วง

“ป้าทำได้ดีแล้วนะ แต่ว่าต้องปรับปรุงอีกนิดหนึ่ง ไม่อย่างนั้นต้องติดเชื้อแน่เลย” หมอเริ่มบอก

“บอกมาเลยหมอ ต้องทำไงบ้าง” ป้าบอกหมอยิ้มๆ ลูกชายป้าขยับเข้ามาใกล้หมออีกนิดหนึ่ง ทุกคนเงียบฟังหมอ

หมอจ๋าจึงเริ่มบอกสิ่งที่ต้องปรับปรุง “...ตามข้อตกลง ห้องล้างไต ต้องมีไว้เพื่อล้างไตอย่างเดียว ใช้เป็นห้องนอนหรือทำกิจกรรมอื่นไม่ได้ มิฉะนั้นจะมีฝุ่นละออง และทำให้ติดเชื้อ....”  ป้าปรานอมและครอบครัวทำหน้างงๆ กับสิ่งที่หมอพูด หมอจึงอธิบายต่ออย่างละเอียดถึงความจำเป็นที่ต้องล้างไตต้องเป็นห้องที่สะอาดมากๆ ชี้ให้เป็นสิ่งต่างๆ ที่ต้องปรับปรุง และแนะนำให้กั้นห้องเล็กๆ ไว้สำหรับล้างไตโดยเฉพาะไม้ปะปนกับสิ่งของที่ใช้ในชีวิตประจำวัน  อาสาสมัครเพื่อนโรคไต(ใจแข็งแรง) ทั้งน้าหมู พี่สมศักดืและพี่จิ๋ม ก็ช่วยกันพูดเสริมพร้อมทั้งให้กำลังใจผู้ป่วยและญาติ จนทุกคนพยักหน้าเข้าใจ

ลูกชายป้าปรานอมรับปากว่า ห้องล้างไตตามคำแนะนำของหมอจะสร้างเสร็จภายใน 1 สัปดาห์ หมอยังไม่หายกังวลเพราะเจ้าหน้าที่ รพ.สต. ไม่ได้มารับทราบปัญหากับเราด้วย เกรงว่าผู้ป่วยจะทำไม่ถูก และเราก็อยู่ไกลเกินกว่าจะพากันมาเยี่ยมได้บ่อยๆ

เราจึงปรึกษากันว่า เราจะไปหาเจ้าหน้าที่ ที่ รพ.สต. คงได้เจอใครบ้างหล่ะ เพื่อฝากให้เขาช่วยดูแลผู้ป่วย ลูกชายป้าปรานอมอาสาพาพวกเราไปยัง รพ.สต. บ้านบางขวาก ซึ่งอยู่ห่างจากบ้านป้าปรานอมเพียว 1 กิโลเมตร

ที่ รพ.สต. เราได้เจอคุณเล็ก ซึ่งเป็นเจ้าหน้าที่ทันตาภิบาล และน้องอีกคนจำชื่อไม่ได้ ออกมาต้อนรับ เมื่อเราแนะนำตัวและหมอจ๋าได้บอกถึงปัญหาในการดูแลป้าปรานอมที่ต้องขอความร่วมมือจาก รพ.สต.ให้เข้าไปช่วยดูโดยเปิดรูปถ่ายจากกล้องให้น้องๆ ดู พร้อมลูกชายป้าปรานอมก็ยืนฟังอยู่ด้วย

เมื่อพูดคุยกันจนเป็นที่เข้าใจแล้ว เราก็ลากลับ พร้อมได้เบอร์โทรศัพท์ติดต่อและ e-mail Address เพื่อติดต่อกัน

เมื่อขึ้นรถมาแล้ว หมอจ๋ายังย้ำความกังวลใจอีกว่า “วันนี้ หมอดีใจจริงๆ ที่ได้มาเยี่ยม ถ้าปล่อยไว้ต้องติดเชื้อแน่ๆ น่าเป็นห่วงจริงๆ ”