ตามรอยเมืองเจ้าน้อย

เมื่อไม่นานมานี้ผมมีโอกาสได้ประสานงานกับศูนย์ศิลปากรที่ 8 เชียงใหม่เรื่องเข้ามาสำรวจหลักฐานสถูปในโรงพยาบาลปาย ที่ถูกปล่อยทิ้งไว้และทรุดโทรมเอามาก ๆใคร ๆก็ไม่อยากเข้ามาทำอะไรด้วยความกลัวด้วยความไม่อยากยุ่ง ปล่อยไว้หลายปีจริงๆเท่าที่ทราบตอนที่ผมมาทำงานใหม่ 25 ปีที่แล้วสถูปแห่งนี้ไม่ได้อยู่ในเขตโรงพยาบาลแต่อยู่กลางทุ่งนามีต้นโพธิ์ต้นใหญ่คลุมอยู่มีสถูปเก่า ๆ 4 องค์ คล้าย ๆกับล้อมต้นโพธิ์เอาไว้ 4 มุมคือตะวันออกเฉียงใต้ ตะวันตกเฉียงใต้ ตะวันตกเฉียงเหนือ และตะวันออกเฉียงเหนือ เท่าที่สังเกตุพบว่าสถูป 1 องค์ที่อยู่ทิศตะวันออกเฉียงเหนือจะใหญ่และมีรุปทรงแตกต่างจากอีก3 องค์ที่เหลือ

ตอนหลังโรงพยาบาลซื้อหรือรับบริจาคที่เพิ่มนี่แหละครับสถูปนี้จึงกลายมาอยู่ในโรงพยาบาล ด้วยประวัติความเป็นมาที่เฮี้ยนพอสมควรนี่แหละจึงไม่ค่อยมีใครกล้าเข้าไปยุ่ง สถูปหลายองค์ทรุดโทรมลง มาปีที่แล้วนี่เองผมชักทนไม่ได้จึงพยายามติดต่อประสานงานจนในที่สุดนักโบราณคดีจากศูนย์ศิลปากรที่ 8 เชียงใหม่ จึงเดินทางมาเก็บหลักฐานข้อมูลเบื้่องต้น โดยเข้ามาดูพื้นที่ลักษณะของสถูป และสอบถามข้อมูลเพิ้่มเติมจากอาจารย์มังกร รูประโยชน์ศิลป์และพ่อหนานจันทร์  อินทะสาร พ่อครูและปราชญ์ชุมชนที่ศึกษาข้อมูลของอำเภอปายมาพอสมควร

เร็ว ๆนี้ผมคิดว่าทางศูนย์ศิลปากรที่ 8 เชียงใหม่และนักโบราณคดีคงจะเข้ามาติดตามและเก็บข้อมูลอำเภอปายที่เชื่อว่าเป็นเมืองคู่กับเมืองเชียงใหม่ โดยเฉพาะชุมชนบ้านเมืองน้อยหรือเมืองเจ้าน้อย ซึ่งมีประวัติความเป็นมาควบคู่กับเจ้าเมืองเชียงใหม่ตั้งแต่สมัยพระเจ้าติโลกราช เป็นเมืองรองที่เจ้าเมืองเชียงใหม่จะส่งลูกหลาน น้อง มาอยู่ด้วยเหตุผลต่าง ๆทั้งเหตุผลทางการเมือง เจ้าเมืองน้อยหลายองค์ที่ได้กลับไปครองเชียงใหม่ เช่น เจ้ายอดเชียงราย เจ้าเมืองแก้ว เป็นต้น

แต่ทำไมล่ะครับว่าทำไมเมืองเจ้าน้อยนี้จึงหายไปจากประวัติศาสตรื ทั้ง ๆที่หลักฐานทางโปราณสถาน โบราณคดี ต่าง ๆยังมีประจักษ์ให้เห็น จริง ๆแล้วมันเป็นเช่นไร รอคนมาสืบค้นติดตามอยู่ครับ

[ขจิต ฝอยทอง]

ขอชื่นชมการทำงานของพี่หายไปนาน พอมีอะไรช่วยเหลือได้ยินดีครับ