บทสรรเสริญพระกฤษณะ
บทสรรเสริญพระกฤษณะ หรือ บทสรรเสริญแปดบท (อัจยุตาษฏกัม)
अच्युतं केशवं रामनारायणं कृष्णदामोदरं वासुदेवं हरिम्।
श्रीधरं माधवं गोपिकावल्लभं जानकीनायकं रामचंद्रं भजे॥
อจฺยุตํ เกศวํ รามนารายณํ กฤษฺณทาโมทรํ วาสุเทวํ หริมฺ ฯ
ศฺรีธรํ มาธฺวํ โคปิกาวลฺลภํ ชานกีนายกํ รามจนฺทฺรํ ภเช ๚ ๑
acyutaṃ keśavaṃ rāma-nārāyaṇaṃ kṛṣṇa-dāmodaraṃ vāsudevaṃ hariṃ |
śrī-dharaṃ mādhavaṃ gopikā-vallabhaṃ jānakī-nāyakaṃ rāmacamdraṃ bhaje ||
ข้าขอสรรเสริญ (พระกฤษณะ)
ผู้ไม่ถูกทำลาย
ผู้มีนามว่าเกศวะ ผู้มีนามว่าราม
และนารายณ์
ผู้มีนามว่ากฤษณะ และทาโมทระ
ผู้มีชื่อว่า หริผู้คุ้มครองพระลักษมี
ผู้มีชื่อว่ามาธวะ ผู้เป็นที่รักของสาวเลี้ยงโค
ผู้เป็นสวามีของนางสีดา (พระราม) ผู้มีชื่อว่า รามจันทร์
(... รจนาโดย ศังกราจารย์)
บทสวดสรรเสริญ เรียกว่าสโตตระ (स्तोत्र นปุ. มาจาก 2√สฺตุ สรรเสริญ)
- อจฺยุตาษฺฏกมฺ = อจฺยุต + อษฺฏก
อจฺยุต = สมญาของพระกฤษณะ
(อ+จฺยุ + ต) ผู้ไม่ถูกทำให้ตก/ทำลาย
อษฺฏ = แปด, เติมปัจจัย ก หมายถึง สิ่งที่มี 8 ส่วน ในที่นี้คือบทร้อยกรองที่มี 8 บท
- เกศวํ ผู้มีชื่อว่า เกศวะ (พระกฤษณะ) ผมยาว (เกศฺ ผม, ว ผู้มี)
- รามนารายณํ สมาส. ปุ.เอก.กรรม ราม, นารายณ (ผู้มีชื่อว่า ราม, นารายณ์)
- กฤษฺณทาโมทรํ สมาส. ปุ.เอก.กรรม [กฤษณ, ทาโมทร] ผู้มีชื่อว่า กฤษณะ (ผิวดำ) ทาโมทระ ผู้มีเชือก (ทม) รอบท้อง (อุทร)
- วาสุเทวํ ปุ.เอก.กรรม. [วาสุเทว] ผู้มีชื่อว่า วาสุเทวะ
- หรึ ปุ.เอก.กรรม. [หริ] ผู้มีชื่อว่า หริ (ผู้พาไป)
- ศฺรีธรํ สมาส.ปุ.เอก.กรรม. [ศฺรี +ธร] ผู้ปกป้องพระศรี (พระลักษมี), ธร แปลว่า ถือ
- มาธฺวํ ปุ.เอก.กรรม. [มาธฺว] ผู้มีชื่อว่า มาธฺวะ (หวาน, สวยงาม)
- โคปิกาวลฺลภํ สมาส. ปุ.เอก.กรรม. [โคปิกาวลฺลภ] ผู้มีชื่อว่า โคปิกาวลฺลภะ (โคปิกา = สาวเลี้ยงโค) วลฺลภ (ผู้เป็นที่รักยิ่ง) = ผู้เป็นที่รักยิ่งของสาวเลี้ยงโลก
- ชานกีนายกํ สมาส. ปุ.เอก.กรรม. [ชานกีนายก] (ชานกี = ลูกสาวของพระชนก, นางสีดา), นายก (เจ้า) ผู้เป็นสวามีของนางสีดา
- รามจนฺทรํ ปุ.เอก.กรรม. [รามจนฺทร] ผู้มีชื่อว่า รามจันทร์
- ภเช ปัจจุบันกาล เอกพจน์ บุรุษที่ 1. [อา1√ภชฺ,ภชฺ+อ = ภช + อิ = ภเช] ภชฺ ข้าขอสรรเสริญ. (โดยทั่วไป ภชฺ แปลว่า แบ่งแยก แต่หมายถึง เคารพ หรือสรรเสริญ ก็ได้)
อธิบายเพิ่มเติม
โศลกบทแรกไม่ซับซ้อน มีกริยาหลักตัวเดียว (ภเช) แจกอาตมเนบท ที่้เหลือเป็นกรรมหมด
บทสวดทั้งหมด
अच्युतं केशवं रामनारायणं
कृष्णदामोदरं वासुदेवं हरिम् ।
श्रीधरं माधवं गोपिकावल्लभं
जानकीनायकं रामचंद्रं भजे ॥
अच्युतं केशवं सत्यभामाधवं
माधवं श्रीधरं राधिकाराधितम् ।
इन्दिरामन्दिरं चेतसा सुन्दरं
देवकीनन्दनं नन्दजं सन्दधे ॥२॥
विष्णवे जिष्णवे शाङ्खिने चक्रिणे
रुक्मिणिरागिणे जानकीजानये ।
बल्लवीवल्लभायार्चितायात्मने
कंसविध्वंसिने वंशिने ते नमः ॥३॥
कृष्ण गोविन्द हे राम नारायण
श्रीपते वासुदेवाजित श्रीनिधे ।
अच्युतानन्त हे माधवाधोक्षज
द्वारकानायक द्रौपदीरक्षक ॥४॥
राक्षसक्षोभितः सीतया शोभितो
दण्डकारण्यभूपुण्यताकारणः ।
लक्ष्मणेनान्वितो वानरौः सेवितोऽगस्तसम्पूजितो
राघव पातु माम् ॥५॥
धेनुकारिष्टकानिष्टकृद्द्वेषिहा
केशिहा कंसहृद्वंशिकावादकः ।
पूतनाकोपकःसूरजाखेलनो
बालगोपालकः पातु मां सर्वदा ॥६॥
विद्युदुद्योतवत्प्रस्फुरद्वाससं
प्रावृडम्भोदवत्प्रोल्लसद्विग्रहम् ।
वन्यया मालया शोभितोरःस्थलं
लोहिताङ्घ्रिद्वयं वारिजाक्षं भजे ॥७॥
कुञ्चितैः कुन्तलैर्भ्राजमानाननं
रत्नमौलिं लसत्कुण्दलं गण्डयोः ।
हारकेयूरकं कङ्कणप्रोज्ज्वलं
किङ्किणीमञ्जुलं श्यामलं तं भजे ॥८॥
ความเห็น (10)
ชอบมากๆ ขอบพระคุณคะ พอเข้าใจและรู้เรื่องแล้วจึงทำให้อ่านแล้วสนุก
อาจารย์ก็ขยันนะค่ะ ว่าแต่ปีใหม่ที่จะถึงนี้อาจารย์ไปเที่ยวไหนหรือเปล่าค่ะ ?
เขียนไว้นานแล้วครับ แต่เพิ่งนำมาปรับแ้ก้แล้วลงบันทึก
ปีใหม่คงอยู่บ้านครับ หลังปีใหม่อาจไปเที่ยวที่หนาวๆ
คุณศรีฯ ไปไหนหรือเปล่าฯ ฝากหาชาด้วย อิๆๆ
ยี่ห้อนี้แหละครับ
นึกว่าบ้านเรามี งั้นคงไม่สะดวก
ขอบคุณบันทึกดีๆที่นำมาแบ่งปันกัน และส่งความสุขปีใหม่ ๒๕๕๖ ค่ะ
ภาพจากสายบริหารงานสื่อสารองค์กร SCB
ฟังเพลินเลยค่ะ :)
มีชื่อที่คุ้นเคยด้วย เลยจำได้ว่าเคยฟังแล้ว ชอบๆๆๆ
ขอบคุณเช่นกันครับ พี่นาง นงนาท สนธิสุวรรณ
คุณหยั่งราก ใช่แล้วครับ เพลงนี้เคยเล่าครั้งหนึ่งแต่ไม่ละเอียด วันนี้เลยมาแบบเจาะลึกอีกหน่อย
ขออำนาจสิ่งศักดิ์สิทธิ์ดลบันดาลร่างกายที่แข็งแรง สิ่งดีงามในชีวิต ความคิดแจ่มใส จิตใจเบิกบาน
แด่อาจารย์และครอบครัว
สวัสดีปีใหม่ค่ะ
ขอบพระคุณมากครับ ขอส่งความสุขปีใหม่ให้ท่านและครอบครัวด้วยเช่นกันครับ
สวัสดีปีใหม่ครับ ;)