ประเทศสวิสมีอำนาจที่จะให้ความคุ้มครองทางทูตบริษัท Strom หรือไม่ ? เพราะเหตุใด ?

กรณีศึกษา Strom Ltd. : ความเป็นไปได้ที่รัฐจะให้ความคุ้มครองทางทูตแก่บริษัทนี้

โดย รศ.ดร.พันธุ์ทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร

เมื่อวันที่ ๒๓ กรกฎาคม พ.ศ.๒๕๔๑ ปรับปรุงล่าสุดเมื่อวันที่ ๑๙ กันยายน พ.ศ.๒๕๕๙

----------

ข้อเท็จจริง

----------

ในปี ค.ศ.๒๙๔๒ ภายหลังการสู้รบระหว่างประเทศโยรมันและกองกำลังของสหประชาชาติ เจ้าหน้าที่ของรัฐไทยได้ตรวจพบว่า จำนวนร้อยละ ๙๐ ของบริษัท Sky ซึ่งเป็นบริษัทตามกฎหมายอเมริกัน เป็นของบริษัทตามกฎหมายสวิสที่ชื่อว่า Strom และหุ้นข้างมากในบริษัท Strom นี้เป็นของบริษัทตามกฎหมายโยรมันมันชื่อ Heidelberg ดังนั้น บริษัท Strom จึงถูกควบคุมโดยคนชาติศัตรู อันทำให้บริษัท Sky ถูกควบคุมโดยคนชาติศัตรูอีกด้วย

โดยผลของกฎหมายไทยว่าด้วยการยึดทรัพย์สินของคนชาติศัตรู กล่าวคือ พระราชบัญญัติว่าด้วยการกักคุมตัวและการควบคุมจัดกิจ การหรือทรัพย์สินของบุคคลที่เป็นศัตรูต่อสหประชาชาติ พ.ศ.๒๔๘๘ จึงได้มีการร้องขอต่อศาลไทยให้ยึดหุ้นดังกล่าว โดยอ้างว่า หุ้นจำนวนดังกล่าวเป็นของคนชาติโยรมันซึ่งเป็นชนศัตรู

----------

คำถาม

----------

โดยหลักกฎหมายระหว่างประเทศ ถามว่า

๑. ศาลไทยอาจต้องยอมรับว่า บริษัท Strom มีสัญชาติของประเทศใด ? เพราะเหตุใด ?

๒. โดยพิจารณาแนวคำพิพากษาของศาลยุติธรรมระหว่างประเทศ ปรากฏมีความสัมพันธ์ที่แท้จริง (genuine link)ระหว่างประเทศโยรมันและ บริษัท Strom หรือไม่ ? เพราะเหตุใด ?

๓. โดยหลักกฎหมายระหว่างประเทศและแนวคำพิพากษาของศาลยุติธรรมระหว่างประเทศ ประเทศสวิสมีอำนาจที่จะให้ความคุ้มครองทางทูตบริษัท Strom หรือไม่ ? เพราะเหตุใด ?

----------

คำตอบ

----------

(๑) โดยหลักกฎหมายระหว่างประเทศ ศาลไทยอาจต้องยอมรับว่า บริษัท Strom มีสัญชาติของประเทศใด ? เพราะเหตุใด ?

โดยหลักกฎหมายระหว่างประเทศ รัฐได้รับการยอมรับให้กำหนดหลักเกณฑ์ในเรื่องการให้สัญชาติของตน และโดยทางปฏิบัติของนานารัฐ รัฐมักกำหนดให้สัญชาติแก่นิติบุคคลโดยอาศัยข้อเท็จจริง ๓ ประการอันเป็นสารัตถะของความเป็นนิติบุคคล กล่าวคือ การก่อตั้งสภาพบุคคล ที่ตั้งสำนักงานใหญ่ และสัญชาติของสมาชิกข้างมากของนิติบุคคล

ดังนั้น โดยฟังจากข้อเท็จจริงของบริษัท Strom พบเพียงว่า บริษัทนี้ก่อตั้งสภาพบุคคลตามกฎหมายสวิส จึงอาจมีสัญชาติสวิส และผู้ถือหุ้นข้างมากมีสัญชาติเยอรมัน ดังนั้น บริษัทจึงอาจมีความสัมพันธ์ในทางสัญชาติกับประเทศโยรมันได้อีกด้วย การที่ศาลไทยจะสรุปว่า บริษัท Strom มีสัญชาติสวิสหรือไม่ จึงต้องพิจารณาตามกฎหมายสวิสว่าด้วยสัญชาติของนิติบุคคล หรือการที่ศาลไทยจะสรุปว่า บริษัท Strom มีสัญชาติโยรมันหรือไม่ จึงต้องพิจารณาตามกฎหมายโยรมันว่าด้วยสัญชาติของนิติบุคคล

(๒) โดยพิจารณาแนวคำพิพากษาของศาลยุติธรรมระหว่างประเทศ ปรากฏมีความสัมพันธ์ที่แท้จริง (genuine link)ระหว่างประเทศโยรมันและบริษัท Strom หรือไม่ ? เพราะเหตุใด ?

โดยหลักกฎหมายระหว่างประเทศที่ปรากฏในคำพิพากษาของศาลโลกในคดีชื่อ Barcelona Traction ศาลนี้ชี้ว่า รัฐที่มีความสัมพันธ์ที่แท้จริงกับเอกชนก็คือรัฐที่รับก่อตั้งสภาพบุคคลของนิติบุคคล กล่าวคือรัฐที่รับจดทะเบียนก่อตั้งบริษัทนั้นๆ ดังนั้น รัฐที่มีความสัมพันธ์ที่แท้จริงกับบริษัท Strom จึงได้แก่ประเทศสวิสซึ่งเป็นรัฐเจ้าของกฎหมายที่มีการจดทะเบียนก่อตั้งบริษัท Strom มิใช่ประเทศโยรมันซึ่งเป็นเจ้าของสัญชาติของผู้ถือหุ้นข้างมากของบริษัท Strom

(๓) โดยหลักกฎหมายระหว่างประเทศและแนวคำพิพากษาของศาลยุติธรรมระหว่างประเทศ ประเทศสวิสมีอำนาจที่จะให้ความคุ้มครองทางทูตแก่บริษัท Strom หรือไม่ ? เพราะเหตุใด ?

โดยหลักกฎหมายระหว่างประเทศที่ปรากฏในคำพิพากษาของศาลโลกในคดี Barcelona Traction และคดี Nottebohm รัฐที่มีอำนาจให้ความคุ้มครองทางทูตแก่เอกชน ก็คือ รัฐเจ้าของสัญชาติที่แท้จริงของเอกชนเท่านั้น ดังนั้น กฎหมายระหว่างประเทศจึงให้อำนาจแก่ประเทศสวิสที่จะให้ความคุ้มครองทางทูตแก่บริษัท Strom เมื่อถูกละเมิดโดยรัฐต่างประเทศ เพราะประเทศสวิสเป็นรัฐเจ้าของสัญชาติที่แท้จริงของบริษัท Strom