Human Resorce Management for ASEAN 2015 Stamford International University


สวัสดีลูกศิษย์และชาว Blog ทุกท่าน

  วันเสาร์ที่ 23 กุมภาพันธ์ 2556 ผมได้รับเกียรติจากมหาวิทยาลัยนานาชาติแสตมฟอร์ด มาบรรยายเรื่อง Human
Resource Management for ASEAN 2015 ให้กับนักศึกษา MBA ประมาณ 40 คน

 ผมขอใช้ Blog นี้ในการแลกเปลี่ยนความรู้กันครับ







                                               

หมายเลขบันทึก: 520454เขียนเมื่อ 23 กุมภาพันธ์ 2013 10:22 น. ()แก้ไขเมื่อ 23 กุมภาพันธ์ 2013 16:10 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-ไม่ดัดแปลงจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (2)

§  Management หมายถึงการบริหาร คน แต่เราต้องพัฒนาทุนมนุษย์ให้ดีขึ้นด้วย

§  ถ้าไม่มีมนุษย์ไปจัดการกับสิ่งๆต่าง เงินก็หายไป มีเงินอย่างเดียวไม่ได้ เราต้องจัดการกับการเงินด้วย

§  ถ้าเราจะอยู่ในอาเซียนและในสังคมการแข่งขัน เราต้องมีการพัฒนาทุนมนุษย์ และมีมูลค่า ใน Resource ด้วย

§  ตลาดเราเพิ่มมากขึ้น จาก 64 ล้าน เป็น 600 ล้านคน เราต้องมีมาตรฐานในโลกด้วย 

§  อาเซียนในอนาคต จะไม่มีพรมแดน ถ้าเราเก่งเราก็ขายได้ ถ้าวันนี้เราสนใจเรื่องนี้เราจะได้พัฒนาและบริหารคนให้มีประสิทธิภาพ การบริหารคนบริหารยากที่สุดสุด

§  ทรัพยากรที่มีอยู่ 4 อย่าง ทรัพยากรมนุษย์ด้อยที่สุด แต่ถ้าเราจะทำ คือ ปลูกพื้นล้มลุก 3 – 4 เดือน ปลูกพืชยืนต้น 3 – 4 ปี พัฒนาคน ทั้งชีวิต

§  สิ่งที่มีมาตรฐานคือ มีมูลค่าในตลาด

§  ทำไมอาเซียนถึงสำคัญกับเรา  คือ ต้องมีมาตรฐาน มีความหลากหลายของทุนมนุษย์  Diversity และรู้เขารู้เรา รู้จริง หากจะขายสินค้า เราต้องรู้พฤติกรรมผู้บริโภค

§  เราต้องบริหารจัดการคน : เราต้องค้นหาว่าเราอยู่ที่ไหน, เราจะไปทางไหน ต้องกำหนดตัวเอง, ไปอย่างไร? เช่น การกำหนดทิศทาง, ทำอย่างไรถึงจะประสบความสำเร็จ

§  เราจะพัฒนาคน อย่าเห็นแก่ตัว มองภาพรวมของทรัพยากรมนุษย์ของประเทศไทยทั้งระบบ เป็นอย่างไร?

1.  กลุ่ม 1 คิดว่า อยู่อันดับ 4  สิงคโปร์ บรูไน อินโดนีเซีย เวียดนาม ไทย อยู่ระดับปานกลาง

2.  ไม่มีแรงบันดาลใจ มีศักยภาพสูง แต่ขาดคนชี้แนะ

3.  การเกี่ยงงาน แต่อยากได้เงินเยอะ

4.  คนไทยไม่แรงงานที่มีความเชี่ยวชาญ รู้แต่รู้ไม่ลึก  

§  จุดเริ่มต้นในชีวิตของคนมองทรัพยากรกรมนุษย์เหมือนเป็นปรัชญา

§  คน คือ ทรัพยากรมนุษย์ที่มีค่ามากที่สุดขององค์กร  คุณพารณ อิศรเสนา ณ อยุธยา

§  ทรัพยากรที่สำคัญที่สุดในปัจจุบัน ไม่ใช่เงิน สิ่งของหรือเครื่องจักร  แต่เป็นคน เช่น สิงคโปร์ หรืออิสราเอล”

§  อนาคตของอาเซียน เราต้องมี เครือข่าย Networking และไม่เฉพาะแค่ในอาเซียนอย่างเดียว ต้องมีประเทศอื่นๆด้วย 

§  ต้องดึงศักยภาพของคนออกมา ต้องคิดว่าเราทำได้และดูพื้นฐานของเราว่าขาดอะไร ก็เติมเต็มในสิ่งนั้น  

§  วัตถุประสงค์วันนี้..สร้างความเข้าใจ เรื่องASEAN 2015และเรื่องทุนมนุษย์ หรือ Human Capital

§  จุดประกายให้ทุกคนมีปรัชญาและความเชื่อ เรื่องทุนมนุษย์

§  ค้นหาตัวเองเพื่อหาช่องว่างในการพัฒนา

§  ปลุกพลังให้เกิดการทำต่อเนื่อง เพื่อให้เกิด Values

§  สร้างชุมชนแห่งการเรียนรู้

§  ประเทศในอาเซียนมี 10 ประเทศ

§  ประเทศสิงค์โปร์ พยายามขยายโครงสร้างเศรษฐกิจมายังภาคบริการมากขึ้น เพื่อลดการพึ่งพาการส่งออกสินค้า

§  ประเทศอินโดนีเซีย การลงทุนส่วนใหญ่เน้นใช้ทรัพยากรในประเทศเป็นหลัก

§  ประเทศมาเลเซีย ตั้งเป้าหมายเป็น “ประเทศพัฒนาแล้ว” ในปี 2563

§  ฐานการผลิตและส่งออกสินค้าสำคัญที่คล้ายคลึงกับไทย

§   มีนโยบายพัฒนาการผลิตด้วยเทคโนโลยีขั้นสูงอย่างจริงจัง

§  ประเทศบรูไน ความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจใกล้ชิดกับสิงคโปร์ มาเลเซีย และอินโดนีเซีย

§  การขนส่งสินค้าระหว่างประเทศพึ่งพาสิงคโปร์เป็นหลัก

§  ให้ความสำคัญกับความมั่นคงทางอาหารค่อนข้างมาก

§  ประเทศฟิลิปปินส์ สหภาพแรงงานมีบทบาทค่อนข้างมาก และมีการเรียกร้องเพิ่มค่าแรงอยู่เสมอ

§  การลงทุนส่วนใหญ่เป็นการรองรับความต้องการภายในประเทศเป็นหลัก

§  ประเทศเวียดนาม มีรายได้และความต้องการสูงขึ้นจากเศรษฐกิจที่โตเร็ว

§  ประเทศกัมพูชา  เป็นประเทศที่น่าสนใจประเด็นขัดแย้งระหว่างไทย-กัมพูชาอาจบั่นทอนโอกาสการขยายการค้า-การลงทุนระหว่างกันในอนาคตได้

§  ประเทศลาว อยู่ใกล้กัน การลงทุนส่วนใหญ่อยู่ในกลุ่มโครงสร้างพื้นฐาน พลังงานน้ำ และเหมืองแร่

§  ประเทศเมียนม่าร์ ไม่มีความขัดแย้งกับประเทศไทย การพัฒนาโครงข่ายคมนาคมในประเทศเชิงรุก ทั้งทางถนน รถไฟความเร็วสูง และท่าเรือ มีการขนส่งสินค้ามาทางกาญจนบุรี เพราะมีโครงการก็จะการตัดถนนข้ามกัน และเรื่องแรงงานไทยพม่า ที่เป็นคนไทยมากขึ้น ความเจริญเพิ่มขึ้นหากเขาดึงแรงงานกลับประเทศ ประเทศไทยก็อาจจะขาดแรงงานได้

§  ข้อตกลงร่วมมือกัน 3 สาขาใหญ่

§  เศรษฐกิจ และการค้า การลงทุน

§   สังคมและวัฒนธรรม

§   ความมั่นคงทางการเมือง

§   และสำคัญที่สุดจะเชื่อมโยงทั้ง 3 เรื่องเข้าด้วยกัน เรียกว่า ASEAN Connectivity” เชื่อมโยงเข้าหากัน

§  อย่ามองแค่ธุรกิจ มองว่าเราสามารถเชื่อมโยงเข้าหากัน

§  อาเซียนจะเจริญในภาคเหนือ และภาคต่างๆด้วย ไม่ใช่เจริญในกรุงเทพฯอย่างเดียว

§  ประชาคมอาเซียน ปี 2558

§  อาเซียน Blueprint มี 4 คือ 1.เป็นตลาดและฐานการผลิตร่วม 2. สร้างเสริมขีดความสามารถแข่งขัน 3. การพัฒนาเศรษฐกิจอย่างเสมอภาค 4. การบูรณาการเข้ากับเศรษฐกิจโลก

§  การที่จะส่งสินค้าไปต่างประเทศ มีการกีนกันทางการค้า และเรื่องสุขอนามัย เสรีเฉพาะภาษีศุลกากร  ฯลฯ

§   สิ่งสำคัญของอาเซียน เราต้องใช้แรงงานที่มีคุณภาพมากขึ้น เช่น เรื่อง R&D

§  อาเซียนต้องช่วยกัน เสริมขีดความสามารถในการแข่งขัน มีการลิงก์กันโดยอิเล็กทรอนิก นโยบายเรื่องทรัพย์สินทางปัญญาและโครงสร้างพื้นฐาน

§  พัฒนาเศรษฐกิจเสมอภาค เราต้องช่วยประเทศที่เขาอ่อนแอกว่าเรา

§  การบูรณาการเศรษฐกิจของเราให้เข้ากับเศรษฐกิจโลก ปรับประสานนโยบายเศรษฐกิจ เช่น EU  สร้างเครือข่ายการผลิต จัดทำ FTA กับประเทศนอกภูมิภาค

§  7 วิชาสาขาอาชีพ ก็มีสิทธิ์ได้รับการอำนวยความสะดวกในการประกอบวิชาชีพมากขึ้น น่าจะมีการทำวิจัยว่า เราขาดแคลน และจะดึงคนในจำนวนเข้ามาเท่าไหร่

§  เราต้องมีการปรับตัวเรื่อง แรงงานให้มากขึ้น คนเขมรที่เปรียบเรา เพราะเขาเคยอพยพไปอยู่ต่างประเทศ

§  มีการเปิด MRA แล้ว เพื่อให้มีการยอมรับในวิชาชีพ

§  การถือหุ้นสามารถถือหุ้นได้ถึง 70 % จาก 49% ในธุรกิจบริการในอาเซียน

§  การเปิดเสรีในอนาคตเป็นทั้งโอกาสและอุปสรรค  นอกจากนั้น.. ยังเปิดเสรีเรื่องการลงทุน

§   เช่น ประเทศใดมีความสามารถในการระดมทุนการเงินมากกว่าประเทศอื่น ก็เข้าไปลงทุนในประเทศเหล่านั้นได้ เช่น ถ้าสิงคโปร์มีทุนมากกว่าก็สามารถนำเงินมาลงทุนในประเทศไทยได้กว่า 60% ซึ่งอาจจะหมายถึงการลงทุนในด้านการศึกษาด้วย

§  ยิ่งไปกว่านั้นยังเปิดโอกาสให้มีการเคลื่อนย้ายแรงงานข้ามประเทศอาเซียนด้วย เช่น ถ้าคนไทยเก่งก็สามารถไปทำงานในอาเซียนได้ และคนมาเลเซียก็อาจจะมาทำงานแข่งกับคนไทยได้ คนไทยก็อาจจะตกงานได้ หากไม่พัฒนาทุนมนุษย์

§  สิ่งแรกที่เราต้องปรับตัวคือ โอกาสของเราถ้ามีก็ฉกฉวย และถ้ามีอุปสรรค์เราก็หลีกเลี่ยงมันให้ได้

§  มีความมั่นใจว่าเราปรับตัวให้อยู่ในอาเซียนได้อย่างดี

§  เราต้องมีคนเก่ง และมีการพัฒนามาตรฐานและใช้ความหลากหลายให้เป็น  

§  การแพทย์ มีคนเข้าใช้บริการเยอะ และเรื่องเกษตร แต่ต้องเป็นเกษตรมูลค่าเพิ่ม แต่เก่งอย่างเดียวไม่พอ ต้องพัฒนาขึ้น รวมทั้งการท่องเที่ยวในไทยด้วย

§  ล่าสุดคือที่มีการวิจัย คือเรื่องทัศนคติ (Mindset)

§  เรื่องความเป็นมืออาชีพ (Professionalism)

§  เรื่องความเป็นสากล (Internationalism) อยู่ในโลกไร้พรมแดน ต้องสื่อสารให้ได้

§  และที่สำคัญที่สุดต้อง Back to basic คือ เรื่องคุณธรรมจริยธรรม  อย่าหวังไปเอาเปรียบ เอาประโยชน์จากประเทศอื่นๆ

§  แต่สิ่งที่น่ากลัวคือ ความประมาท ไม่สนใจในหลายเรื่อง เช่น ภาษา เราต้องยอมรับว่าต้องอยู่กับเขา ต้องใช้ประโยชน์จากเขาให้ได้ 

§  ต้องรักษาความเป็นไทยไว้ สิ่งที่สำคัญที่สุดคือทุนทางวัฒนธรรม เราจะสร้างมูลค่าเพิ่มอย่างมหาศาล เขาต้องการมาดูชุมชุม วิถีชีวิต เกษตรและการท่องเที่ยว

§  KM ไม่ใช่ LO การปรับตัวที่สำคัญอีกเรื่องหนึ่ง คือ ความใฝ่รู้ พูดถึงอนาคตคุยกันและเปลี่ยนความคิดเห็นกัน มีวัฒนธรรมการเรียนรู้ ต้องศึกษาและคาดคะเนเหตุการณ์ในอนาคตให้ได้

§  การพัฒนาคุณภาพทุนมนุษย์ เพื่อรองรับการดูแล

§  3V , ปลูก , เก็บเกี่ยว , Execution

§  มีคุณธรรม จริยธรรม เราต้องเป็นคนดีก่อน

§  ทุนที่อยู่ในตัวเรา ทุนแห่งความสุข  มี passion มี Meaning  ฯลฯ

§  มีทุนทางสังคม มีเครือข่ายพอเพียงหรือ ต้องไปรู้จักข้างนอกด้วย  ไปรู้จักอาเซียน มีการNetworking หันมาศึกษาอาเซียนอย่างจริงจัง

§  ความยั่งยืนเป็นทั้งเป้าหมายและวิธีการ รู้จักวิธีการตกปลา มีเครื่องมีหาปลาได้ เราต้องพร้อมที่จะเรียนรู้ เราความรู้ที่ได้ระยะสั้นไปช่วยเหลือระยะยาวให้ได้

§  ต้องมีความรู้ที่ทันสมัย โลกเปลี่ยน ต้องหาความรู้ให้ทันกับเหตุการณ์ 

§  ต้องมีทุนทาง IT และมีความรู้ ด้านทักษะร่วมด้วย

§  8K’s เป็น Basic แต่ต้องสร้างมูลค่า อย่าหยุดแค่นั้น ต้องมี 5K’s ด้วย และทำให้สำเร็จ อย่าฝันอย่างเดียว มีนวัตกรรม คือการกระทำ

§  ต้องควบคุมอารมณ์ให้ดี เพราะมีแรงผลักดันให้ดี แต่ต้องมีควบคู่ไปกับความสุขด้วย

§  เราได้เปรียบในเรื่องทุนทางอารมณ์ ดีกว่า ประเทศสิงคโปร์

§  ทุนทางวัฒนธรรม เอาวิถีชีวิตในภาคต่างๆ มาสร้างความรู้ใหม่ๆ

                                                                                                           

Workshop   

1. 
เสนอหัวข้อ
วิจัยที่เกี่ยวข้องกับการปรับทุนมนุษย์ในเมืองไทยเพื่อรองรับ
ASEAN 3 เรื่อง วิธีการวิจัยจะเน้นอะไร?

การปรับปรุงมนุษย์ใน 3หัวข้อหลัก คือ

 

1.ทัศนคติ จะก่อให้เกิดพัฒนาความคิด
เริ่มจากการพัฒนาครอบครัวก่อน เป็นรากฐานในการสร้างเริ่มแรก  เราจะใช้สื่อเข้ามาช่วยพัฒนา
ต้องจากตัวครอบครัวเองก่อน รัฐบาลเข้ามาลงทุนในครั้ง มีการจัดประกวด ในด้านต่างๆ
และนำมาเชิดชู มีเกียรติคุณและให้ได้รับรางวัล

 

คุณชัยพร ไปลงเรื่องทัศนคติในเรื่องครอบครัวมากเกินไป 
ยังมีสิ่งที่ซ่อนอยู่ จะปรับอย่างไร น่าจะมองโครงสร้างใหญ่ๆ ก่อน เช่น
มองประเทศก่อน และต้องมองส่วนที่ต้องพัฒนา

 

ดร.จีระ  ในปัจจุบันเราถูกกระทบจากสื่อเราเป็นสังคมที่ไม่มีการดูแล ต้องนำ HR Architecture
เข้ามาช่วย ให้คิดเป็นวิเคราะห์เป็น  ประเทศไทยไม่มีการพัฒนาเรื่องการสร้างชาติ ในระหว่างที่อยู่ด้วยกันต้องช่วยเหลือกัน  ตอนนี้มี 2 คำ คือ MindsetและAttitude 2 คำนี้สำคัญมาก

 

2. 
การศึกษา มี Macro Thinking การศึกษาทำให้เราทุกคนเท่ากัน หากมีความรู้สามารถไปต่อสู่กันในอาเซียนได้ แต่มาตรฐานยังไม่ดี อยากให้มีมาตรฐานเดียวกัน และสิ่งที่สำคัญที่สุด เราต้องมีการให้ทำ
Workshop ตั้งแต่เด็กๆๆ และเด็กไทยชนะแข่งอะไรต่างๆ
แต่เด็กไทยเปลี่ยนไปไม่อยากเรียนวิทยาศาสตร์ แต่ไปอยากเป็นดารา นักร้อง

- ดร.จีระ
เอาการศึกษากับปริญญามาแยกออกจากกัน เรามีจำนวนคนจบเยอะ แต่ขอให้มีปัญญาด้วย  ให้เราอยู่รอดในการเปลี่ยนแปลงที่มันจะเกิดขึ้น
มีความรู้สด ข้ามศาสตร์และแก้ปัญหาได้ ทั้งในชีวิตประจำวัน
ชีวิตงานและในประเทศด้วย

สำรวจว่าจากที่เรียนวันนี้ได้อะไรบ้าง 1 เรื่อง ถ้าเราเข้าใจ เราก็จะไปหาอะไรที่เพิ่มขึ้น ต้องรู้ลึก รู้กว้าง
ต้องรู้แบบ 3V

เด็กไทยเรียนหนังสือไม่เน้นความจริง คือ 2R เน้นความจริง
และการแก้ปัญหาตรงประเด็น

- คุณชัยพร
ขอบเขตของเรื่องการศึกษาเมืองไทยยังน้อยไปในเรื่องนี้ อยากให้มีภาษาอื่นๆด้วย
อยากให้เรียนรู้เยอะในหลายๆภาษา

 

เน้นให้มีมาตรฐาน ในวิชาเดียวกัน เริ่มจาก 400 คนก่อน ทั่วไปดูมาตรฐานเด็กไทยก่อนว่าประมาณเท่าไหร่



3. สุขภาพ สุขภาพโภชนาการ และสุขภาพพลานามัย ซึ่งมีการดูแลน้อยมาก
คนส่วนใหญ่บอกว่ามีเงินก็ไม่ดูแลตรงนี้ แต่ไปปรึกษาหมอ น่าจะทำอาหารที่ดูแลตรงนี้ด้วย ในอาเซียน

 

2. ทฤษฎี 3V :

  - Value Added

  - Value Creation

  - Value Diversity
คิดว่าคุณสมบัติของทุนมนุษย์ใดที่จำเป็นในการขับเคลื่อน
3V ให้ประสบความสำเร็จ และอะไรคืออุปสรรค

- คือคนการพัฒนาคนฝึกอบรมให้เหนือคู่แข่ง

- มีข้อได้เปรียบเรื่องการสร้างรอยยิ้มน่าจะส่งเสริมเรื่องการศึกษา

- ความหลากหลาย
ในแต่ละภาค ในประเทศ เอาจุดเด่นเพื่อไปขับเคลื่อนให้สู่ความสำเร็จ
เอาวัฒนธรรมมาช่วย

-คนไทยทั้งภาคอีสาน
และภาคเหนือแต่งงานกับต่างชาติมาก ได้เรื่องภาษามาก

- ถ้ามีอาเซียน สามารถกระตุ้นให้เรารู้ตัวบ้างว่าอย่างน้อยควรทำอะไรต่อ

- ดร.จีระ  ให้ชาวต่างประเทศมาทำงานเพิ่มขึ้น เราได้ภาษา
และนำเพื่อนมาร่วมงาน คือการให้เกิดมูลค่าเพิ่ม จาก
7 ไป 7.5 ก็ได้ หรือเริ่มจาก 0 ไป
100 ก็ได้ อันนี้ต้องสร้าง Network ให้เพิ่มขึ้นต้องมี Blue Ocean  ไปหาธุรกิจใหม่ที่ไม่มีคู่แข่ง
ไม่ใช่ทำที่เคยทำแล้ว ทำให้ไม่เกิดมูลค่าจากความคิดสร้างสรรค์ ของ 8K’s ,
5K’s ซึ่งเป็นเบสิก แต่ 8K’s ต้องมา ก่อน 5K’sบางคนพอมี 8K’s แล้วหยุดและทำตัวเป็นการทำงานสันดานเสมียน

ต้องสะสมความรู้ ให้เพิ่มมากขึ้นเรื่อง เราไม่ได้เรียบเรียงความคิดให้เป็นเลิศ

- คุณชัยพร  ต้องเชื่อมโยงหลายๆอย่างเข้าด้วยกัน มองภาพรวม
เอา
3 เรื่องมารวมเข้าด้วยกัน ไม่ควรแยกออกจากกัน

 

3.  ในการเข้าสู่อาเซียน

  - ธุรกิจใหญ่ ได้เปรียบ

  - วิเคราะห์ SME’s ในเรื่องทุนมนุษย์ว่าจะต้องทำอะไร  เพื่อรองรับ ASEAN 2015

ธุรกิจใหญ่ มีศักยภาพมีเงินทุนมหาศาลสามารถสรรหาบุคลกรได้อย่างดี ฐานการตลาดกว้าง มีเทคโนโลยี
รัฐบาลให้การส่งเสริมด้วย

ทุนมนุษย์ใน SME’s มองเรื่องปัญญาก่อน ให้เกิดความรู้และพัฒนาความรู้ออกมาและพัฒนาภาษา ในการสื่อสารในอาเซียนให้ได้

 

ทุนทางอารมณ์ ต้องมีเหตุมีผล คิดวิเคราะห์ ระหว่างอารมณ์กับเหตุผลให้ได้โยงกลับมาสู่ความมีวัฒนธรรม   

 

ดร.จีระ  SME’s สื่อในสิ่งที่เป็นแก่นของสังคมไทยซึ่งธุรกิจใหญ่ไม่ได้ทำ สื่อสารสิ่งที่เป็นแก่นทางวัฒนธรรมของเรา
เน้นทุนทางวัฒนธรรมด้วย ต้องมีคนไปแนะนำในเรื่องการไปสื่อสารกับคนอื่นๆสื่อสารกับธุรกิจเล็กๆและธุรกิจครอบครัว แต่เถ้าแก่อาจจะไม่รู้ว่าอาเซียนเปิดแล้วเค้าได้ประโยชน์อะไร เอาวัฒนธรรม วิถีชีวิต และชุมชน มาทำ  Story ให้มากขึ้น

 

ครูต้องวิเคราะห์ และต้องมีปัญญาด้วย ได้แนวคิด 3V นำมาผสมกัน และเรื่อง 8K’s, 5K’s มาเชื่อมโยงกันได้

 

คุณชัยพร จากการที่ได้ใกล้กับดร.จีระ วิชาทรัพยากรมนุษย์เป็นเรื่องความเชื่อ ความมั่นใจ
จุดประกายให้เราทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งให้ประสบความสำเร็จ คือการทำต่อเนื่อง สิ่งที่ชอบคือ
ความเชื่อทางศาสนา เชื่อมั่นในสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ถ้าเราเชื่อว่ามนุษย์สามารถพัฒนาได้ก็สามารถเป็นแก่นของวิชานี้ก็ได้ อย่างเรื่องการนับถือศาสนาเป็นการจุดประกายและมีความเชื่อ เหมือนการเชื่อในคำสั่งสอนในเรื่องพระพุทธศาสนา
ถามตัวเองๆเยอะเพื่อให้สู่การประสบความสำเร็จ

 

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท