คิดเป็นโมเดล

 

หนังสือ Super Thinking : The Big Book of Mental Models  เขียนโดย Gabriel Weinberg และ Lauren McCann   แนะนำวิธีคิดสู่การแก้ปัญหา หรือตัดสินใจ ในโลกยุค hyper-complex    

แต่เมื่ออ่านแล้วผมตีความต่อ ว่าไม่ใช่เป็นเรื่องคิดขึ้นมาเองลอยๆ แต่เป็นเรื่อง สะท้อนคิดจากประสบการณ์ตรง   ซึ่งหมายความหนังสือเล่มนี้แนะให้คนเรามีสมรรถนะในการสะท้อนคิดขึ้นเป็นหลักการหรือโมเดล (mental model)    สำหรับเอาไปใช้ตัดสินใจ หรือใช้แก้ปัญหาในโอกาสต่อไป     

ซึ่งก็ตรงกับหลักการของการสั่งสมสมรรถนะอนาคต (Future Skills ของ Ehlers)   

และการสะสม mental models จากการสะท้อนคิดจากประสบการณ์ ก็คือการฝึกปฏิบัติ Kolb’s Experiential Learning Cycle    และ Double-loop Learning ในการดำรงชีวิต นั่นเอง    ที่หนังสือบอกว่า ต้องสั่งสม tried-and-true concepts   

จากหนังสือเล่มนี้ ผมได้รู้จัก “First Principle Thinking” ที่ผมใช้มาตลอดชีวิตการทำงาน   แต่ไม่รู้จักชื่อ หรือไม่รู้ว่ามีหลักการอยู่เบื้องหลังด้วยซ้ำ     คือเมื่อเผชิญปัญหายากๆ  ผมจะแยกมันออกเป็นส่วนๆ แล้วจัดการส่วนที่พอทำได้ก่อน   ด้วยการหามุมมองใหม่ที่ท้าทายมุมมองเดิมๆ    ที่จะนำไปสู่วิธีใหม่ในการแก้ปัญหา    เมื่อจัดการส่วนที่ง่ายได้ วิธีจัดการส่วนอื่นๆ มักจะค่อยๆ ตามมาเอง   วิธีการนี้ปราชญ์โบราณรู้จักมาหลายพันปี   

อีกคำหนึ่งที่เพิ่งรู้จักคือ “ม่านแห่งความเขลา - the veil of ignorance” ที่แนะให้คนเราตั้งคำถามเพื่อทำความรู้จักตนเอง    ว่าคนอื่นเขามองตัวเราในเรื่องนั้นๆ อย่างไร   เมื่อใคร่ครวญสะท้อนคิดกับตนเองแบบนี้ม่านแห่งความเขลาที่เดิมหลงคิดว่าฉลาดจะหายไป    ความเห็นแก่ตัวในเรื่องนั้นๆ จะคลายลง    หลักการนี้คิดโดยนักวิชาการด้านรัฐศาสตร์ John Rawl   เสนอในหนังสือ A Theory of Justice (1971)      

ชื่อที่ถูกต้องของบันทึกนี้จึงต้องเป็น “ปฏิบัติแล้วสะท้อนคิดสู่การพัฒนาโมเดลความคิด”   

วิจารณ์ พานิช

๙ มี.ค. ๖๗