สายของวันหยุดเรามานั่งกดโทร.เล่นเพื่อดูเบอร์ที่บันทึกในโทร.กดไปเรื่อย ๆ เห็นเบอร์หนึ่งเราไม่ได้บันทึกชื่อ ก็สงสัยว่าเจ้าของเบอร์นั้นเป็นใครจึงได้โทร.ไปสอบถาม ผู้ชายคนหนึ่งรับด้วยน้ำเสียงดีใจมากซึ่งเขาบันทึกเบอร์เราอยู่แล้ว
ชาย : อาจารย์มิวดีใจจังครับที่อาจารย์โทร.มา
เรา : (จำเสียงเขาได้ทันที) อ้อคุณเกตุดนัยเหรอคะ ขอโทษด้วยนะคะที่ไม่ได้โทร.ติดต่อคุณเลย สบายดีนะคะ แล้วเด็กสามคนเป็นอย่างไรบ้างคะ ตอนนี้ไปทำงานที่ไหนคะ คงดีใจที่ได้รับสัญชาติไทยเหมือนพี่ๆเสียที
ชาย : อาจารย์มิวครับเด็กทั้งสามก็ยังเหมือนเดิมไม่ได้รับการติดต่อจากอำเภอเหมือนเดิม ยังถูกอำเภอปฏิเสธเหมือนเดิม
เรา : ตั้งแต่คราวนั้นคิดว่าทางอำเภอติดต่อเด็กทั้งสามแล้ว
ชาย : ผมเกรงใจอาจารย์มิวเลยไม่ได้โทร.ไปเล่าเรื่องราวต่าง ๆ
เรา : ขอโทษด้วยนะคะ และต่อไปไม่ต้องเกรงใจนะคะ เรายินดีและเต็มใจช่วยเสมอค่ะ ขอโทษอีกครั้งนนะคะ อย่างไรจะช่วยติดตามอีกครั้งนะคะ
จากนั้นก็สอบถามข้อเท็จจริงซึ่งก็เป็นข้อเท็จจริงเดิม ๆ แต่ด้วยเวลาหลายปีแล้วเราก็จำอะไรไม่ค่อยได้ แต่เมื่อวางสายแล้ว สิ่งหนึ่งที่ฉันรู้สึกได้ ฉันรู้สึกผิดมากที่ไมได้ติดตามความคืบหน้าจากพวกเขา คิดไปเองว่าคราวที่แล้วปลัดได้ทำเรียบร้อยแล้ว
ทำไมนะ เพราะเหตุใด ถ้าไม่มีใครเข้าไปกระตุ้น เข้าไปตรวจสอบการกระทำของเจ้าหน้าที่ เจ้าหน้าที่ก็จะไม่แก้ไข เปลี่ยนแปลงสิทธิต่าง ๆ ของชาวบ้านเชียวหรือ เด็กทั้งสามดำเนินเรื่องเอง ติดตามเรื่องเอง แต่ก็ถูกปฏิเสธ ให้รอก่อนยังไม่มีความจำเป็นต้องเดินทางออกนอกพื้นที่ก็ยังไม่ทำให้งั้นหรือ ด้วยแรงกำลังของเด็กที่พร้อมจะต่อสู้แต่อาวุธต่าง ๆ ก็ไม่ค่อยจะมีติดตัวเท่าใดนัก จึงต้องยอมพ่ายแพ้ในบางครั้ง หรือถ้าภัยมากเกินตัวจริงก็คงต้องรอให้มือของคนที่มีกำลังมากกว่าเข้ามาช่วยเหลือ พวกเขาถึงจะปลอดภัย ใช่ไหม!!!
เราก็ไม่รู้หรอกว่าเรามีกำลังมากกว่าหรือไม่ แต่เรารู้ว่าเรามีความรู้ที่จะปกป้องเด็กทั้งสามได้ และเรายังเป็นคนคอยกระตุ้นไม่ให้เด็กล้มไปมากกว่านี้ได้อย่างแน่นอน
การทำงานคลินิกของนักกฎหมาย ก็คือ การรักษาโรคทางสังคมโดยกฎหมายค่ะ เราหมอความคงรักษาได้เท่าที่จะทำได้ เมื่อคนไข้เข้ามา เราคงจะทำได้เท่าที่จะทำได้ บอกแมวด้วย เรื่องเด็กสามคนซึ่งเป็นลูกพ่อไทยและมีผลตรวจ DNA แล้วนั้น งานให้ความช่วยเหลือ ก็คือ การพาไปพิสูจน์สิทธิในสัญชาติไทยต่อนายอำเภอ ตามมาตรา 36 แห่ง พ.ร.บ.การทะเบียนราษฎร 2534+2551 ก่อน การแก้ไขเอกสารการจดทะเบียนการเกิดนั้นอาจจะเป็นผลของงานหนึ่ง แต่ที่สำคัญ ก็คือ ต้องยื่นคำร้องเป็นลายลักษณ์อักษร พร้อมด้วยความเห็นทางกฎหมายที่ชัดเจน และแสดงความตั้งใจที่จะทำงานต่อในศาลปกครอง มิฉะนั้น เรื่องก็จะค้างไปเรื่อยๆ ดังเรามีประสบการณ์
เรื่องของคุณเกตุดนัย บอกเบอร์ติดต่อมา และหมายเลขแฟ้ม ถ้าจำได้ จะเริ่มทบทวนแฟ้มในห้องแล้วล่ะ อ.แหววจะทำเอง ถึงเวลาที่จะต้องทำงานรอบสุดท้ายก่อนเกษียณแล้วล่ะ
ถึงเวลาแล้วล่ะมิวที่จะเขียนโกทูโนเพื่อถอดบทเรียนการทำงานคลินิกกฎหมาย ไม่ควรปล่อยให้บทเรียนหายไปในสายโทรศัพท์ หรืออีเมลล์ การยอมรับผิดและการอิ่มใจ ล้วนแต่เป็นบทเรียนได้ทั้งสิ้น