12. กลุ่มยุวชนสร้างสรรค์ จังหวัดสุราษฎร์ธานี

เริ่มต้น...ที่สร้างสรรค์

จากการก่อตั้งกลุ่มยุวชนสร้างสรรค์ในปี 2539 ซึ่งสืบสานงานต่อมาจากกลุ่มครูที่มอบทุนการศึกษาในโรงเรียน โดยได้ช่วยงานระดมทุน มีกิจกรรมฝึกอบรมที่สวนโมกข์ กิจกรรมการเรียนรู้ชุมชนหลายๆแบบ จนถึงปี 2545 กลุ่มยุวชนสร้างสรรค์และเครือข่ายเยาวชนได้วิจัยศึกษารูปแบบและแนวทางการจัดกระบวนการเรียนรู้ โดยการสนับสนุนของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ซึ่งได้พบรูปแบบการสร้างสรรค์การเรียนรู้ที่ทางกลุ่มดำเนินการมา โดยมีปัจจัยเอื้อที่สำคัญได้แก่ การมีครอบครัวที่เข้าใจส่งเสริมการทำงานของเด็กๆ มีที่ปรึกษาที่ดี บรรยากาศของการเรียนรู้มีความสุข มีระบบพี่น้องภายในกลุ่ม

ต่อจากนั้น ในปี 2546 ได้ดำเนินโครงการส่งเสริมและพัฒนากระบวนการเรียนรู้ โดยมีจุดเน้นด้านการพัฒนาพี่เลี้ยงงานวิจัย การจัดทำฐานข้อมูลกลุ่มเยาวชนภายในจังหวัด การเผยแพร่แนวคิด หลักการกระบวนการทำงานวิจัย และพัฒนารูปแบบการสนับสนุนการดำเนินงานที่เหมาะสม

การทำงานในขั้นตอนนี้ ได้พัฒนาศักยภาพของพี่เลี้ยงด้วยกระบวนการทำงานร่วมกันและเสริมกระบวนการอย่างเหมาะสม มีฐานข้อมูลกลุ่มเยาวชนภายในจังหวัดที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ต่อไปได้ จำนวนหนึ่ง เกิดโครงการวิจัย ที่ทาง สกว. สนับสนุนจำนวน 2 โครงการ คือ โครงการศึกษาแนวทางการจัดการปัญหาขยะอย่างสร้างสรรค์โดยกลุ่มเยาวชนต้นกล้านาใหญ่ โรงเรียนบ้านนาใหญ่ อ.พุนพิน และโครงการศึกษาแนวทางการฟื้นฟูคลองใน ต.คลองน้อย โดยกลุ่มเยาวชนคลองน้อย อ.เมือง และมีการเผยแพร่ แนวคิด หลักการ กระบวนการทำงานผ่านการเคลื่อนไหวสร้างสรรค์งานวิจัยดังกล่าวด้วย

ในช่วงปี 2548 ได้ติดตาม ส่งเสริมการทำงานวิจัยของกลุ่มเยาวชน 2 กลุ่มอย่างต่อเนื่อง (ในโครงการวิจัยระยะที่ 2) โดยโครงการศึกษาแนวทางการจัดการปัญหาขยะฯ ของกลุ่มเยาวชนที่โรงเรียนบ้านนาใหญ่ อ.พุนพิน ได้พบแนวทางการจัดการปัญหาขยะ โดยการพัฒนากลุ่มเยาวชนเพื่อสร้างจิตสำนึกที่มีการจัดการปัญหาขยะตั้งแต่ต้นทาง และการนำขยะมาใช้ประโยชน์ ส่วนโครงการศึกษาแนวทางการฟื้นฟูคลองใน ต.คลองน้อย โดยกลุ่มเยาวชนคลองน้อย อ.เมือง ใช้แนวทางการฟื้นฟูคลอง และเพิ่มปริมาณสัตว์น้ำด้วยการใช้ภูมิปัญญาที่กลุ่มเด็กได้ค้นพบในการทำงานวิจัยในช่วงที่ผ่านมา ซึ่งในช่วงนี้ มีทีมวิจัยเยาวชนเพิ่มขึ้นมาอีก 1 กลุ่ม คือกลุ่มเยาวชนอนุรักษ์ท่าชนะ ซึ่งได้พัฒนากระบวนการเรียนรู้ร่วมกับกลุ่มยุวชนสร้างสรรค์ ได้เรียนรู้ความเปลี่ยนแปลงของทรัพยากรในชุมชน ตั้งแต่ป่าเขา ป่าพรุ ป่าชายเลน และอ่าวท่าชนะ นำไปสู่โครงการวิจัยศึกษาแนวทางการฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติในภูมินิเวศน์ลุ่มน้ำคันธุลี โดยมีเป้าหมายในการจัดกระบวนการศึกษาเบื้องต้นเกี่ยวกับสภาพความเปลี่ยนแปลงของทรัพยากรดังกล่าวอย่างครบวงจร ศึกษาประเด็นการดำเนินกิจกรรมอนุรักษ์ทรัพยากร ธรรมชาติที่ชุมชนดำเนินการผ่านมา เพื่อกำหนดแนวทางการฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ ในภูมินิเวศน์ลุ่มน้ำคันธุลีด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมในลำดับต่อไป

ด้วยการสนับสนุนของทาง สกว. กลุ่มยุวชนสร้างสรรค์ ได้จัดตั้งหน่วยประสานงานส่งเสริมและพัฒนากระบวนการเรียนรู้ของกลุ่มเยาวชน จ.สุราษฎร์ธานี เพื่อส่งเสริม ติดตามการทำงานของกลุ่มเยาวชน จำนวน 3 กลุ่ม พร้อมด้วยการทำงานส่งเสริม พัฒนากระบวนการเรียนรู้ของกลุ่มเยาวชนกลุ่มเป้าหมาย อีกประมาณ 4-5 กลุ่ม เพื่อจะพัฒนาไปสู่การกำหนดโจทย์วิจัยที่เหมาะสม พร้อมด้วยการประสานเชื่อมร้อยการทำงานของเครือข่ายเยาวชน โดยมีการยกระดับการจัดกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันเป็นแกนหลักสำคัญ

จากการเรียนรู้ด้วยกระบวนการที่เหมาะสมของกลุ่มเด็กๆ ต่างวัยต่างสภาพแวดล้อม โดยการสนับสนุนของหลายๆฝ่ายได้ก่อให้เกิดความรู้ในการแก้ไขปัญหาอย่างเป็นขั้นตอน โดยเฉพาะการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในตัวของเยาวชนเองที่ได้พัฒนาวิธีคิดเชิงวิเคราะห์ สังเคราะห์ มีทักษะการทำงานร่วมกัน มีความผูกพันต่อท้องถิ่นมากขึ้น สามารถเชื่อมโยงยกระดับจนก่อเกิดเป็นปัญญา สะท้อนคุณค่าสิ่งที่เด็กๆ ได้ร่วมคิดร่วมทำกันมา ซึ่งได้ส่งผลในด้านการพัฒนากลุ่มเยาวชนที่มีบทบาทในระดับชุมชนและสังคม เช่น กลุ่มเยาวชนต้นกล้านาใหญ่ กลุ่มรักษ์คลองน้อย กลุ่มอนุรักษ์ท่าชนะ เป็นต้น นำไปสู่การสร้างสรรค์การเรียนรู้ร่วมกัน การจัดเวทีแลกเปลี่ยน เวทีนำเสนอผลงานในระดับจังหวัดต่อเนื่องหลายครั้ง

พร้อมกันนี้ กลุ่มยุวชนฯ ได้ริเริ่มงานการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการสืบสานภูมิปัญญา มาเป็นเวลา 1 ปีแล้ว โดยการสนับสนุนของวิทยาลัยการจัดการทางสังคม (วจส.) โดยได้พัฒนาการเรียนรู้ร่วมกับน้องๆ กลุ่มเรียนรู้ภูมิปัญญาคุณลุงศรีพัฒน์ เกื้อสกุล ผ่านกระบวนการศึกษาประวัติคุณลุง การฝึกหัดรำมโนราห์ เล่นหนังตะลุง การสื่อสาร รณรงค์ เผยแพร่ ศึกษารวบรวมผลงานของคุณลุงเพื่อสืบสานคุณค่าสิ่งที่ดีงามของชุมชนในกลุ่มเยาวชนกลุ่มใหม่ ๆ ที่มีเงื่อนไขเหมาะสมด้วยสายสัมพันธ์ดั้งเดิม

กลุ่มสืบสานภูมิปัญญาที่หมู่บ้านทับชัน ไทรงาม กำลังศึกษาประวัติท้องถิ่นที่เป็นกลุ่มชนไทยทรงดำ ร่วมกันทำกิจกรรมด้านการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมในหมู่บ้าน เพื่อหาแนวทางการพัฒนาการเรียนรู้ และมีกลุ่มสืบสานภูมิปัญญาหลวงปู่พุทธทาส กำลังจัดกระบวนการเรียนรู้เพื่อศึกษาภูมิปัญญาของท่านเพื่อจะนำมาสืบสานผ่านการปฏิบัติบูชาร่วมกับกลุ่มน้องๆกลุ่มอื่นๆ

การเรียนรู้ในวิถีทางสุขภาวะ ซึ่งยุวชนสร้างสรรค์ได้รับการสนับสนุนจากโครงการพัฒนาชุมชนเป็นสุขที่ภาคใต้ ดับบ้านดับเมือง เรียนรู้อยู่ดีที่ภาคใต้ ได้ส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้และกิจกรรม ในกลุ่มเด็กเยาวชน รวมถึงการประสานงานกับเครือข่ายเยาวชนภาคใต้ กำลังอยู่ในช่วงการสรุปงาน การถอดบทเรียน โดยการสนับสนุนของทางทีมงานดับบ้านดับเมือง ซึ่งจะมีการถอดบทเรียนในแง่มุมใหม่ๆ ที่ทางกลุ่มจะนำไปพัฒนางานและเผยแพร่ได้อีก โดยเฉพาะการกำหนดทิศทางในปี 2549 กลุ่มมีการวางแนวที่จะสร้างสรรค์กระบวนการเรียนรู้อย่างหลากหลาย โดยการสร้างความร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ทั้งภายในและนอกจังหวัด ด้วยบทเรียนที่สำคัญของกลุ่มคือการยึดมั่นแนวทางการทำงานแบบมีส่วนร่วม ในความหมายแบบเข้มที่เยาวชนมีบทบาทหลักในการดำเนินงานทุกขั้นตอนจากการตัดสินใจร่วมกันของสมาชิก ทำให้เด็กๆ เกิดการพัฒนาวิธีคิด มีความสามารถหลายๆ ทางในกระบวนการพัฒนากลุ่มเยาวชนต่อไปอีก