วิถีไทย : ปราชญ์ผ้าทอ ศิลปินแห่งท้องถิ่นไทย

ผ้าทอลายหงส์คู่ที่แสนงดงาม เปรียบเสมือนศิลปินที่รังสรรค์แต่งแต้มสีสรรลงบนกระดาษ แต่ศิลปินท้องถิ่นชาวน้ำปาด รังสรรค์ความงดงามลงบนผืนผ้าด้วยมือและใจ

ครั้นเมื่อผมตกลงปลงใจเดินตามคุณยายมาตามทางจนมาถึงหลังบ้านไม่กี่สิบเมตรก็ได้พบกับบ้านไม้ทรงไทยใต้ถุนสูง ที่แสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาในการปลูกบ้านที่เหมาะสมกับวิถีชีวิตและท้องถิ่นไทย

บ้านที่ด้านหลังเป็นที่โล่งเหมาะสำหรับประเทศเมืองร้อน เพื่อให้ลมพัดผ่านได้สะดวก ไม่ว่าตอนเช้า ตอนกลางวัน หรือตอนเย็น ได้เปลสักหลัง แขวนผูกกับเสาเรือนโยงสองข้างเข้าหากัน ก็นอนหลับสบายโดยไม่ต้องพึ่งพาแอร์คอนดิชั่น

ที่สำคัญยังเป็นสถานที่ไว้ประกอบสัมมาอาชีพสำหรับแม่บ้านแม่เรือน อยู่กับเหย้าเฝ้ากับเรือน ทำงานไปเลี้ยงลูกไป อากาศเย็นสบายกับลมพัดเอื่อย ๆ กับพืชพรรณน้อยใหญ่ที่สามารถใช้ทั้งทำอาหารบริโภคและทำเครื่องนอนหมอนมุ้งเพื่อตอบสนองปัจจัย 4 ดังเช่นคำกล่าวที่ว่า ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว เมื่ออยู่บ้านเราตื่นเช้าก็เก็บผักเก็บหญ้าหามาทำกิน ยามตกเย็นพลบค่ำ ปลาสักตัว หน่อไม้สักหน่อ น้ำพริกสักถ้วย จะหาสุขใดบ้านเท่าบ้าน (เมืองไทย) ของเรา

เมื่อผมเดินเข้ามาถึงด้านล่างคุณยายก็ได้พาผมไปพบกับผลงานศิลปะที่งดงามและเป็นความภาคภูมิใจของคุณยาย

งานศิลปะที่รังสรรค์ด้วยสองมือ กับเวลาร่วมเดือน จนได้มาซึ่งผ้าทอลายหงส์คู่ที่แสนงดงาม เปรียบเสมือนศิลปินที่รังสรรค์แต่งแต้มสีสรรลงบนกระดาษ แต่ศิลปินท้องถิ่นชาวน้ำปาด รังสรรค์ความงดงามลงบนผืนผ้าด้วยมือและใจ

อย่ากระนั้นเลยเดี๋ยวยายสาธิตวิธีการทอให้ดู

กี่ยุคดั้งเดิมที่ต้องใช้สองมือจับฟืมกระแทกให้ผ้าเนื้อแน่นที่สุด ไม่เหมือนกี่กระตุกในยุคปัจจุบัน พอนั่งปุ๊บมิใช่ที่จะจับแล้วทอได้เลย ต้องเตรียมการ (Set up) อุปกรณ์ต่าง ๆ อยู่ร่วมครึ่งชั่วโมง

สอดไม้เพื่อยกลาย ยกดอก ไม้แต่ละอันที่สอดเข้าไปก็แทนความหมายได้ว่า "ด้ายหนึ่งเส้น" แล้วผ้าหนึ่งผืนต้องสอดไม้ยกผ้ากันกี่เสร็จกว่าจะออกมาเป็นผ้าผืนนึง

สำรวจตรวจสอบความพร้อมสำหรับวัสดุและอุปกรณ์ในทุก ๆ ส่วน

ครึ่งชั่วโมงก็แล้ว หนึ่งชั่วโมงก็แล้ว งานทอยังไม่เริ่มขึ้น "คุณยายใจเย็นจริง ๆ"

ผมก็เลยถามคุณยายว่า กว่าจะทอได้ต้องทำแบบนี้ทุกวันเลยเหรอครับ

"ใช่แล้ว" ทำแบบนี้ทุกวันก่อนที่จะทอ และหลังทอด้วย

Warm up และ Warm down ขออนุญาตใช้คำนี้เพื่อสื่อให้เห็นถึงช่วงเวลาก่อนที่จะเริ่มลงมือกระตุกฟืมเพื่อให้เส้นฝ้ายบนกี่เรียงร้อยสอดประสานกันออกมาเป็นผลงานศิลปะอันวิจิตร