916. เรียนจิตวิทยาเชิงบวกจาก Netflix ตอน “Space Sweeper”

บทความ โดย ดร.ภิญโญ รัตนาพันธุ์ 

Positive Psychology Coach

หนังเรื่อง Space Sweepers เป็นเรื่องราวของกลุ่มคนอาชีพเก็บกวาดขยะอวกาศกลุ่มหนึ่งในอีก 40 ปีข้างหน้า ที่โลกเจริญมากจนขยายไปสร้างอาณานิคมที่สวยงามบนอวกาศ และดาวอังคาร แต่ดาวแม่เองกลับพังจนอยู่ไม่ได้ กลุ่มคนที่ดูอยู่ริมขอบต้องดิ้นรนใช้หนี้ไปวันๆ กลับไปเจอของล้ำค่าที่ถูกตามล่าที่มากที่สุด คือเด็กผู้หญิงตัวน้อย ที่มีความพิเศษในตัว ด้วยค่าไถ่จำนวนมหาศาล ที่จะช่วยให้ทุกคนทำตามฝันได้ เลยต้องเสี่ยงทุกทางเพื่อเอาเด็กไปขึ้นรางวัล 

แต่ความที่เด็กน่ารัก ทุกคนเริ่มพัฒนา “ความรัก” กับเด็กน้อย จากการพาขึ้นรางวัล นำไปสู่การค้นพบความจริงของเด็ก จากจะเอาเงินเป็นหลัก ทุกคนทุ่มเทเพื่อช่วยเด็ก นำมาสู่การพบกลุ่มกบฎ นำไปสู่การร่วมกันแก้ปัญหาที่เป็นภัยคุกคามความอยู่รอดของมนุษยชาติ ที่ทำให้ทุกอย่างก็เปลี่ยนไป จะเปลี่ยนอย่างไร ดีไม่ดี ตามไปดูกันครับ แต่แอบกระซิบนิดว่าดูแล้วหัวใจจะละลาย โดยเฉพาะคนมีลูกสาว 

หนังเรื่องน้ีต้องบอกว่ายกระดับหนัง Scifi ของเกาหลี ไประดับ Star Wars เทคนิค ความเกรียน บท สุดยอดมาก แนะนำครับ ให้คะแนน 120 เต็ม 100 เลยครับถ้าจะสรุป สั้นๆ เลย ผมว่าเรื่องนี้กำลังบอกว่า... ความรัก = การเปลี่ยนแปลงระดับพลิกฟ้าคว่ำจักรวาล (Love = Transformational Change) 

ความรักต่อเด็กกำพร้าเปลี่ยนคนริมขอบมาเป็น Hero ได้ แก้ปัญหายากๆได้วิจารณ์: ว๊าววววว เรื่องนี้ผมดูแล้วนึกถึงหนังสือเล่มหนึ่งคือ Positivity แต่งโดยปรมาจารย์ด้าน Positive Psychology ท่านหนึ่งคือศาสตราจารย์บาบาร่า เฟดเดอร์ริกสัน อาจารย์ศึกษาเรื่องอารมณ์บวกโดยเฉพาะ อาจารย์เรียกว่า Positivity เพราะหนังพูดถึงอารมณ์บวกอารมณ์หนึ่งคือความรักนั่นเอง อารมณ์บวก (Positivity) เป็นอะไรที่ตรงข้ามกับอารมณ์ลบ (Negativity) 

สังเกตุไหมครับ เวลาเรามีอารมณ์ลบ เช่นรู้สึกผิด โกรธ พยาบาท หลงตัวเอง มันจะไม่ค่อยมีอะไรดีๆ ตามมา บางทีเกิดความเสียหายแบบที่คาดไม่ถึง ในขณะที่เวลามีอารมณ์บวก อาจารย์บาบาร่า สังเกตุว่าเราจะเริ่มมีความคิดสร้างสรรค์มากขึ้น (Broaden) และเราจะเริ่มสร้างสมอะไรที่สร้างสรรค์ตามมา เช่นวิธีการใหม่ๆ เครือข่ายสังคมใหม่ๆ (Build) ที่จะกลายเป็นโครงสร้างที่ทำให้เรามีความสุขมากขึ้นเรื่อย วนไปเป็นวงจรแห่งความสุข 

อาจารย์บอกว่าอารมณ์ดี (Positivity) นี่นำไปสู่ความสุขในทุกวัน ทำให้เราค้นพบเหตุผลที่เราตื่นมาในแต่ละวัน นั่นคือ Purpose (ปณิธาน หรือฝั่งญี่ปุ่นเรียกว่าอิคิไกนั่นเอง) อาจารย์เรียกว่าทฤษฎี Broaden-and-Build Theory (ทฤษฎีขยายและสร้าง)

อารมณ์บวกที่อาจารย์ศึกษาไว้มีสิบประเภทคือ

Joy (ความสุข) เช่นแฟนให้ของขวัญวันเกิด 

Gratitude (สำนึกรู้คุณ) ระลึกถึงคนที่ให้อะไรดีๆ ให้กับเรา เช่นเพื่อนบ้านสอนลูกสาวให้ขี่จักรยานจนเป็น 

Serenity (ความเงียบสงบ) เช่นตอนเดินเล่นคนเดียวอยู่ในสวนหลังบ้านยามเช้า 

Interest (ความสนใจใคร่รู้) เช่นตอนคุณสนใจทำขนม ความสนใจใครรู้จะนำไปสู่การสำรวจหาหนทาง โอกาสใหม่ๆ

Hope (ความหวัง) เช่นความหวังว่าลูกจะมีการศึกษาที่ดี พ่อแม่เลยพยามเก็บเงิน หาอาชีพที่ทำให้ลูกมีอนาคต ความหวังทำให้เกิดการค้นหาโอกาส และไม่ยอมแพ้

Pride (ความภาคภูมิใจ) เช่นภูมิใจที่ทำงานชิ้นหนึ่งสำเร็จ ภูมิใจที่ช่วยให้คนคิดต่างหันมาทำงานร่วมกันได้ 

Amusement (ความบันเทิง) อะไรที่ทำให้คุณหัวเราะ เช่น ผมดูหนังเรื่องนี้ Space Sweeper ขำมากโดยเฉพาะตัวละครที่เด็กน้อยเรียกว่า “พี่สาว” ที่จริงๆ เป็นหุ่นยนต์แสนรู้ แต่เกรียนมาก

Inspiration (แรงบันดาลใจ) อะไรที่สร้างแรงบันดาลใจ ทำให้เราขยับขยายตัวเองไปในทิศทางใหม่ๆ เช่นเพื่อนผมไปทำโรงพยาบาล เกิกประทับใจคุณหมอ เกิดแรงบันดาลใจไปเรียนหมอ จนเป็นอาจารย์หมอในทุกวันนี้

Awe (ความน่าเกรงขาม) อันนี้ยากหน่อย เช่นคุณไปวัดเห็นพระพุทธรูปใหญ่ เลยเกิดสภาวะที่ตรึงตาตรึงใจ อยากบวชก็มี 

Love (ความรัก) เช่นรักลูก อาจารย์บอกว่าเวลารักใครมันเหมือนมีทุกอย่างอยู่ในนั้นคือตั้งแต่ Joy Hope Interest Pride เลยเราจะเห็นรักมีพลังมากเป็นพิเศษ เช่นพ่อรักลูกสาว มีรายหนึ่งเป็นนักการเมือง สูบบุหรี่ ปรากฏว่าอยู่มาวันหนึ่ง ลูกสาวตัวน้อยเรียนเรื่องบุหรี่ที่โรงเรียน กลับมาบอกว่าครูบอกว่าบุหรี่ไม่ดี พ่อคนนั้นเลิกสูบบุหรี่ทันที แถมยังหันมาทำงานสนับสนุนสสส. อีก 

ถ้าคุณจะวิเคราะหนังเรื่องนี้ไม่มีอะไรเกินทฤษฎีนี้คนชายขอบทั้งหมดหลงรัก Love เด็กน้อยคนนี้ หัวใจละลายกับความน่ารัก ทุกคนเริ่มเห็นปัญหาของเด็ก เลยเริ่มคิดหาหนทางช่วย ที่ต้องใช้ความคิดสร้างสรรค์มาก (Broaden) ที่นำมาสู่การค้นหาหาทาง วิธีการ เครือข่ายทางสังคม (Build) ที่เมื่อรู้ว่าเด็กคนนี้เป็นความหวังของจักรวาล เลยนำไปสู่การมีปณิธาณ (Purpose/IKIGAI) แล้วนำมาสู่การเปลี่ยนแปลงครั้งยิ่งใหญ่ 

การประยุกต์ใช้:

ชัดครับ หากคุณต้องการเปลี่ยนแปลงอะไรให้เริ่มจากอารม์บวกก่อน ใช้อารมณ์บวกนำทาง แล้วจะเกิดการเปลี่ยนแปลงดีๆ ตามมาในชีวิตคุณเอง แล้วทำอย่างไร อาจารย์แนะนำมาเยอะ ที่ผมเอามาใช้ใน Positive Psychology Workshop ของผมคือกิจกรรม Gather and Hunt ครับ หรือการค้นหา กิจกรรม ห้วงขณะที่ทำให้เกิดอารมณ์สิบอย่าง เช่นจากอารมณ์บวกสิบอย่างนี้ผมทำอะไรมาบ้างที่ทำให้เกิดอารมณ์ดีๆ แบบนี้บ้าง เช่นผมเอาเฉพาะเรื่องงานนะครับ (เวลาทำจริงก็เอาเรื่องส่วนตัวด้วย)

1.Joy (ความสุข) ตอนสอน Positive Psychology ให้ผู้บริหารที่เป็นลูกศิษย์

2.Gratitude (สำนึกรู้คุณ) ขอบคุณ MBA เปิดกว้างทำให้เราได้ทดลองความคิดใหม่ๆ

3.Serenity (ความเงียบสงบ) ตอนนั้งดื่มกาแฟที่ร้าน Coffee in love ตอนสายๆ 

4. Interest (ความสนใจใคร่รู้) ผมรู้สึกสนใจ Broaden-and-Build Theory เลยซื้อหนังสือ Positivity มาอ่าน 

5. Hope (ความหวัง) มีความหวังว่า จะทำให้ผู้บริหารที่มีอิทธิพลในไทยสนับสนุนการใช้ Broaden-and-Build Theory

6. Pride (ความภาคภูมิใจ) ภูมิใจที่ได้เขียน Blog เจาะลึกเรื่อง Purpose/IKIGAI มานับสิบบทความหลังใหม่ ทำให้มีความรู้มากขึ้น

7. Amusement (ความบันเทิง) ดูหนังเรื่อง Space Sweeper นี่แหละ เกรียนมาก ฮาดี (อันนี้ส่วนตัว แต่เอามาเขียน Blog สอนชาวบ้านเช้านี้กลายเป็นงานไป) และเมื่อเช้ามาดู Youtube ที่ที่บ้านชอบดูคือ ถ้าหนูบอกรับ พี่จะรักป่ะ อันนี้ก็ฮาดี 

8. Inspiration (แรงบันดาลใจ) ดูสารคดีเรื่อง The New Capitalism เกิดแรงบันดาลใจอยากผลักดันเรื่อง Social Enterprise มากๆ จะเขียนบทความเผยแพร่ด้วย

9. Awe (ความน่าเกรงขาม) ยังนึกถึงความตราตรึงใจเวลามองพระพุทธรูปปางห้ามญาติขนาดยักษ์ และเจ้าแม่กวนอิมวัดหลวงพ่อกล้วย ให้ความรู้สึกดี ศรัทธา อยากนั่งปฏิบัติ เจริญสติมากขึ้น (วันนี้ทำเลย จะได้ทำงาน Happy ขึ้น ชีวิตส่วนตัวก็ดีขึ้นด้วย)

10. Love (ความรัก) วันนี้รู้สึกรักคณบดีมากๆ ท่านมาจากสายมนุษย์ศาสตร์ดูคิดอะไรทำอะไรเพื่อสังคมตลอด รักท่านมากมายครับ 

ความรู้สึก: ทำทีไร เหมือนค้นพบอะไรดีๆ ทุกที บางทีเหมือนเจออะไรที่เป็น Purpose/IKIGAI ขึ้นมา เช่นตอนนี้ผมรู้สึกดีกับ Broaden-and-Build Theory และ Social Enterprise ผมเลยเกิดอยากให้ประเทศไทยมีธุรกิจเพื่อสังคมมากๆ โดยผมอาจใช้ Broaden-and-Build Theory เป็นเครื่องมือช่วยให้คนค้นหา Purpose/IKIGAI ของเขา 

ข้อเสนอแนะเทางเทคนิก: ลองค่อยๆ เขียนออกมา หาสัก 10 กิจกรรมต่อารมณ์ (อาจแบ่งเป็นงาน 5 เรื่องเรื่องส่วนตัว 5 เรื่อง) จะชัดขึ้น อะไรที่ไม่ได้เอามาทำเป็น Purpose/IKIGAI ต่อ ก็จะเป็นกิจกรรมที่คุณสามารถกลับไปทำซ้ำได้อีก และเมื่อทำมันจะเติมเต็มชีวิตคุณ 

และถ้า Focus ไปเรื่อยๆ คุณจะคิดสร้างสรรค์ สร้างความแตกต่างให้เรื่องนั้น(Broaden) และจะ Build คุณจะเริ่มออกจาก Comfort Zone ไปเจอเพื่อนร่วมอุดมการณ์ เกิดเครือข่ายกัลยาณมิตรมากขึ้น แล้วการเปลี่ยนแปลงดีๆ จะเกิดขึ้นในชีวิตคุณครับ ผมเองเคยเจอกับเรื่องโค้ช จาก Interest ธรรมดากลายมาเป็นเรียนโค้ช เลยกลายมารู้จักคนในแวดวงนี้ จนกลายมาเป็นครูสอนโค้ชได้ Broaden-and-Build ชัดมากๆจริงๆ 

อาจารย์แนะนำเทคนิคอื่นอีกเช่นการ Reframe การใช้ Character Stregnths และ Appreciative Inquiry ผมจะเอามาแชร์ในโอกาสต่อไป

สำหรับวันนี้น่าจะพอเท่านี้สำหรับ

คำถามวันนี้คือ

อะไรคือ Broaden-and-Build Theory ในชีวิตของท่านที่ผ่านมา

ถ้าจะเปรียบกับการขึ้นรถไฟฟ้า อะไรคือสถานีต่อไปของท่าน

และสุดท้ายอย่าลืมอารมณ์บวก สร้างความเป็นไปได้ และเปลี่ยนได้ทุกอย่าง 

มาลองพิสูจน์กัน

แล้วมาเล่าสู่กันฟังหน่อยนะครับ

ด้วยรักและปรารถนาดี

บทความ โดย ดร.ภิญโญ รัตนาพันธุ์ Positive Psychology Coach

Ref:.Fredrickson, Barbara. Positivity . Potter/Ten Speed/Harmony/Rodale. Kindle Edition2. บทความอาจารย์ภิญโญ