ร่างรัฐธรรมนูญที่จะประชาพิจารณ์รับรองคนสัญชาติไทยที่มีองค์ประกอบต่างด้าวอย่างไรกัน ? .มองผ่านมาร์คแอนโทนี่ โรสแมรี่ และชานนท์

กรณีศึกษานายมารค์แอนโทนี นางโรสแมรี่และนายชานนท์

: การกำหนดสิทธิของคนสัญชาติไทยภายใต้ร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.... ซึ่งจะเข้ารับการทำประชาพิจารณ์ในวันที่ ๗ สิงหาคม พ.ศ.๒๕๕๙

โดย รศ.ดร.พันธุ์ทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร

ข้อสอบปลายภาค วิชา กม. ๖๗๒ วิชากฎหมายระหว่างประเทศชั้นสูง ภาคที่ ๒ ของปีการศึกษา ๒๕๕๘ หลักสูตรนิติศาสตร์มหาบัณฑิต คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยพายัพ

เมื่อวันที่ ๑๑ เมษายน พ.ศ.๒๕๕๙

-------------

ข้อเท็จจริง

-------------

นายมารค์แอนโทนีเกิดในประเทศอังกฤษในปี พ.ศ.๒๔๙๓ จากบิดาและมารดาซึ่งเป็นคนสัญชาติอังกฤษ เขาจึงมีสัญชาติอังกฤษโดยการเกิดเช่นกัน แต่ต่อมา ติดตามบิดาและมารดาเข้ามาอาศัยอยู่ในประเทศไทย และได้รับการแปลงสัญชาติเป็นไทยในวันที่ ๖ มีนาคม พ.ศ.๒๔๙๔ โดยผลของมาตรา ๑๓ แห่ง พ.ร.บ.แปลงชาติ ร.ศ.๑๓๐/พ.ศ.๒๔๕๔

เขาสมรสตามกฎหมายสิงคโปร์เมื่อวันที่ ๒ สิงหาคม พ.ศ.๒๕๑๘ กับนางโรสแมรี่ ซึ่งเกิดในประเทศสิงคโปร์ใน พ.ศ.๒๕๐๑ จากบิดาและมารดาซึ่งเป็นคนสัญชาติอังกฤษ เธอจึงมีสัญชาติอังกฤษโดยการเกิดเช่นกัน และต่อมา นางโรสแมรี่ได้รับอนุญาตให้ถือสิทธิในสัญชาติไทยโดยผลของคำสั่งของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยตามมาตรา ๙ แห่ง พ.ร.บ.สัญชาติ พ.ศ.๒๕๐๘

นายมารค์แอนโทนีและนางโรสแมรี่มีบุตรด้วยกัน ๑ คน กล่าวคือ นายชานนท์ ซึ่งเกิดในประเทศไทยเมื่อ พ.ศ.๒๕๒๐ ซึ่งบุตรผู้นี้ย่อมได้สัญชาติไทยโดยการเกิดโดยหลักสืบสายโลหิตจากบิดาโดยผลของมาตรา ๗ (๑) แห่ง พ.ร.บ.สัญชาติ พ.ศ.๒๕๐๘ และโดยหลักดินแดนโดยการเกิดโดยผลของมาตรา ๗ (๓) แห่ง พระราชบัญญัติฉบับเดียวกัน

นอกจากนั้น มาตรา ๑๐ แห่ง พ.ร.บ.สัญชาติ (ฉบับที่ ๒) พ.ศ.๒๕๓๕ ก็ยังยอมรับสิทธิในสัญชาติไทยโดยหลักสืบสายโลหิตจากมารดาโดยการเกิดตั้งแต่วันที่ ๒๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๕๓๕

ในขณะเดียวกัน นายชานนท์ก็มีสิทธิในสัญชาติอังกฤษโดยหลักสืบสายโลหิตจากทั้งบิดาและมารดา เพราะบุพการีทั้งสองยังคงมีสถานะเป็นคนสัญชาติอังกฤษ เขาจึงถือหนังสือเดินทางที่ออกโดยกระทรวงการต่างประเทศเพื่อแสดงความเป็นคนสัญชาติอังกฤษตั้งแต่เกิด

ในปัจจุบัน ทั้งนายมาร์คแอนโทนี นางโรสแมรี่ และนายชานนท์มีชื่อในทะเบียนบ้านประเภทคนอยู่ถาวร (ท.ร.๑๔) ณ อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ และถือบัตรประชาชนตามกฎหมายไทยว่าด้วยบัตรประชาชน เพื่อแสดงสิทธิในสัญชาติไทย

นายมารค์แอนโทนี นางโรสแมรี่ และนายชานนท์ตั้งบ้านเรือนอยู่ในประเทศไทย แต่มีทรัพย์สินทั้งที่เป็นสังหาริมทรัพย์และอสังหาริมทรัพย์ในทั้งประเทศอังกฤษ ประเทศสิงคโปร์ และประเทศไทย

---------------------------------------------------------------------

ร่างบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ฉบับเมื่อวันที่ ๒๙ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙ ซึ่งจะเข้ารับการทำประชาพิจารณ์เมื่อวันที่ ๗ สิงหาคม พ.ศ.๒๕๕๙ ที่เกี่ยวข้องกับสัญชาติไทย

-----------------------------------------------------------------------

(๑.) มาตรา ๓๕ วรรคสี่ บัญญัติว่า “เจ้าของกิจการหนังสือพิมพ์หรือสื่อมวลชนอื่นต้องเป็นบุคคลสัญชาติไทย”

(๒.) มาตรา ๓๙ วรรคแรก บัญญัติว่า “การเนรเทศบุคคลสัญชาติไทยออกนอกราชอาณาจักร หรือห้ามมิให้ผู้มีสัญชาติไทยเข้ามาในราชอาณาจักร จะกระทำมิได้”

(๓.) มาตรา ๓๙ วรรคแรก บัญญัติว่า “การถอนสัญชาติของบุคคลซึ่งมีสัญชาติไทยโดยการเกิด จะกระทำมิได้”

(๔.) มาตรา ๙๕ วรรคแรก บัญญัติว่า “บุคคลผู้มีคุณสมบัติดังต่อไปนี้ เป็นผู้มีสิทธิเลือกตั้ง (๑) มีสัญชาติไทย แต่บุคคลผู้มีสัญชาติไทยโดยการแปลงสัญชาติ ต้องได้สัญชาติไทยมาแล้วไม่น้อยกว่าห้าปี (๒) มีอายุไม่ต่ากว่าสิบแปดปีในวันเลือกตั้ง (๓) มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านในเขตเลือกตั้งมาแล้วเป็นเวลาไม่น้อยกว่าเก้าสิบวันนับถึงวันเลือกตั้ง …….”

(๕.) มาตรา ๙๗ บัญญัติว่า “บุคคลผู้มีคุณสมบัติดังต่อไปนี้ เป็นผู้มีสิทธิสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (๑) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด (๒) มีอายุไม่ต่ากว่ายี่สิบห้าปีนับถึงวันเลือกตั้ง (๓) เป็นสมาชิกพรรคการเมืองใดพรรคการเมืองหนึ่งแต่เพียงพรรคการเมืองเดียว เป็นเวลาติดต่อกันไม่น้อยกว่าเก้าสิบวันนับถึงวันเลือกตั้ง เว้นแต่ในกรณีที่มีการเลือกตั้งทั่วไปเพราะเหตุยุบสภา ระยะเวลาเก้าสิบวันดังกล่าวให้ลดลงเหลือสามสิบวัน (๔) ผู้สมัครรับเลือกตั้งแบบแบ่งเขตเลือกตั้ง ต้องมีลักษณะอย่างใดอย่างหนึ่ง ดังต่อไปนี้ด้วย (ก) มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้งมาแล้วเป็นเวลาติดต่อกันไม่น้อยกว่าห้าปีนับถึงวันสมัครรับเลือกตั้ง (ข) เป็นบุคคลซึ่งเกิดในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้ง (ค) เคยศึกษาในสถานศึกษาที่ตั้งอยู่ในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้งเป็นเวลาติดต่อกันไม่น้อยกว่าห้าปีการศึกษา (ง) เคยรับราชการหรือปฏิบัติหน้าที่ในหน่วยงานของรัฐ หรือเคยมีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้ง แล้วแต่กรณี เป็นเวลาติดต่อกันไม่น้อยกว่าห้าปี”

(๖.) มาตรา ๑๐๘ บัญญัติว่า “สมาชิกวุฒิสภาต้องมีคุณสมบัติและไม่มีลักษณะต้องห้าม ดังต่อไปนี้ ก. คุณสมบัติ (๑) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด (๒) มีอายุไม่ต่ากว่าสี่สิบปีในวันสมัครรับเลือก (๓) มีความรู้ ความเชี่ยวชาญ และประสบการณ์ หรือทางานในด้านที่สมัครไม่น้อยกว่าสิบปี หรือเป็นผู้มีลักษณะตามหลักเกณฑ์และเงื่อนไขที่บัญญัติไว้ในพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการได้มาซึ่งสมาชิกวุฒิสภา (๔) เกิด มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้าน ทางาน หรือมีความเกี่ยวพันกับพื้นที่ที่สมัครตามหลักเกณฑ์และเงื่อนไขที่บัญญัติไว้ในพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการได้มาซึ่งสมาชิกวุฒิสภา ..........”

(๗.) มาตรา ๑๖๐ บัญญัติว่า “รัฐมนตรีต้อง (๑) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด (๒) มีอายุไม่ต่ากว่าสามสิบห้าปี (๓) สำเร็จการศึกษาไม่ต่ากว่าปริญญาตรีหรือเทียบเท่า (๔) มีความซื่อสัตย์สุจริตเป็นที่ประจักษ์ (๕) ไม่มีพฤติกรรมอันเป็นการฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามมาตรฐานทางจริยธรรมอย่างร้ายแรง…….”

(๘.) มาตรา ๒๐๑ บัญญัติว่า “ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญต้องมีคุณสมบัติดังต่อไปนี้ด้วย (๑) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด (๒) มีอายุไม่ต่ากว่าสี่สิบห้าปี แต่ไม่ถึงหกสิบแปดปีในวันที่ได้รับการคัดเลือกหรือวันสมัครเข้ารับการสรรหา (๓) สำเร็จการศึกษาไม่ต่ากว่าปริญญาตรีหรือเทียบเท่า (๔) มีความซื่อสัตย์สุจริตเป็นที่ประจักษ์ (๕) มีสุขภาพที่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ”

--------

คำถาม[1]

---------

โดยพิจารณาร่างบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับเมื่อวันที่ ๒๙ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙ ที่เกี่ยวข้องกับสัญชาติไทย นายมารค์แอนโทนี นางโรสแมรี่ และนายชานนท์มีสิทธิในข้อดังต่อไปนี้หรือไม่ ? มีเงื่อนไขเพียงใด ? (๑.) สิทธิในสัญชาติไทย (๒.) สิทธิเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (๓.) สิทธิสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (๔.) สิทธิทำหน้าที่สมาชิกวุฒิสภา (๕.) สิทธิทำหน้าที่รัฐมนตรี (๖.) สิทธิในการเข้ามาและอาศัยในประเทศไทย (๗.) สิทธิทำหน้าที่ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ (๘.) สิทธิเป็นเจ้าของกิจการหนังสือพิมพ์หรือสื่อมวลชน

---------------

แนวคำตอบ

---------------

เราตระหนักได้ว่า นานารัฐย่อมมีอำนาจอธิปไตยของรัฐเหนือดินแดนและประชากรของตน ดังนั้น การกำหนดกฎหมายภายในของแต่ละรัฐก็ย่อมเป็นไปภายใต้อำนาจอธิปไตยของแต่ละรัฐ แต่อย่างไรก็ตาม เราก็พบอีกว่า นานารัฐมีแนวโน้มที่จะยอมรับหลักเกณฑ์ที่กำหนดสิทธิและหน้าที่ของเอกชนในลักษณะที่เป็นเอกรูป (uniform) โดยหลักกฎหมายระหว่างประเทศที่นานาประเทศยอมรับว่าด้วยมนุษย์ (Human Being)/บุคคลธรรมดา (Natural Person) นั้น เราก็พบต่อไปว่า นานารัฐบนประชาคมโลกมักกำหนดการรับรองสิทธิและเสรีภาพของมนุษย์เอาไว้ในกฎหมายรัฐธรรมนูญ ซึ่งเป็นกฎหมายสูงสุดของแต่ละประเทศ แต่อย่างไรก็ตาม บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญดังกล่าวก็ไม่ควรจะขัดต่อพันธกรณีระหว่างประเทศที่ผูกพันประเทศไทย หรือขัดต่อหลักสิทธิมนุษยชนสากลที่มีสถานะเป็นจารีตประเพณีระหว่างประเทศและหลักกฎหมายทั่วไปของกฎหมายระหว่างประเทศ

สำหรับประเทศไทยก็เช่นกัน มีการกำหนดการรับรองสิทธิของมนุษย์ไว้ในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยมาตั้งแต่ พ.ศ.๒๔๗๕ ซึ่งก็อาจมีรายละเอียดมากน้อยแตกต่างกันไปในแต่ละยุคแต่ละสมัย

สำหรับการรับรองสิทธิและเสรีภาพของคนสัญชาติไทยก็ปรากฏในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยตลอดมา เช่นกัน ทั้งนี้ เมื่อร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ฉบับเมื่อวันที่ ๒๙ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙ จะเข้ารับการทำประชาพิจารณ์เมื่อวันที่ ๗ สิงหาคม พ.ศ.๒๕๕๙ นักศึกษานิติศาสตร์ไทยจึงควรที่จะมาพิจารณาบทบัญญัติของร่างรัฐธรรมนูญที่เกี่ยวข้องกับสัญชาติไทยกัน เพื่อที่จะทราบว่า บทบัญญัติดังกล่าวเป็นไปโดยสอดคล้องกับพันธกรณีระหว่างประเทศที่ผูกพันประเทศไทย ตลอดจนหลักสิทธิมนุษยชนสากลที่มีสถานะเป็นจารีตประเพณีและหลักทั่วไปของกฎหมายระหว่างประเทศ หรือไม่ ?

เราอาจพิจารณาคุณภาพแห่งสิทธิในสัญชาติไทย ซึ่งได้รับการประกันสิทธิในร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับที่กำลังจะเข้าสู่การทำประชาพิจารณ์ดังต่อไปนี้

(๑.) สิทธิในสัญชาติไทยของนายมาร์คแอนโทนี นางโรสแมรี่ และนายชานนท์ ได้รับการคุ้มครองโดยร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ฉบับเมื่อวันที่ ๒๙ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙ อย่างไร ?

เราพบว่า ร่างมาตรา ๓๙ วรรคแรก บัญญัติว่า “การถอนสัญชาติของบุคคลซึ่งมีสัญชาติไทยโดยการเกิด จะกระทำมิได้” ดังนั้น เราจึงสรุปได้ว่า เฉพาะนายชานนท์เท่านั้นที่ได้รับการคุ้มครองมิให้ถูกถอนสัญชาติไทย ทั้งนี้ เพราะนายชานนท์มีสิทธิในสัญชาติไทยโดยการเกิดใน ๓ ลักษณะ กล่าวคือ (๑) สัญชาติไทยโดยหลักสืบสายโลหิตจากบิดา ทั้งนี้ เพราะเขาเกิดในขณะที่บิดามีสถานะเป็นคนสัญชาติไทยแล้ว (๒) สัญชาติไทยโดยหลักสืบสายโลหิตจากมารดา ทั้งนี้ เพราะเขาเกิดในขณะที่มารดามีสถานะเป็นคนสัญชาติไทยแล้ว และ (๓) สัญชาติไทยโดยหลักดินแดน ทั้งนี้ เพราะเขาเกิดในประเทศไทย แต่อย่างไรก็ตาม เราย่อมต้องตระหนักว่า นายมาร์คแอนโทนี ซึ่งมีสถานะเป็นคนสัญชาติไทยโดยการแปลงสัญชาติ และนางโรสแมรี่ ซึ่งมีสถานะเป็นคนสัญชาติไทยโดยการสมรส ย่อมมีสถานะเป็นคนสัญชาติไทยภายหลังการเกิด จึงไม่ได้รับการคุ้มครองจากการถูกถอนสิทธิในสัญชาติไทย

แนวคิดว่าด้วยความชอบด้วยกฎหมายระหว่างประเทศในเรื่องการห้ามถอนสิทธิในสัญชาติไทยโดยการเกิดก็น่าจะเพื่อมิให้มนุษย์ตกเป็นคนไร้สัญชาตินั่นเอง แม้การถอนสัญชาติภายหลังการเกิดจะทำได้ แต่การถอนสัญชาติโดยการเกิดจะทำมิได้เลย ดังนั้น มนุษย์ก็จะยังคงมีสัญชาติโดยการเกิดเหลืออยู่เสมอ ปัญหาความไร้สัญชาติก็จะไม่เกิดแก่มนุษย์ในสังคมไทย ดังที่เคยเกิดแก่คนที่เกิดในประเทศไทยจำนวนหนึ่งในระหว่างวันที่ ๑๐ เมษายน พ.ศ.๒๔๕๖ จนถึงวันที่ ๑๓ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๑๕ โดยประกาศคณะปฏิวัติฉบับที่ ๓๓๗ ลงวันที่ ๑๓ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๑๕

จะเห็นว่า บทบัญญัติในลักษณะนี้ย่อมจะทำให้ข้อกล่าวหาในเวทีระหว่างประเทศที่ว่าด้วยความละเลยของประเทศไทยต่อปัญหาความไร้สัญชาติของชนกลุ่มน้อยที่เกิดในประเทศไทยลดลงและหมดไปในที่สุด เพราะปัญหาความไร้สัญชาติอันเกิดจากการละเลยการจดทะเบียนคนเกิดให้แก่ชาวเขา/ชาวป่า/ชาวเลในสถานะคนสัญชาติไทย โดยอ้างการตกอยู่ภายใต้ประกาศคณะปฏิวัติฉบับที่ ๓๓๗ ลงวันที่ ๑๓ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๑๕ ย่อมเป็นเรื่องที่ขัดต่อกฎหมายรัฐธรรมนูญ

ขอให้เราตระหนักว่า การประกันความมั่นคงแห่งสิทธิในสัญชาติไทยโดยการเกิดยังไม่มีเคยมีมาในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับก่อนๆ ในลำดับต่อไป หากว่า ร่างนี้ได้รับการยอมรับ เราก็คงจะต้องมาตีความกันว่า คำว่า “สัญชาติไทยโดยการเกิด” นี้ หมายถึงเฉพาะสิทธิในสัญชาติไทยโดยผลอัตโนมัติของกฎหมาย” เท่านั้น หรือหมายถึง “สิทธิในสัญชาติไทยแบบมีเงื่อนไข” อีกด้วย

(๒.) สิทธิเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรของนายมาร์คแอนโทนี นางโรสแมรี่ และนายชานนท์ ได้รับการคุ้มครองโดยร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ฉบับเมื่อวันที่ ๒๙ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙ อย่างไร ?

เราพบว่า มาตรา ๙๕ วรรคแรก บัญญัติว่า “บุคคลผู้มีคุณสมบัติดังต่อไปนี้ เป็นผู้มีสิทธิเลือกตั้ง (๑) มีสัญชาติไทย แต่บุคคลผู้มีสัญชาติไทยโดยการแปลงสัญชาติ ต้องได้สัญชาติไทยมาแล้วไม่น้อยกว่าห้าปี (๒) มีอายุไม่ต่ากว่าสิบแปดปีในวันเลือกตั้ง (๓) มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านในเขตเลือกตั้งมาแล้วเป็นเวลาไม่น้อยกว่าเก้าสิบวันนับถึงวันเลือกตั้ง …….” ดังนั้น เราจึงสรุปได้ว่า นายมารค์แอนโทนี นางโรสแมรี่ และนายชานนท์มีสิทธิเลือกตั้ง ทั้งนี้ เพราะว่า บุคคลทั้งสามมีสิทธิในสัญชาติไทย แม้บทบัญญัตินี้จะดูเหมือนเลือกปฏิบัติต่อคนที่มีสิทธิในสัญชาติไทยโดยการแปลงสัญชาติ แต่การเลือกปฏิบัตินี้ก็ไม่มีผลต่อนายมาร์คแอนโทนี่ เพราะเขาแปลงสัญชาติเป็นไทยมานานกว่า ๕ ปี เขาจึงเลือกตั้งได้ และเขาจึงร่วมลงประชามติเพื่อร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฉบับวันที่ ๒๙ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙ ได้

แนวคิดว่าด้วยความชอบด้วยกฎหมายระหว่างประเทศในเรื่องการเลือกตั้ง ก็คือ การยอมรับการมีส่วนร่วมทางการเมืองของพลเมืองสัญชาตินั่นเอง จึงเป็นที่น่าสงสัยว่า การเลือกปฏิบัติต่อคนสัญชาติไทยโดยการแปลงสัญชาตินั้นจะถูกต้องหรือไม่ จะเห็นว่า ประเด็นดังกล่าวถูกหยิบยกโดยคณะกรรมธิการตามอนุสัญญาอนุสัญญาว่าด้วยการขจัดการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติในทุกรูปแบบ (International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination – CERD) ใน Concluding Observation ฉบับที่ ๒ ที่มีต่อประเทศไทย[2] แต่อย่างไรก็ตาม โดยพิจารณาทางปฏิบัติของนานาประเทศ ก็มีการเลือกปฏิบัติในประเด็นนี้เช่นกัน

ในส่วนนี้ ร่างรัฐธรรมนูญนี้ไม่ได้มีท่าทีแตกต่างไปจากที่เคยมีในอดีต

(๓.) สิทธิสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ของนายมาร์คแอนโทนี นางโรสแมรี่ และนายชานนท์ ได้รับการคุ้มครองโดยร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ฉบับเมื่อวันที่ ๒๙ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙ อย่างไร ?

เราพบว่า มาตรา ๙๗ บัญญัติว่า “บุคคลผู้มีคุณสมบัติดังต่อไปนี้ เป็นผู้มีสิทธิสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (๑) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด (๒) มีอายุไม่ต่ากว่ายี่สิบห้าปีนับถึงวันเลือกตั้ง (๓) เป็นสมาชิกพรรคการเมืองใดพรรคการเมืองหนึ่งแต่เพียงพรรคการเมืองเดียว เป็นเวลาติดต่อกันไม่น้อยกว่าเก้าสิบวันนับถึงวันเลือกตั้ง เว้นแต่ในกรณีที่มีการเลือกตั้งทั่วไปเพราะเหตุยุบสภา ระยะเวลาเก้าสิบวันดังกล่าวให้ลดลงเหลือสามสิบวัน (๔) ผู้สมัครรับเลือกตั้งแบบแบ่งเขตเลือกตั้ง ต้องมีลักษณะอย่างใดอย่างหนึ่ง ดังต่อไปนี้ด้วย (ก) มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้งมาแล้วเป็นเวลาติดต่อกันไม่น้อยกว่าห้าปีนับถึงวันสมัครรับเลือกตั้ง (ข) เป็นบุคคลซึ่งเกิดในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้ง (ค) เคยศึกษาในสถานศึกษาที่ตั้งอยู่ในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้งเป็นเวลาติดต่อกันไม่น้อยกว่าห้าปีการศึกษา (ง) เคยรับราชการหรือปฏิบัติหน้าที่ในหน่วยงานของรัฐ หรือเคยมีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านในจังหวัดที่สมัครรับเลือกตั้ง แล้วแต่กรณี เป็นเวลาติดต่อกันไม่น้อยกว่าห้าปี” ดังนั้น เราจึงสรุปได้ว่า เฉพาะนายชานนท์เท่านั้นที่ได้รับการรับรองสิทธิในการสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ทั้งนี้ เพราะนายชานนท์มีสิทธิในสัญชาติไทยโดยการเกิดใน ๓ ลักษณะ ดังกล่าวมาแล้วข้างต้น ในขณะที่นางโรสแมรี่และนายมาร์คแอนโทนี่ไม่ได้รับการรับรองสิทธิดังกล่าวนี้

แนวคิดว่าด้วยความชอบด้วยกฎหมายระหว่างประเทศในเรื่องการสมัครรับเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ก็คือ การยอมรับการมีส่วนร่วมทางการเมืองของพลเมืองสัญชาติ อีกประการหนึ่ง ซึ่งจะทำให้บุคคลที่มีส่วนร่วมนี้จะเข้าไปทำหน้าฝ่ายนิติบัญญัติของประเทศไทย ส่วนที่เรียกว่า “สภาล่าง” หรือ “สภายกร่างกฎหมาย” ขอให้สังเกตว่า การประกันสิทธิในลักษณะนี้จึงเป็นการจำกัดสิทธิของคนต่างด้าวในการเข้ามาดำรงตำแหน่งดังกล่าวนั่นเอง ซึ่งในแนวปฏิบัติของนานารัฐในโลกนี้ ก็ทำกันแบบนี้ จึงทำให้การเลือกปฏิบัติในทิศทางนี้เป็นที่ยอมรับได้ ไม่ถือเป็นการเลือกปฏิบัติที่ขัดต่อหลักกฎหมายระหว่างประเทศ

ในส่วนนี้ ร่างรัฐธรรมนูญนี้ไม่ได้มีท่าทีแตกต่างไปจากที่เคยมีในอดีต

(๔.) สิทธิทำหน้าที่สมาชิกวุฒิสภาของนายมาร์คแอนโทนี นางโรสแมรี่ และนายชานนท์ ได้รับการคุ้มครองโดยร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ฉบับเมื่อวันที่ ๒๙ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙ อย่างไร ?

เราพบว่า (๖.) มาตรา ๑๐๘ บัญญัติว่า “สมาชิกวุฒิสภาต้องมีคุณสมบัติและไม่มีลักษณะต้องห้าม ดังต่อไปนี้ ก. คุณสมบัติ (๑) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด (๒) มีอายุไม่ต่ากว่าสี่สิบปีในวันสมัครรับเลือก (๓) มีความรู้ ความเชี่ยวชาญ และประสบการณ์ หรือทางานในด้านที่สมัครไม่น้อยกว่าสิบปี หรือเป็นผู้มีลักษณะตามหลักเกณฑ์และเงื่อนไขที่บัญญัติไว้ในพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการได้มาซึ่งสมาชิกวุฒิสภา (๔) เกิด มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้าน ทางาน หรือมีความเกี่ยวพันกับพื้นที่ที่สมัครตามหลักเกณฑ์และเงื่อนไขที่บัญญัติไว้ในพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการได้มาซึ่งสมาชิกวุฒิสภา ..........” ดังนั้น เราจึงสรุปได้ว่า เฉพาะนายชานนท์เท่านั้นที่ได้รับการรับรองสิทธิในการสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกวุฒิสภา ทั้งนี้ เพราะนายชานนท์มีสิทธิในสัญชาติไทยโดยการเกิดใน ๓ ลักษณะ ดังกล่าวมาแล้วข้างต้น ในขณะที่นางโรสแมรี่และนายมาร์คแอนโทนี่ไม่ได้รับการรับรองสิทธิดังกล่าวนี้

แนวคิดว่าด้วยความชอบด้วยกฎหมายระหว่างประเทศในเรื่องการสมัครรับเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภา ก็คือ การยอมรับการมีส่วนร่วมทางการเมืองของพลเมืองสัญชาติ อีกประการหนึ่ง ซึ่งจะทำให้บุคคลที่มีส่วนร่วมนี้จะเข้าไปทำหน้าฝ่ายนิติบัญญัติของประเทศไทย ส่วนที่เรียกว่า “สภาบน” หรือ “สภากลั่นกรองกฎหมาย” ขอให้สังเกตว่า การประกันสิทธิในลักษณะนี้จึงเป็นการจำกัดสิทธิของคนต่างด้าวในการเข้ามาดำรงตำแหน่งดังกล่าวนั่นเอง ซึ่งในแนวปฏิบัติของนานารัฐในโลกนี้ ก็ทำกันแบบนี้ จึงทำให้การเลือกปฏิบัติในทิศทางนี้เป็นที่ยอมรับได้ ไม่ถือเป็นการเลือกปฏิบัติที่ขัดต่อหลักกฎหมายระหว่างประเทศ

ในส่วนนี้ ร่างรัฐธรรมนูญนี้ไม่ได้มีท่าทีแตกต่างไปจากที่เคยมีในอดีต

(๕.) สิทธิทำหน้าที่รัฐมนตรีของนายมาร์คแอนโทนี นางโรสแมรี่ และนายชานนท์ ได้รับการคุ้มครองโดยร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ฉบับเมื่อวันที่ ๒๙ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙ อย่างไร ?

เราพบว่า มาตรา ๑๖๐ บัญญัติว่า “รัฐมนตรีต้อง (๑) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด (๒) มีอายุไม่ต่ากว่าสามสิบห้าปี (๓) สำเร็จการศึกษาไม่ต่ากว่าปริญญาตรีหรือเทียบเท่า (๔) มีความซื่อสัตย์สุจริตเป็นที่ประจักษ์ (๕) ไม่มีพฤติกรรมอันเป็นการฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามมาตรฐานทางจริยธรรมอย่างร้ายแรง…….” ดังนั้น เราจึงสรุปได้ว่า เฉพาะนายชานนท์เท่านั้นที่ได้รับการรับรองสิทธิในการเป็นรัฐมนตรี ทั้งนี้ เพราะนายชานนท์มีสิทธิในสัญชาติไทยโดยการเกิดใน ๓ ลักษณะ ดังกล่าวมาแล้วข้างต้น ในขณะที่นางโรสแมรี่และนายมาร์คแอนโทนี่ไม่ได้รับการรับรองสิทธิดังกล่าวนี้

แนวคิดว่าด้วยความชอบด้วยกฎหมายระหว่างประเทศในเรื่องการเป็นรัฐมนตรี ก็คือ การยอมรับการมีส่วนร่วมทางการเมืองของพลเมืองสัญชาติ อีกประการหนึ่ง ซึ่งจะทำให้บุคคลที่มีส่วนร่วมนี้จะเข้าไปทำหน้าฝ่ายบริหารของประเทศไทย ส่วนที่เรียกว่า “รัฐบาล” นั่นเอง ขอให้สังเกตว่า การประกันสิทธิในลักษณะนี้จึงเป็นการจำกัดสิทธิของคนต่างด้าวในการเข้ามาดำรงตำแหน่งดังกล่าวนั่นเอง ซึ่งในแนวปฏิบัติของนานารัฐในโลกนี้ ก็ทำกันแบบนี้ จึงทำให้การเลือกปฏิบัติในทิศทางนี้เป็นที่ยอมรับได้ ไม่ถือเป็นการเลือกปฏิบัติที่ขัดต่อหลักกฎหมายระหว่างประเทศ

ในส่วนนี้ ร่างรัฐธรรมนูญนี้ไม่ได้มีท่าทีแตกต่างไปจากที่เคยมีในอดีต

(๖.) สิทธิในการเข้ามาและอาศัยในประเทศไทยของนายมาร์คแอนโทนี นางโรสแมรี่ และนายชานนท์ ได้รับการคุ้มครองโดยร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ฉบับเมื่อวันที่ ๒๙ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙ อย่างไร ?

เราพบว่า มาตรา ๓๙ วรรคแรก บัญญัติว่า “การเนรเทศบุคคลสัญชาติไทยออกนอกราชอาณาจักร หรือห้ามมิให้ผู้มีสัญชาติไทยเข้ามาในราชอาณาจักร จะกระทำมิได้” ดังนั้น เราจึงสรุปได้ว่า ทั้งนายมาร์คแอนโทนี่ นางโรสแมรี่ และนายชานนท์ต่างก็ได้รับการรับรองสิทธิในเข้าเมืองและอาศัยในประเทศไทย ทั้งนี้ เพราะบุคคลทั้งสามต่างก็มีสิทธิในสัญชาติไทย แต่อย่างไรก็ตาม มีข้อสังเกต ๒ ประการ กล่าวคือ

ข้อสังเกตในประการแรก โดยหลักการ การเนรเทศบุคคลทั้งสามออกจากประเทศไทยจึงทำไม่ได้ แต่อย่างไรก็ตาม เมื่อการถอนสิทธิในสัญชาติไทยของนายมาร์คแอนโทนี่และนางโรสแมรี่ ซึ่งเป็นคนสัญชาติไทยภายหลังการเกิด เป็นไปได้ ดังนั้น การเนรเทศบุคคลทั้งสองหลังจากการถูกถอนสัญชาติไทยจึงเป็นไปได้ ในขณะที่การเนรเทศนายชานนท์ทำไม่ได้เลย เพราะเขาไม่อาจถูกถอนสิทธิในสัญชาติไทย

ข้อสังเกตในประการที่สอง โดยหลักการ การห้ามมิให้บุคคลทั้งสามเข้ามาในประเทศไทยจึงทำไม่ได้ แต่อย่างไรก็ตาม เมื่อการถอนสิทธิในสัญชาติไทยของนายมาร์คแอนโทนี่และนางโรสแมรี่ ซึ่งเป็นคนสัญชาติไทยภายหลังการเกิด เป็นไปได้ ดังนั้น การห้ามบุคคลทั้งสองมิให้เข้ามาในประเทศไทยหลังจากการถูกถอนสัญชาติไทยจึงเป็นไปได้ ในขณะที่การห้ามนายชานนท์เข้ามาในประเทศไทยจึงทำไม่ได้เลย เพราะเขาไม่อาจถูกถอนสิทธิในสัญชาติไทย

แนวคิดว่าด้วยความชอบด้วยกฎหมายระหว่างประเทศในเรื่องการรับรองสิทธิเข้าเมืองไทยและสิทธิอาศัยถาวรของคนสัญชาติไทย ก็คือ การรับรองสิทธิทางแพ่งหรือสิทธิพลเมืองของบุคคลธรรมดาที่มีสถานะเป็นคนสัญชาติ จะเห็นว่า การประกันสิทธิในลักษณะนี้จึงทำให้สิทธิเข้ามาในประเทศไทยและสิทธิอาศัยในประเทศนี้ของคนสัญชาติไทยย่อมเป็นไปในลักษณะที่เด็ดขาดและไม่มีเงื่อนไข การประกันสิทธิในลักษณะนี้ที่เฉพาะเจาะจงดังนี้จึงเปิดโอกาสให้ประเทศไทย ซึ่งเป็นรัฐเจ้าของดินแดน อาจจำกัดสิทธิ และตั้งเงื่อนไขสำหรับการเข้ามาและการอาศัยในประเทศไทยของคนต่างด้าว ซึ่งในแนวปฏิบัติของนานารัฐในโลกนี้ ก็ทำกันแบบนี้ จึงทำให้การเลือกปฏิบัติในทิศทางนี้เป็นที่ยอมรับได้ ไม่ถือเป็นการเลือกปฏิบัติที่ขัดต่อหลักกฎหมายระหว่างประเทศ

ในส่วนนี้ ร่างรัฐธรรมนูญนี้ไม่ได้มีท่าทีแตกต่างไปจากที่เคยมีในอดีต

(๗.) สิทธิทำหน้าที่ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญของนายมาร์คแอนโทนี นางโรสแมรี่ และนายชานนท์ ได้รับการคุ้มครองโดยร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ฉบับเมื่อวันที่ ๒๙ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙ อย่างไร ?

เราพบว่า มาตรา ๒๐๑ บัญญัติว่า “ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญต้องมีคุณสมบัติดังต่อไปนี้ด้วย (๑) มีสัญชาติไทยโดยการเกิด (๒) มีอายุไม่ต่ากว่าสี่สิบห้าปี แต่ไม่ถึงหกสิบแปดปีในวันที่ได้รับการคัดเลือกหรือวันสมัครเข้ารับการสรรหา (๓) สำเร็จการศึกษาไม่ต่ากว่าปริญญาตรีหรือเทียบเท่า (๔) มีความซื่อสัตย์สุจริตเป็นที่ประจักษ์ (๕) มีสุขภาพที่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ”

ดังนั้น เราจึงสรุปได้ว่า เฉพาะนายชานนท์เท่านั้นที่ได้รับการรับรองสิทธิในการเป็นตุลาการรัฐธรรมนูญ ทั้งนี้ เพราะนายชานนท์มีสิทธิในสัญชาติไทยโดยการเกิดใน ๓ ลักษณะ ดังกล่าวมาแล้วข้างต้น ในขณะที่นางโรสแมรี่และนายมาร์คแอนโทนี่ไม่ได้รับการรับรองสิทธิดังกล่าวนี้ แนวคิดว่าด้วยความชอบด้วยกฎหมายระหว่างประเทศในเรื่องการเป็นตุลาการรัฐธรรมนูญ ก็คือ การยอมรับการมีส่วนร่วมทางการเมืองของพลเมืองสัญชาติ อีกประการหนึ่ง ซึ่งจะทำให้บุคคลที่มีส่วนร่วมนี้จะเข้าไปทำหน้าที่ฝ่ายตุลาการของประเทศไทย การประกันสิทธิในลักษณะนี้จึงเป็นการจำกัดสิทธิของคนต่างด้าวในการเข้ามาดำรงตำแหน่งดังกล่าวนั่นเอง ซึ่งในแนวปฏิบัติของนานารัฐในโลกนี้ ก็ทำกันแบบนี้ จึงทำให้การเลือกปฏิบัติในทิศทางนี้เป็นที่ยอมรับได้ ไม่ถือเป็นการเลือกปฏิบัติที่ขัดต่อหลักกฎหมายระหว่างประเทศ

ในส่วนนี้ ร่างรัฐธรรมนูญนี้ไม่ได้มีท่าทีแตกต่างไปจากที่เคยมีในอดีต

(๘.) สิทธิเป็นเจ้าของกิจการหนังสือพิมพ์หรือสื่อมวลชน ของนายมาร์คแอนโทนี นางโรสแมรี่ และนายชานนท์ ได้รับการคุ้มครองโดยร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ฉบับเมื่อวันที่ ๒๙ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙ อย่างไร ?

เราพบว่า มาตรา ๓๕ วรรคสี่ บัญญัติว่า “เจ้าของกิจการหนังสือพิมพ์หรือสื่อมวลชนอื่นต้องเป็นบุคคลสัญชาติไทย” ดังนั้น เราจึงสรุปได้ว่า ทั้งนายมาร์คแอนโทนี่ นางโรสแมรี่ และนายชานนท์ต่างก็ได้รับการรับรองสิทธิในการเป็นเจ้าของกิจการหนังสือพิมพ์หรือสื่อมวลชนอื่น ทั้งนี้ เพราะบุคคลทั้งสามมีสิทธิในสัญชาติไทย

แนวคิดว่าด้วยความชอบด้วยกฎหมายระหว่างประเทศในเรื่องการเป็นเจ้าของสื่อในประเทศไทย ก็คือ การยอมรับให้คนสัญชาติไทยมีสิทธิในความเป็นเจ้าของกิจการสื่อสารมวลชน ซึ่งมีผลกระทบต่อความมั่นคงทางความคิดของคนในประเทศ การประกันสิทธิในลักษณะนี้จึงเป็นการจำกัดสิทธิของคนต่างด้าวในการเข้ามาเป็นเจ้าของกิจการดังกล่าวนั่นเอง ซึ่งในแนวปฏิบัติของนานารัฐในโลกนี้ ก็ทำกันแบบนี้ จึงทำให้การเลือกปฏิบัติในทิศทางนี้เป็นที่ยอมรับได้ ไม่ถือเป็นการเลือกปฏิบัติที่ขัดต่อหลักกฎหมายระหว่างประเทศ

ในส่วนนี้ ร่างรัฐธรรมนูญนี้ไม่ได้มีท่าทีแตกต่างไปจากที่เคยมีในอดีต

สิ่งที่จะต้องตั้งข้อสังเกตเป็นข้อสรุปสุดท้าย ก็คือ คนสัญชาติไทยโดยการเกิด ซึ่งแม้จะมีเชื้อสายต่างด้าว ก็ย่อมได้รับการประกันสิทธิจากร่างรัฐธรรมนูญนี้ในลักษณะเดียวกับคนสัญชาติไทยโดยการเกิด ซึ่งไม่มีเชื้อสายต่างด้าว บทบัญญัติของร่างรัฐธรรมนูญนี้มิได้มีบทบัญญัติที่ใช้เชื้อชาติ/เชื้อสายในการเลือกปฏิบัติต่อคนสัญชาติไทยโดยการเกิด ในขณะที่ร่างรัฐธรรมนูญนี้ยังไม่ยอมประกันสิทธิของคนสัญชาติไทยภายหลังการเกิดในเรื่องการมีส่วนร่วมในการใช้อำนาจอธิปไตย โดยเฉพาะในฝ่ายนิติบัญญัติและฝ่ายบริหาร ตลอดจนการควบคุมความถูกต้องในการใช้กฎหมายรัฐธรรมนูญ แต่การประกันสิทธิในแผ่นดินนั้น กล่าวคือ การเข้ามาและการอาศัยนั้น ย่อมเป็นสิทธิอันเป็นของคนสัญชาติไทยในทุกคุณภาพแห่งสิทธิ

--------------------------------------------------------------------

[1] ข้อสอบปลายภาค วิชา กม. ๖๗๒ วิชากฎหมายระหว่างประเทศชั้นสูง ภาคที่ ๒ ของปีการศึกษา ๒๕๕๘ หลักสูตรนิติศาสตร์มหาบัณฑิต คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยพายัพ เมื่อวันที่ ๑๑ เมษายน พ.ศ.๒๕๕๙

[2] http://www.rlpd.go.th/rlpdnew/images/rlpd_1/International_HR/2557/CERD_01/book_3.pdf