เรียนรู้จากการปลูกข้าวต้นเดียว

ความรีบร้อนจะเป็นปฏิกิริยาเร่งกระตุ้นให้เกิดความเครียดในร่างกายเพราะทุกสิ่งทุกอย่างจะทำงานเร็วขึ้น... รอบชีวิตก็หมุนเร็วขึ้นเป็นเงาตามตัว

ตรุษจีนที่ผ่านมาได้ไปปลูกข้าวต้นเดียว (SRI) ที่น่าน เพื่อจัดเก็บเป็นเมล็ดพันธุ์ แต่ก็เป็นลูกชาวนาที่หลีกหนีวิถีชาวนามาเป็นเวลายาวนานกว่า 20ปี จึงทำให้ไม่มีความรู้ในด้านการปลูกข้าวเอาเสียเลย

โชคดีที่มีพี่สุเรียน วงศ์เป็ง ผู้เป็นทั้งเพื่อน พี่ ตั้งแต่สมัยเรียนมัธยมมาด้วยกันเป็นผู้แนะนำวิธีการพร้อมช่วยจัดหาต้นกล้ามาให้ทำให้งานสำเร็จลุล่วงด้วยดี

เดิมทีสอบถามพี่สุเรียนเรื่อง การปลูกพืชในช่วงฤดูนี้ควรปลูกอะไรดีอย่างเร่งด่วนเพราะที่ดินว่างเปล่าอยากให้เกิดประโยชน์ ตอนแรกก็สนใจถั่วเหลือง พริก ไปตามความเข้าใจแต่ก็เลยเวลาปลูกไปแล้ว ประกอบกับการปลูกพืชดังกล่าวก็เป็นวังวนของการเกษตรแบบเดิม ๆ เจอปัญหาเดิม ๆ

ซึ่งช่วงนี้เป็นช่วงที่มีปัญหาเกี่ยวกับเมล็ดพันธุ์ข้าวที่แท้จริงหายาก เพราะมีการปลอมปน ถึงแม้ว่าจะไปอ่านเจอในหนังสือบางฉบับว่าเมล็ดพันธุ์ยังไม่ขาดตลาดก็ตาม แต่ตามพื้นถิ่นความต้องการแตกต่างกันตามสภาพภูมิศาสตร์ จึงตัดสินใจที่จะปลูกเมล็ดพันธุ์ข้าวพื้นถิ่น ตามความต้องการของคนในพื้นที่มากกว่าจะตามความต้องการของคนภาคอื่น

เดิมคิดจะปลูกข้าว กข.10 ซึ่งเป็นข้าวไม่ไวต่อช่วงแสง เป็นข้าวระยะสั้นทันเก็บเกี่ยวเพื่อใช้ในฤดูกาลนาปีปีนี้ แต่แล้วก็ประสบปัญหาบวกกับความเร่งรีบ อื่น ๆ ทำให้ไม่สามารถหาต้นกล้าพันธุ์นี้ได้ แต่ได้พันธุ์ข้าวเหนียวหอมสกล มาแทนและได้พันธุ์ข้าวเจ้าหอมนิลมาอีกนิดหน่อย

ตอนแรกก็พลาดหวังสักนิด แต่ก็รับ ๆ มาปลูกให้เรียบร้อยก่อนด้วยความไม่รู้จักพันธุ์ข้าวอะไรเลยสักนิด ความรู้ที่มีก็แค่รู้ว่า กข. ย่อมาจากกรมการข้าว ตัวเลขคี่เป็นข้าวเจ้า ตัวเลขคู่เป็นข้าวเหนียวก็แค่นั้นเอง

พอมาเจอคำว่าข้าวไวแสง (ไวต่อช่วงแสง) ยิ่งงงไปกันใหญ่พลอยคิดไปถึงสารเคมีในวงการถ่ายภาพที่มีแสงส่องกระทบแล้วทำให้เกิดปฏิกิริยา แต่สำหรับข้าวนี่ไม่เข้าใจจริง ๆ ว่ามันไวแสงยังไง สอบถามไปมาก็ทราบเพิ่มว่า ข้าวไวต่อช่วงแสงจะมีปฏิกิริยาต่อแสงในแต่ละช่วงของวันของเดือน การออกดอกออกผลจะขึ้นอยู่กับแสงที่เปลี่ยนไปตามฤดูกาล

และยิ่งมาศึกษาภายหลังยิ่งทำให้ทราบอีกว่า กรมการข้าว ไม่สามารถผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวเพื่อตอบสนองความต้องการของเกษตรกรได้เท่าที่ควร จึงมีเมล็ดพันธุ์เอกชนรายใหญ่ผูกขาดเป็นผู้ผลิตให้เป็นหลัก และเมล็ดพันธุ์บางชนิดเป็นเมล็ดพันธุ์ที่พัฒนาอยู่ในห้องทดลอง ศูนย์ทดลองที่สามารถควบคุมปัจจัย ดิน ฟ้า อากาศ ลม ความชื้น มดแมลงอะไรก็กำหนดได้ แต่การนำมาปลูกพื้นที่จริงมักจะไม่สามารถควบคุมปัจจัยอื่น ๆ ได้ทำให้ผลผลิตไม่ได้ตามเป้าหมายมากนัก และที่สำคัญพันธุ์ข้าวหลาย ๆ พันธุ์ถูกวิจัยให้ไวต่อสารเคมี หรือมีปฏิกิริยาต่อสารเคมี เช่น เจริญเติบโตได้ดีเมื่อมีปุ๋ยเคมี ดังนั้นหากชาวนานำข้าวมาปลูกโดยไม่ใช้ปุ๋ยเคมีก็ทำให้ผลผลิตไม่ได้เต็มเม็ดเต็มหน่วย

ผิดกับข้าวพันธุ์พื้นถิ่นที่ถูกพัฒนาโดยธรรมชาติ ต่อสู้ลมแดดลมฝนมาชั่วนาตาปี ทำให้ทนต่อสภาพการเปลี่ยนแปลงตามธรรมชาติ แต่พันธุ์ข้าวเหล่านี้กำลังจะสูญหาย และกำลังจะถูกกลืนโดนบริษัทเอกชนรายใหญ่ที่รวบรวมนำไปพัฒนาต่อ และในอนาคตหากเรายังไม่ตื่นตัวและช่วยกันรักษาไว้ เมล็ดพันธุ์เหล่านี้อาจจะไม่ใช่ของชาวบ้านอีกต่อไป

โดยเฉพาะกระแสลิขสิทธิ์ เอกสิทธิ์ สิทธิบัตรเฟื่องฟูในยุคนี้ พ.ศ.นี้ อะไร ๆ ก็เปลี่ยนไปได้

ถึงวันนี้กลับรู้สึกสบายใจ ดีใจที่ได้ปลูกพันธุ์ข้าว หอมสกล ซึ่งเป็นพันธุ์ข้าวพื้นถิ่นของน่าน ทั้ง ๆ ที่ชื่อน่าจะมาจากจังหวัดสกลนคร ตอนนี้กำลังหาข้อมูลอยู่ว่าสายพันธุ์ที่แท้จริงเป็นมาอย่างไร (ใครมีข้อมูลรบกวนช่วยเอื้อเฟื้อด้วยนะครับ)

ธรรมชาติเป็นผู้สร้าง และธรรมชาติเป็นผู้ทำลาย เพื่อรักษาสมดุลสรรพสิ่งไว้ ให้ค่อย ๆ เป็นไปตามรูปแบบที่ควรเป็น

แต่ทุกวันนี้คนเราเร่งรีบในการดำเนินชีวิตเสียจนทำให้ธรรมชาติทั้งภายในคือตัวเรา และภายนอกคือสิ่งแวดล้อมเสียสมดุลไป จนเกือบจะถึงจุดวิกฤติ

ความเร่งรีบที่เกิดขึ้นเป็นไปตามเหตุ ปัจจัย เพื่อความอยู่รอด เพื่อความสำเร็จลุล่วงในกิจอันใดอันหนึ่ง แต่เราสามารถที่จะเรียนรู้ และค้นหาจุดที่สงบเงียบเพื่อให้ร่างกายเราได้สร้างสมดุล

การไปปลูกนาครั้งนี้ก็เช่นกันมีความเร่งรีบ สิ่งไม่พึงประสงค์ ที่ไม่เป็นไปตามแผนที่วางไว้ ทำให้รู้สึกเครียดไปบางชั่วขณะ แต่เชื่อหรือไม่ว่าสิ่งที่บำบัดความเครียดอันเกิดจากความเร่งรีบในการดำเนินชีวิตนั้นกลับกลายเป็นความสงบนิ่งของธรรมชาติที่เป็นจังหวะ ทำนอง คลองธรรมของมันเอง

ความนิ่งสงบนั้นกลับทำให้เราได้มีเวลาซึมซับ ทบทวนค้นหาความเป็นจริงได้เป็นอย่างมาก การหยุดพักจากความเคร่งเครียดด้านเทคโนโลยีก็ทำให้ไม่ต้องคร่ำเครียด ช่วงวันดังกล่าวเราแทบไม่ได้ใช้โทรศัพท์มือถือ ไม่ได้ติดตามข่าวสารที่บ้าดีเดือด มีแต่ข่าวอาชญากรรม ข่าวการโกงกิน การทะเลาะเบาะแว้งจากสังคมและการเมือง ทำให้รู้สึกถึงความสบายและอิจฉาความเป็นชาวบ้านแบบธรรมดาๆ ที่ไม่ตกเป็นทาสของเทคโนโลยี และการสื่อสารข้างเดียวที่มุ่งหวังให้เกิดประโยชน์ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง ความสุขของชาวบ้านคือการมีกิน มีอยู่ โดยไม่ต้องขวนขวายแค่นี้ก็มีสุข...

จริง ๆ แล้วยังมีข้อคิดที่ได้อีกมาก จะทะยอยนำมาลง เนื่องจากเวลาเริ่มจะน้อยลง แต่ก็จะพยายามแบ่งเวลาเพื่อนำมาเป็นเป็นความรู้เพื่อประโยชน์ของตัวเองและผู้อื่นสืบไป... ขอบคุณมากครับ

อ่านเพิ่มเติมที่บล็อก บันทึกคนปลูกข้าว

[นาย เต็มศักดิ์ พึ่งรัศมี]

• ขอบคุณครับ สำหรับความรู้เรื่องพันธ์ุข้าวในบันทึกนี้ และเรื่องวิหาร/อุโบสถในบันทึกของผม

[ขจิต ฝอยทอง]

โอโหดีจังเลย ชอบเรื่องข้าวกำลังอยากจะปลูกเหมือนกันที่สุพรรณบุรีมีผู้ชำนาญเรื่องข้าวชื่อพี่เดชา ครับ อยู่มูลนิธิข้าวขวัญ

[โยธินิน]

ขอบคุณมากครับ ช่วงนี้กำลังรวบรวมข้อมูลอยากรู้มาก ๆ ครับ

[ขจิต ฝอยทอง]

• มูลนิธิครับ
• ข้าวขวัญ
• ผมไปมาที่นี่ครับ

[โยธินิน]

ขอบคุณท่านขจิตอีกครั้งหนึ่งครับ