เมื่อวานนี้ในระหว่างที่นั่งรอรถไฟอยู่ที่จังหวัดศรีสะเกษ ตรงข้ามทางรถไฟก็มีตลาดขายอาหาร (อาหารอร่อยมากครับ ถูกอีกต่างหาก) ก็เลยฉุกคิดแต่หาคำตอบไม่ได้ครับ ก็เลยเขียนบันทึกนี้ขึ้นมา เพื่อถามผู้รู้หลาย ๆ ท่าน เพื่อหาคำตอบและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันครับ
ปุจฉา :
การมีตลาดทำให้คนเปลี่ยนแปลงการบริโภค จากการทำอยู่ ทำกิน มาซื้ออยู่ซื้อกินกันมากขึ้น
หรือว่า
คนบริโภค นิยมซื้ออยู่ซื้อกิน ซื้อหามาบริโภคกันมากขึ้นทำให้ตลาดเจริญเติบโตขึ้นเรื่อย ๆ ดั่งเช่นในปัจจุบัน ?
ไลลืมตอบ ขอตอบก่อน "ก็คนซิค่ะ"เพราะคนคือผู้ที่สร้างตลาด
แต่มองอีกด้านหนึ่งตลาดอาจมีอยู่ในรรมชาติอยู่แล้วก็ได้แต่ไม่ใช่การแลกเปลี่ยนสิ่งของกับเงินตราก็ได้ อาจารย์ลองคิดดูซิค่ะว่ามันแลกเปลี่ยนกันอย่างไร ก็ระบบการพึ่งพากันตามธรรมชาติไงค่ะ อย่างเช่นไรโซเบียมที่อยู่ในปมรากถั่ว มันก็เหมือนกับ"น้ำพึ่งเรือเสือพึ่งป่า"นั่นแหละค่ะ
ผมเชื่อว่าตลาด (ตามนัยยะที่คุณปภังกรณ์ กล่าวถึง) เกิดก่อนครับ
พอดีผมกำลังสนใจเรื่องการทำเกษตรแบบดั้งเดิม ทำให้ผมต้องค้นคว้าเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงด้านเกษตรกรรมในอดีต
ผมเลยขออนุญาตเสนอความเข้าใจของผมเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงระบบเกษตรแบบดั้งเดิมก่อนที่จะผูกเชื่อมเข้ากับเรื่อง ตลาดและคนซื้อ น่ะครับ
นานมาแล้ว ก่อนที่ผู้คนจะอยู่กันเป็นหลักแหล่งและเกิดชุมชนที่ถาวรขึ้นนั้น....
ผู้คนเหล่านั้นมักจะรวมกันเป็นกลุ่มเป็นเผ่า ได้เร่รอนเคลื่อนย้ายอาศัยไปตามที่ต่างๆ ที่อุดมสมบูรณ์ การดำรงชีวิตในยุคนั้นขึ้นกับการล่าสัตว์และเก็บหาอาหารในป่า
ต่อมาเริ่มมีการเปลี่ยนแปลง ชุมชนเริ่มก่อตั้งเป็นหลักแหล่งมากขึ้น โดยเลือกพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์จากผู้ที่มีความชำนาญในเผ่า (อาจเรียกได้ว่าเป็นปราชญ์ของชุมชนก็เป็นได้) เริ่มรู้จักการทำการเกษตร เพาะปลูกพืชอาหาร และเลี้ยงสัตว์ เพื่อบริโภคในครัวเรือน และครัวเรือนเริ่มทำการเก็บสะสมอาหารที่เหลือเอาไว้ใช้ในยามขาดแคลน
การขยายตัวของชุมชน ทำให้เกิดการพัฒนาด้านขนาดของชุมชน มีการเปลี่ยนแปลงในด้านของรูปแบบของสังคม
เกริ่นมาซะยาวเลย ในความคิดของผม ผมว่านั่นน่าจะเป็นจุดเริ่มต้นของคำว่า ตลาด ก็ได้ครับ
ในตอนแรก ๆ ก่อนที่จะมี การตลาด สิ่งที่น่าจะมาก่อนน่าจะเป็น การแลกเปลี่ยน แบบง่ายๆ เช่น แลกเปลี่ยนกันระหว่างสัตว์เลี้ยง พืชอาหาร สิ่งของต่างๆ แต่ระบบการแลกเปลี่ยนแบบนี้ ก็ขึ้นอยู่กับความพึงพอใจของผู้แลกเปลี่ยนทั้งสอง น่าจะพบปัญหาในการตกลงกันได้บ่อยๆ ต่อมาการใช้เงินคงเกิดขึ้นมาตามหลัง
เมื่อมีสถานที่และการใช้เงินสำหรับกิจกรรมแบบนี้แล้ว สิ่งที่ตามมาก็น่าจะเป็น การนำเสนอสิ่งของที่เกิดจากการทำประดิษฐ์ การสร้าง และการปรุงการทำอาหารที่อร่อย (อย่างที่อาจารย์ปภังกรได้รับประทานที่สถานีรถไฟศรีษะเกษไงครับ) ของผู้ที่มีความชำนาญเฉพาะด้านมากกว่าคนทั่วๆ ไปในชุมชนอย่างที่ผมเกริ่นไว้ข้างต้น เพราะสิ่งเหล่านั้นจะมีลักษณะที่ดี หรือเรียกว่ามีมาตรฐานที่ดีกว่าคนทั่วๆ ไปทำ ก็ทำให้เกิดกิจกรรมการซื้อขายขึ้นมาในชุมชนนั้นๆ
ส่วนปุจฉา ตามนัยยะของคุณปภังกรณ์ และจากคุณพิไล และคุณชายขอบ
สำหรับหัวเรื่อง ตลาดกับคนซื้อ ใครเกิดก่อนกัน นี่ จากความเข้าใจของผมตอนนี้ ผมไม่สามารถคาดเดาได้ครับอาจารย์ปภังกรณ์ ไว้รอรับฟังความคิดเห็นของชาว gotoknow ครับ
คิดว่า เกิดควบคู่กันไป ค่ะ อะไรมีกำลังฉุดมากก็แสดงเด่นขึ้นมา เช่นเรื่องอาหารสุขภาพในปัจจุบัน หลายตลาดสดเริ่มต้องมีผักปลอดสารพิษเข้ามาขาย ตามแรงฉุดอาหารเพื่อสุขภาพของผู้บริโภค ขณะเดียวกันตลาดก็นำเสนอสินค้าเพื่อจูงใจกำลังซื้อให้ยอมจ่าย "แพง" เช่นข้าวกล้องก็จะแพงกว่าข้าวขาวค่ะ