ทำวิดีโอสอน ควรเห็นผู้สอนหรือไม่?

ช่วงหลายวันมานี้ มีโอกาสพูดคุยกับเพื่อนอาจารย์หลายท่าน เกี่ยวกับการทำวิดีโอสอนออนไลน์ หนึ่งในคำถามที่เป็นประเด็นหลักในการถกเถียงคือ “ควรเห็นผู้สอนหรือไม่” ในวิดีโอ

จะว่าไปแล้ว มันมีหลายประเด็นที่ต้องถามเพิ่มเติม ก่อนจะตอบคำถามนี้ได้ แต่ถ้าจะให้ตอบสั้นๆ ง่ายๆ เลย คือทำเหมือนวิดีโอสอนทำอาหาร (ที่ผมมีประสบการณ์เป็นผู้ชมร่วมมากมาย เพราะภรรยาผมเรียนทำอาหารจาก YouTube ฮา!)

ถ้าลองสังเกตดู วิดีโอทำอาหารส่วนใหญ่ เราจะเห็นพ่อครัวแม่ครัวแค่ตอนเริ่มและตอนจบ เพราะอะไร เพราะเขาสอน “การทำอาหาร” นั่นหมายความว่าอุปกรณ์ เครื่องปรุง และวิธีการทำคือสาระของการสอน การแสดงตัวตอนเริ่มนั้นเป็นการสร้างความเป็นมิตร สร้างสัมพันธ์กับผู้ชม แนะนำว่าคลิปนี้จะทำอะไร มีที่มาที่ไปอย่างไร เสร็จแล้วกล้องก็ไปโฟกัสที่เตา ที่จานครับ

ทีนี้มาตอบแบบยาวๆ ดูบ้าง มันมีคำถามสองข้อที่ต้องตอบก่อนคือ (1) ผู้เรียนอยู่ที่ไหน? ถ้าทำวิดีโอสอน เพื่อให้คนเรียนดูทีหลัง ดูจากที่บ้าน ดูตอนว่าง อันนี้ก็ถามต่อได้เลยว่า (2) ผู้สอนเป็นส่วนประกอบในการเรียนรู้ไหม?

แต่ถ้าตอบข้อแรกว่า สอนในห้อง (แล้วบันทึกวิดีโอสอนไปด้วย) อันนี้ก็ไม่ต้องถามต่อครับ เพราะยังไงๆ ส่วนมากมันก็ต้องติดผู้สอนด้วย

มาดูตัวอย่างกันดีกว่า สมมุติว่าเราสอนทำโจทย์เลข เราต้องโชว์หน้าแบบครูดาวไหม (youtube.com/watch?v=UilTy_qyiFg) ดูเหมือนครูดาวจะสอนด้วย Smart Blackboard แล้วต้องแก้โจทย์ที่อยู่ด้านซ้ายโดยใช้ที่ว่างทางขวา จะว่าไปข้อมูลก็เต็มจอแล้ว ครูดาวเดินไปเดินมาอาจจะทำให้เห็นข้อมูลไม่ชัด ถ้าเป็นการบันทึกเพื่อสอนออนไลน์อย่างเดียว ผมคิดว่าใช้ iPad หรือ tablet สอนดีกว่า เดี๋ยวนี้มี app ทำ screencast เยอะแยะเลยครับ ใช้ tablet เป็นกระดานดำวาดเอาเลย หรือเขียนโจทย์ไว้ แล้วเขียนอธิบายวิธีการแก้โจทย์ด้วยลายมือไปเลยจะเหมาะสมกว่า ไม่เสียพื้นที่บนหน้าจอด้วย

ลองเปรียบเทียบกับติวเตอร์ตูนนะครับ (youtube.com/watch?v=2lDKJJ6TXls) พี่เขามีแนะนำตัวเล็กน้อยตอนต้น แล้วก็เขียนแก้โจทย์บนกระดาษเลยครับ

ถ้าตอบคำถามแรกว่าสอนออนไลน์ ไม่ได้สอนสด บันทึกไว้เป็นสื่อ อันนี้ต้องถามต่อว่า “ผู้สอน” เป็นสื่อการสอนไหม ถ้าใช่ อันนี้ก็ต้องโชว์ตัวกันหน่อยครับ อย่างคุณจีน่า สอนทักษะการนำเสนอ อันนี้ตัวของคุณจีน่าเองต้องมาแสดงท่าทางละครับ (youtube.com/watch?v=QjxT2sOrv8c)

นี่เป็นเพียงประเด็นเล็กๆ ในการออกแบบการเรียนการสอนที่ต่างจากวิธีการที่เราคุ้นเคยนะครับ นั่นทำให้เรามีโอกาสทบทวนว่าในรูปแบบการสอนที่ต่างจากเดิมนี้ เราจำเป็นต้องทำแบบเดิมหรือไม่ มีวิธีการอะไรที่จะช่วยให้เราใช้ประโยชน์จากสื่อ “วิดีโอการสอน” เพื่อช่วยสนับสนุนการเรียนรู้ให้มีประสิทธิภาพดีกว่าเดิมได้บ้าง?

ที่ว่ามาอย่างยาวด้านบนนี้ สรุปสั้นๆ ก็คือ ถ้าจะทำวิดีโอการสอนให้นึกถึงวิดีโอสอนทำอาหารไว้ก่อนเลยครับผม