ช่วยคนที่เรารัก ตอนจบ


โดย Samy from board palungjit

คืนวันพุธ กรรมนิมิต


เย็น วันพุธ เมื่อผมเปลี่ยนเวรกับแม่ แม่บอกว่าหมอให้โอวัลตินพ่อได้แล้ว ผมนึกในใจเร็ว ๆมาก กินได้แล้วหรือ ผมเช็ดตัวให้ท่านแล้ว เอาตลับบอลบริหารปอดให้ดูด
ปรากฎว่าพ่อดูดไม่ขึ้นสักบอลเดียว แปลกจังพ่อเอาหน่อย หนูจะได้ไปอยู่ห้องพิเศษ หมอบอกว่าถ้าพ่อดูดบอลขึ้นจะย้ายห้องให้ หนูก็จะได้เฝ้าพ่อสบายๆหน่อย แกก็พยายามดูดนะครับ แต่ด้วยความที่ท่านผ่าตัดใหญ่มา และทุนเดิมดูดบุหรี่จัดมาก ทำให้ปอดไม่มีแรง หายใจยังลำบากครับ วันนี้พ่อมีแรงทางร่างกายมาก ตาแจ่มใส
 
แต่เริ่มมีอาการ ผุดลุก ผุดนั่ง นอนก็บอกว่าจะนั่ง นั่งก็จะนอน ผ่าท้องขนาดนี้นั่งไม่ได้หลอกมันเจ็บแผล เราตอบแทน ท่านบอกว่าไม่เจ็บเอาเทอะนั่ง ผมหมุนเตียงแขนประคองหลังท่านให้นั่ง ได้สักพัก ก็เอนต่อ พ่อบอกว่าหนูนอนเหอะ วันนี้ผมเตรียมเสื่อ หมอนมาอย่างดี นอนได้แล้ว ชินสถานที่แล้ว แปลกจริง ผมเองก็นอนไม่ได้ ใจมันกะสับกะส่ายบอกไม่ถูกเข้าตี  พ่อเริ่มถอดสายน้ำเกลือออก ผมต้องตามพยาบาลมาใส่ให้ใหม่ เวรซ้ำ กรรมซัด เบาหวานดันมาขึ้นเอาวันนี้ อะไรมันจะสับซ้อนอย่างนี้
 
พยาบาลบอกก็เอายาเบาหวานให้แกกินสิ มันเป็นกลางดึก ผมนึกในใจ ว่าแล้วกูจะไปหาที่ไหน พ่อกลืนน้ำยังลำบากเลย ผมบอกแกว่าพ่อใจเย็นๆนะ นอนเฉยๆ ผมก็เช็ดตัวให้ พอเสร็จพ่อบอกว่าหิว พยาบาลก็บอกว่ากินได้ แม่ก็ป้อนโอวัลติน ไปแก้วแล้วเมื่อเย็น ผมบอกว่ารอเดี๋ยวนะพ่อ หนูออกไปซื้อแป๊ะ เดินไปหน้าโรงพยาบาล เข้า เซเว่น ซื้อนมวีฟิสน้ำนมข้าวโพด ให้ท่านทาน ก็พ่อหิวอ่ะครับ จะไม่ให้กินก็ไม่ได้ เอาที่น้ำตาลต่ำ โรลแฟต คัดของดีทุกอย่าง เดินกลับมาที่ห้องกดเจลล้างมือ เทนมใส่แก้ว ป้อนท่าน ท่านกินให้เลยสักพัก ท่านบอกว่าพอ อิ่ม นมกล่องนี้เอง ที่เป็นอาหารมื้อสุดท้ายในชีวิตพ่อ ผมเองไม่รู้เลยว่าผมจะไม่มีโอกาสได้ป้อน น้ำ ป้อนอาหารท่านอีกแล้ว
 
แต่ในต้อนนั้นมันไม่รู้อะไรเลยนะ มันมีอะไรมาบังเรา บังใจ ว่าพ่อกำลังจะไป ในอีกไม่กี่ชั่วโมงข้างหน้าแล้ว อิ่มแล้วพ่อก็เอนหลับตา เวลา ตี  กว่า พ่อยกมือขึ้นเหมือนจะหยิบของในอากาศ หยิบแล้วก็วาง  ครั้ง แล้วพ่อก็ลืมตา บอกว่าจะลุก ผมจับท่าน นั่ง นอน ทั้งคืนเลยครับ พอพ่อลุกนั่งได้ พ่อก็ควานหาของรอบๆตัวท่าน บนที่นอน เตียงคนไข้ แล้วมองหน้าผม ถามว่า  คนเมื่อกี้ไปไหน
 
เอาแล้วไง ช๊อกซีนี่ม่าทุกวันเลย เวรดึกนี่โดนของดีตลอดเลย ไม่มีพ่อเค้าหลับกันหมด ใครมา ไม่มีเราเตียงมุมสุดไม่ติดทางเดิน แล้ว  คนมายังไง
 
พ่อบอกว่าเขามาขอพระพ่อ(พระเครื่องแล้วไงพ่อให้เขาไปไหม พ่อบอก ให้ ให้คนละองค์....นึกในใจ มันคนหรือ เวลาอย่างนี้คนหรือ พระอะไรหละพ่อ....พ่อตอบ หลวงพ่อเพี้ยน(อัคคธัมโม)
 
พ่อพูดด้วยสีหน้ายิ้มแย้ม...แล้วบอกว่า...อ้าวงี้เราก็หมดสิ....หว่า ผมบอกพ่อว่า ไม่หมดหลอกพ่อ เรามีเยอะ หนูมีเยอะ พ่อหันมาบอกว่า หนูมีเยอะหรือ มีเยอะจะเอารุ่นไหนหละ มีหมดแหละ พ่อจึงคลายกังวนได้ เออดีแล้ว....ดีแล้ว พ่อว่าพร้อมกับนอนลง พักเดียวเท่านั้น พ่อนอนยิ้มคนเดียว
 
ผมนึกในใจถ้าไม่หลับก็คุยกันสิ มานอนยิ้ม นั่งยิ้มอยู่ได้ อยู่ดีๆ พ่อก็พูดขึ้นว่า "ทำยังไง หนูถึงจะเล่นได้อย่างเค้าหละ เพราะจังเลยผมถามว่าอะไรพ่อ พ่อมองที่ปลายเตียง แล้วบอกผมว่าเขาเล่นเพราะนะ ทำยังไง เราจะเล่นได้อย่าเค้า เล่นอะไรพ่อ
 
พ่อบอกว่าดนตรี ดนตรีไทย ผมถามว่าเครื่องอะไร ระนาด หรือ เพราะความเป็นจริงผมเล่น ระนาดเอก ลูกพ่อทุกคน จับเล่นดนตรีไทยหมด พี่สาวคนโต เล่นจะเข้ คนกลาง ซออู้ ผมระนาดเอก อาจจะเพ้อเห็นว่าผมเล่นดนตรีไทย พ่อบอกว่า เครื่องสาย อ้าวไม่ใช่แล้ว ผมถามว่าซอหรือ พ่อบอกว่าเหมือนจะไม่ใช่ แต่ก็หลุดปากออกมาว่า "ซอ ......." สาบานได้ว่าพ่อพูดเป็นชื่อซอ ออกมา ซออุปั..ติ อะไรสักอย่าง ผมไม่เคยได้ยิน และไม่สามารถจำได้ว่าพ่อพูดว่าซออะไร
 
ผมเลยบอกว่า ซอสามสายหรือ พ่อบอกว่า...อือ เหมือนตัดบท หนูทำยังไงจะเล่นได้สัก ชิ้น สอง ชิ้น แล้วพ่อก็ ยกมือขึ้นชี้ที่ข้างตัวผมว่านั้นไง "พี่นางฟ้า พี่นางฟ้าจำแรง"
 
โอ้วันนี้มาแปลก นกไม่เห็น กระรอก กระแต ไม่เห็น เห็น นางฟ้า เลยวุ้ยพ่อนี้ เปลี่ยนอารมย์ คนเฝ้าไข้เก่งจริง ผมถามว่านางฟ้าอะไร พ่อบอกว่า ก็นางฟ้าไง หนูไม่เห็นหรือ ไม่เห็นพ่อทำหน้าเฉย แล้วนอนลง เวลาผ่านมาเขาจะ ตี  แล้ว
 
พ่อมีกำลังขึ้นมามาก อย่างไม่มีอะไรเกิดกันตัวท่าน พ่อถอดสายทุกชนิดออกจากตัว ใส่เสื้อ กางเกง หวีผมเองเรียบร้อย ผมเผอหลับไปนิดเดียว ลืมตาขึ้นมา พ่อๆไปไหน พ่อบอกว่า "กลับบ้านเราสิ อยู่ทำไมเล่าไม่ได้พ่อไม่สบาย พ่อไม่เห็นเป็นอะไร ยกมือ ยกแขนอย่างอิสระ เฮ้ยหรือว่าพ่อหายแล้ว ไปเหอกลับบ้าน จะกลับบ้านท่าเดียว อยู่ทำไมเล่าพ่อหายแล้ว เดียวนะพ่อนอนลง ไม่ได้นะพ่อกลับบ้านเดี๋ยวติดเชื้อ ท้องก็ยังไม่ได้เย็บจริง ลวดหนีบไว้เฉยๆ เดียวหนูเช็ดตัวให้ เช็ดตัวไปพ่อตัวเย็นมาก
 
ปกติเลย แต่พอพยาบาลมาวัดไข้ ๔๑ องศา เฮ้ย..มันหลอกตา หลอกใจเราจังเลยวะ เราเฝ้าท่านตัวๆ ความตาย ยังหลอกเราได้ เรามองอะไรไม่เห็นเลย ความผิดปกติต่างๆเราต้องเห็น เช้าพอดี
 
แม่มาเปลี่ยน ผมกลับบ้านนอนเอาแรงเช่นทุกวัน วันนี้กินข้าวก่อนด้วย ที่โรงอาหาร รพสั่งหมูยอทอดกระเทียม ผัดกระเพรา ขอโปรด
 
อิ่มแล้วจะได้หลับสบาย คำแรกที่กิน เฮ้ย... มันดินน้ำมันหรือไงว่ะ ไม่มีรถมีชาดเลย ภาษาชาวบ้าน หมาไม่รับประทาน เลย ไม่มีรถอะไรเลย กินกับหมด ข้าวไม่กิน แล้วกลับบ้าน วันนี้มนต์ไม่สวด เช้านี้ไม่พาพ่อใส่บาตรด้วย เบื่อพระท่านขึ้นมาทุกวัน จะเอาเงินใช่ไหม ให้พรก็ผิดๆ ถุูกๆ จีวรก็ไม่ซัก ติแต่หัวจนเท้า
 
เราก็บวชเรียนมามาดๆ  เดือน  พรรษา นักธรรมตรี ศิษย์พระอาจารย์วิปัสนาฯ ปริญญาตรี โท พุทธศาสตร์ มจรสายวิปัสนา พระมหาศรี ซายาดอ วัด ฮวยตอมอู สหภาพพม่าปฏิปทาแนว ออริจินอล กับพระบรมศาสดา นี่จิตอวดดีมันเป็นอย่างนี้นะ
 
ตัวกูของกูขึ้นแล้วมันเป็นอย่างนี้นะ มันเก่งเหนือใครหมด ขนาดพระสงฆ์ อากับกริยาไม่สำรวม ให้พรผิดนิดเดียวเท่านั้น มองเป็นขอทานเลย ปรับอาบัติทุกข้อนะ
 
จิตนี้ชั่งชัวช้าเสียจริง ไม่ศรัทธาหนีเข้าห้องน้ำเลย ตกลงเช้าวันที่พ่อเสีย พ่อไม่ได้ใส่บาตร เพราะจิตอันอวดดีของผมนี่เอง ผมบอกท่านทั้งหลายไว้เลยนะครับ
 
ต่อให้พระปลอมเราก็ได้บุญ คิดจะทำ เราก็ได้แล้ว เราถวายสงฆ์ เราถวายพระพุทธ เราสืบทอดพระพุทธศาสนา ให้อยู่บนผืนแผ่นดินนี้ เพื่อรอลูก รอหลานเรา ให้ได้เกิดมาพบพระพุทธศาสนา แล้วจริงๆคนที่ต้องการทำบุญมากที่สุดคือคนป่วย คือพ่อเรา จิตมันตก มันอยู่ในทุกขเวทนาอย่างแสนสาหัส
 
เรานี่มันโง่บัดสบเลย นี่แค่  คนนะ พ่อกับลูก เรายังทำให้เข้าป่าเข้ารกได้ถึงขนาดนี้ แล้วเจ้าสำนักต่างๆหละ ที่มีความเป็นมิจฉาฐิทิสูงอยู่ในตัวหละ จะขนคนลงนรกได้มากขนาดไหน
 
พอกลับถึงบ้านนอนยังไงก็ไม่หลับ กะสับกะส่ายอยู่ในห้องอย่างนั้น เปิดแอร์เย็นฉ่ำแค่ไหนก็ไม่สนิท เหมือนกับว่า มีคนมาบอกให้ไป รพไปดูใจพ่อเป็นครั้งสุดท้าย ตื่นมา  โมงเช้า หลับตาไป  ชม.กว่า ออกมาว่าจะไป รพ.กลางวันสักหน่อย แฟนให้เฝ้าร้านแป๊ะ จะไปซื้อของเข้าร้าน อะไรว่ะ นั่งเฝ้าให้ แม่โทรมาบอกว่า พ่อดูไม่ดีนะ เราก็อือไม่เป็นไร แกก็ไม่ดีตั้งแต่เมื่อคืนแล้ว เดียวไปแม่ ใจเย็น ดู๊ บทได้เย็นก็เย็นจริง น้อยไปซื้อของ เฝ้าร้านอยู่ ผมก็ร้อนใจมากเลย
 
แฟนผมลงได้ออกจากบ้านแล้วหละก็ ยาว บ่าย  โมง แม่โทรมา  ครั้งแล้วว่า พ่อดูไม่ดี แต่แกก็ไม่บอกนะว่า พ่อจะตาย เอาคำที่มันไม่ต้องแปล นี่เราจะได้เข้าใจสถานะการบอกแต่ว่าไม่ดี โอ้ยเอาไงดี ปิดร้าน ขึ้นไปเปิดห้องพระ ทำวัตรสวดมนต์ วันนี้ โพชังโค ก็ไม่สวด แต่สว่างมาก นึกถึงพ่อก็สว่าง มันก็ดีนี่หว่า กรวดน้ำอุทิศส่วนกุศล ให้เจ้ากรรมนายเวรพ่อปกติ แต่วันนี้ไม่พูดขอให้พ่อหายป่วย
 
มันดันเสือก อธิฐาน "ขอให้พ่อของลูก พ้นจากทุกขเวทนาต่างๆ อย่าให้ดวงจิตของพ่อ พจญกับหมู่มารใดๆเลย ขอให้อำนาจ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ช่วยนำพาดวงจิตของพ่อ พ้นจากทุกขเวทนานี้ด้วยเทอญ"
 
แล้วก็รีบขับรถไปรับพระอาจารย์ที่วัด  รูป พระอาจารย์ก็บอกว่าหลวงพี่ ก็ส่งกระแสจิตให้อยู่นะ บอกกับพระอนุสาศนาจารย์ผมบอกว่า ถ้าคนไหนไม่รอด จะเป็นสีดำมืดตื้อเลย ของลุงธิ นี่สว่างนะยังกะว่าพ้น  วันไปแล้วจะไปเยี่ยมแกนะ
 
ผมเป่าปี่อีกแล้ว แต่ต่อหน้าพระอาจารย์ต้องกำหนด สะกดมันไว้ ไม่ให้ปล่อยโฮ ด้วยความสาบซึ้งที่ พระอาจารย์ ยังส่งกำลังใจ ช่วยท่านเลย เมื่อไปถึง รพเวลา บ่าย  ครึ่ง ก็เห็นหมอ พยาบาลรุ่มกันที่เตียงคนไข้คนหนึ่ง ไม่คิดนะว่าจะเป็นพ่อเรา
 
พอเข้าไปเห็นพ่อหลับตาสนิท ก็ทราบได้ทันทีว่า พ่อไปแน่ ไปวันนี้หละ ทุกคนมากันพร้อมหน้า ขาดก็แต่พี่สาวคนโต ที่อยู่อเมริกา กว่าแกจะกลับมาถึงไทย ก็สวดคืนที่สองไปแล้วผมเดินไปจับมือพี่สาวคนกลางและแม่ไว้
 
มองดูพ่อด้วยน้ำตานองหน้า หัวใจผมแทบไม่เต้นเลย ในห้องเหมือนไม่มีอากาศหายใจ มันจุก มันอัดอยู่ในอก ภาพที่เห็นหมอ  คนทั้ง หมอศัลฯ และอายุรกรรม ช่วยกันยื้อยุดฉุดกระชาก ความตายของพ่อ กับมัจจุราชอย่างเต็มกำลัง
 
พยาบาลทั้งห้องช่วยกัน เมื่อเขาเห็นเราร้องไห้ก็ปิดม่านกันสี่มุมเสีย ที่ท้องแขนท่านทั้ง  ข้าง หน้าอกช่วงปอด ต้นขาพับใน หมอกรีดเส้นเลือดใหญ่เพื่อให้ยาฆ่าเชื้อพ่อ อย่างตรงจุด กะว่าให้เร็ว ให้เข้ากระแสเลือดได้ไว พ่อไม่มีปฏิกิริยาตอบ เครื่องวัดชีพผจร เส้นแดงนอนนิ่ง หมอเรียกทุกคนไปคุย ว่าหมดทางแล้วครับ พอจะลา จะบอกอะไรคนไข้ก็เชิญครับ
 
ผมเห็นหมอ พญ.อายุรกรรม น้ำตาคลอเบ้า แล้วพูดกับพยาบาลว่าไปแล้ว ทำใจไม่ได้ ขนาดหมอยังทำใจไม่ได้ แล้วผมหละ ทุกคนก็เข้าไปลาพ่อกัน ป้าใหญ่มาพอดี แต่ก็ไม่ได้คุยกับพ่อ พี่สาวคนกลางไปรับที่กำแพง กะว่าจะให้เรียกขวัญมาเข้าร่างแต่ไม่ทัน ลูกป้าบอกว่า สามสวดมนต์ให้พ่อฟังนะ
 
ผมก็สวดนำท่านไป จนจบ บทถวายพรพระ ไม่ร้องครับพยาบาลมาบอกพวกเราว่าคุณลุงไปแล้วนะคะ ประมาณ  โมงตรง ที่เห็นหายใจเพราะเครื่องช่วยหายใจทำงานแทนปอดพ่อแต่ลุงไปแล้วค่ะ ทุกคนเรียก พระอาจารย์ทั้งสองมาส่งพ่ออีกครั้ง แล้วลงความเห็นว่า จะนำศพพ่อไปบำเพ็ญกุศล ที่วัดเมืองใหม่ เพราะกองบุญ กองธรรมท่านอยู่ที่นั้น บวชลูกชายที่วัดนี้ ท่านส่งกับข้าว ก๋วยเตี๋ยว ถวายพระใหม่ที่นี้ กลิ่นอายของบุญของท่านอยู่ที่วัดนี่

http://files.palungjit.com/attachment.php?attachmentid=2088680&d=1339300982

  
พ่อจบชีวิตที่แสนลำบากไว้เท่านี้ ๗๒ ปี ที่เหน็จเหนื่อย ๔๓ ปี ชีวิตครอบครัว ที่เต็มไปด้วยภาระ พ่อเคยบอกว่าคนตายมันจะมีอะไร มันก็เหมือนคนนอนหลับนี่หละ ไม่ต้องกลัวอะไรเราจะตายยังไง ก็เหมือนนอนหลับอย่างนั้นเอง
 
อือ..มาถึงตรงนี้ท่านทำได้จริงครับ ท่านหลับตาไปเฉยๆ แม่บอกว่าผมกลับ ตอน  โมงเช้า  โมงเช้าพ่อก็เริ่มหอบ  โมง แม่บอกพ่อว่า พี่หลับตานะ หลับตา พ่อก็หลับตา และก็ไม่ได้ลืมขึ้นมาอีกเลย จนชีพผจรท่านขาดลงเมื่อตอน  โมงเย็น
 
หมอพยาบาลจะทำอะไรกับสังขารท่าน ท่านไม่รับรู้อะไรทั้งนั้น ไปได้เงียบมาก ไม่เอยปากสั่งลาอะไรทั้งนั้น บอกแม่แต่ก่อนเข้าโรงพยาบาลเท่านั้นว่า

 

"เราเป็นข้าราชการ ต้องจัดพระราชทานเพลิงศพนะ จัดให้ฉันด้วย"

 
เพราะว่าคำพวกนี้ ผมฟังไม่ได้ จะต้องขัดท่านทุกครั้งด้วยน้ำเสียงดุใส่ว่า ยังๆ ไม่ตายหลอก จะพูดทำไม ไม่ยากหลอก ไม่ใช่เรื่องใหญ่โตอะไร ในความเป็นลูก และเด็กของเรา เราไม่เห็นสัญญาณอะไรเลย ที่พ่อพยายามจะบอกเราในช่วงปีสุดท้าย ก่อนท่านจะเสีย เราอยากให้ท่านอยู่ไปนานๆ อยู่กับเราไปจนเราตาย เห็นแกตัวที่สุด
 
ทุกวันนี้พอนั่งคิดย้อนดูแล้ว รู้เลยว่าท่านต้องไปเสียแต่ น๊อกเบาหวานคราวแรกแล้ว แต่เป็นเพราะเราขอกลับพระประทานในโบสถ์ ว่าของดูแลท่านอีกนิด
 
เพิ่งกลับบ้านมายู่กลับท่านเอง ใครจะคิดว่า ผมทำไมไม่ไปทำงานต่อ ผมไม่สน ผมคิดถูกแล้วที่กลับมาทันดูแลท่านเมื่อแก่ชรา ใครมันจะดีเท่าลูก ใครมันจะคุยด้วย แล้วมีความสุขเท่ากับ คุยกับลูก ไม่มี ใครจะทำอาหารให้กินได้อร่อย กว่าลูกทำให้กิน ไม่มี ที่สุดของ พ่อ แม่ คือลูก
 
ตอนนี้ชีวิตผมเสียพระโพธิสัตว์ ประจำตัวไปองค์นึงแล้ว สำหรับผม พ่อ แม่ คือพระโพธิสัตว์ ของลูก ลูกจะทำอะไร อยากได้อะไร อยากกินอะไร อยากเรียนที่ไหน ได้ ไม่มีก็ต้องหามาให้ คำว่า ไม่ได้ ไม่มี ไม่เคยเกิดกลับผมเลย ได้ครับพี่ ดีครับลูก เหมาะสมที่สุด สำหรับลูกพ่อ พ่อ จัดให้ พ่อขออย่างเดียว อย่าเป็นอันธพาล และอย่าติดยา เท่านั้นเองที่พ่อขอผม ประจำตั้งแต่เด็กจนโต อันธพาลสำหรับ สำหรับชาวพุทธนี้ข้อเดียวก็จบแล้วครับ
 
ทุกวันนี้ผมยังเหลือ งานพระราชทานเพลิงศพ อีกหนึ่งงาน และกว่าจะถึงวันนั้น ผมต้องรอส่ง พระโพธิสัตว์ องค์สุดท้ายของผมก่อน แล้วท่านหละครับ แค่ส่งเงินกลับบ้าน ทุกเดือนๆ คิดว่าเพียงพอ แล้วหรือยัง ขอกุศลผลบุญที่ลูกไปทำมาแล้วนี้ ของให้ส่งผลถึงดวงจิตพ่อ ของลูกด้วยเทอญ
 
อีกไม่นานลูกจะต้องตามหาพ่อเจอ จะขอทดแทนคุณท่าน เลี้ยงดู อนุบาลท่านไปทุกภพทุกชาติ ไม่ว่าท่านจะเกิดภพใด ภูมิใด ขอให้ลูกจำพ่อได้ สงเคาะห์ท่านได้ ตราบเท่าดวงจิตพ่อเข้าถึงซึ่งพระนิพพาน ในอนาคตชาติอันใกล้เทอญ
 

Samy ผู้เขียน

 
 
อนุโมทนาบุญด้วยคนครับ
 
คนบ้านไกล
คำสำคัญ (Tags): #กฏแห่งกรรม
หมายเลขบันทึก: 491237เขียนเมื่อ 15 มิถุนายน 2012 08:49 น. ()แก้ไขเมื่อ 19 มิถุนายน 2012 21:33 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (0)

ไม่มีความเห็น

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท