ตอนที่ ๑
ตอนที่ ๒

ตอนที่ ๓

          สถาบันอุดมศึกษาที่เน้นการสร้างสรรค์ผลงานวิชาการสายรับใช้สังคมไทยจะต้องสร้าง infrastructure ทางวิชาการที่ไม่เคยมีมาก่อน   อาทิเช่น

•   รองอธิการบดีฝ่ายเครือข่ายสังคม  และรองคณบดีฝ่ายเครือข่ายสังคม   ทำหน้าที่จัดระบบและพัฒนาระบบการทำงานร่วมกับภาคชีวิตจริงในสังคม   ในลักษณะที่ไม่ใช่งานอาสา หรืองานที่จะทำก็ได้ไม่ทำก็ได้   แต่เป็นงานภาคบังคับ และเกี่ยวข้องโดยตรงกับค่าตอบแทน และการเลื่อนตำแหน่งเลื่อนเงินเดือน

•   สำนักหรือกองเครือข่ายสังคม ทำหน้าที่รวบรวมข้อมูล/สารสนเทศ เกี่ยวกับภาคชีวิตจริงที่มหาวิทยาลัยมองว่าเป็นโอกาสในการเข้าไปร่วมงานเป็นภาคีหรือเครือข่ายกัน   รวมทั้งเก็บข้อมูล/สารสนเทศของผลงานของมหาวิทยาลัย  และผลกระทบต่อท้องถิ่นหรือประเทศจากผลงานแต่ละชิ้น/ด้าน ของมหาวิทยาลัย    สำนัก/กอง นี้ต้องทำงานเชิงรุก ออกไปทำความใกล้ชิดสนิทสนมกับเจ้าหน้าที่ขององค์กร/ท้องถิ่น/ประเทศ   และเข้าใจวัฒนธรรม/ความคิด/ความต้องการ ของภาคีเหล่านั้น 

•   เงินทุนสำหรับริเริ่มกิจกรรมรับใช้สังคม   ในลักษณะ “ใช้ปลาหมึกตกปลากะพง” เพื่อสร้างผลงานและความน่าเชื่อถือจากภาคีหรือแหล่งทุน   เงินนี้ควรมีประมาณร้อยละ ๑๐ ของขนาดของกิจกรรมรับใช้สังคมในภาพรวมของแต่สถาบันอุดมศึกษา    มองอีกมุมหนึ่ง กิจกรรมรับใช้สังคม คือแหล่งหารายได้ของสถาบันอุดมศึกษา

•   ข้อความกำหนดนโยบาย (policy statement) ด้านการรับใช้สังคม   ที่กำหนดหรือได้รับความเห็นชอบโดยสภามหาวิทยาลัย   และมีแผนยุทธศาสตร์การดำเนินงานระยะยาว (๕ – ๑๐ ปี)  และแผนดำเนินการรายปี ที่ฝ่ายบริหารนำเสนอขอความเห็นชอบจากสภามหาวิทยาลัย 

 
•   ปฏิรูปหลักสูตรและรายวิชาต่างๆ ให้มีการออกไปทำงานในลักษณะเรียนรู้ร่วมกันผ่านการปฏิบัติ กับภาคชีวิตจริง   ให้บูรณาการเป็นภาคบังคับ และภาคที่มีการประเมินความรู้และทักษะ   เรื่องนี้ สกอ. ต้องจัดระบบประสานงาน/ประสานการเรียนรู้และพัฒนาระบบ ต่อเนื่องยกระดับไปจากสหกิจศึกษา

•   ปรับระบบการทำงานของอาจารย์   ให้ต้องมีภาระงานด้านการทำงานรับใช้สังคม   และมีการประเมินผลงานด้านนี้ประกอบการเลื่อนขั้นเลื่อนตำแหน่งวิชาการ   รวมทั้งมีระบบกำหนดเกณฑ์คุณภาพของผลงานวิชาการสายรับใช้สังคมไทย   โดย สกอ. ต้องเข้ามาประสานการพัฒนาระบบเช่นเดียวกัน    สกอ. ควรยกย่องให้รางวัล “รางวัลผลงานรับใช้สังคมดีเด่น” ทั้งประเภททีม และประเภทบุคคล   อย่างละ ๑๐ รางวัล   โดยมีเป้าหมายเพื่ออธิบายผลงานที่ควรยกย่อง และเปิดเวทีให้ผู้ได้รับรางวัลได้เล่าเรื่องราว (storytelling) การทำงาน และผลต่อประเทศ จากงานของตน   สำหรับเป็น “การจัดการความรู้” เรื่องการทำหน้าที่อุดมศึกษารับใช้สังคมไทย

   
•   เราสามารถใช้ความสร้างสรรค์ ในการสร้างระบบวิชาการสายรับใช้สังคมไทย   จากมุมของการสร้าง infrastructure ทางวิชาการสายใหม่นี้ขึ้น   และเมื่อดำเนินการไป ก็จะพบลู่ทางกระตุ้น หรือสร้างความคึกคักสนุกสนานภาคภูมิใจ   โดยมีหลักการว่า    ต้องสร้าง infrastructure ที่สนองแรงจูงใจ สร้างแรงบันดาลใจ ชื่นชมยกย่องผลงาน เป็นหลัก   ไม่ใช่เน้นการบังคับฝืนใจ 

วิจารณ์ พานิช
๑๒ ก.ค. ๕๓