ได้รับทั้งโอกาสและความรัก เมตตาจาก ท่านรอง ผอ.สรพ. อาจารย์ดวงสมร บุญผดุง หรือ “แม่ต้อย”ที่เรารู้จักกันดี เชิญเข้าร่วมงาน 11th.HA National Forum  ที่อิมแพ็คเมืองทองธานี ไปในฐานะผู้แลกเปลี่ยนเรียนรู้ ประเด็น “ขุดค้นของดี ที่มีอยู่ใน SHA : วิเคราะห์และถอดบทเรียน” ในวันที่ ๑๑ มีนาคม ๒๕๕๓ ห้อง Sapphire ๘  เวลา ๐๘.๓๐ – ๑๐.๐๐ น.

จากที่ คุณเกียรติศักดิ์ ม่วงมิตร (หนานเกียรติ) และ ผม ตะลอนไปถอดบทเรียน(นอกกรอบ) ยังสองโรงพยาบาลก่อนที่จะจัดงานใหญ่ครั้งนี้ สองโรงพยาบาลที่เราเดินทางไปถอดบทเรียนที่เต็มไปด้วยความรีบเร่งได้แก่ โรงพยาบาลพิจิตร และโรงพยาบาลเจ้าพระยายมราช ที่บอกว่ารีบเร่งก็คือ เป็นช่วงเวลาที่จำกัด สองเดือนก่อนมีงานใหญ่ครั้งนี้ ที่สำคัญหนังสือถอดบทเรียนก็แล้วเสร็จ พร้อมนำเสนอให้กับผู้เข้าร่วมงานให้ได้...

หนังสือถอดบทเรียน "SHA : จุดเปลี่ยนสู่ความยั่งยืน"

พันธกิจและความคาดหวัง จาก สรพ. ที่มอบให้ผมและคุณเกียรติศักดิ์ ก็เพิ่มความกดดันมากขึ้นจากการนับถอยหลัง งานใหญ่ที่จะมีขึ้น แรกเริ่มเราคิดกันแบบคนไม่เคยสัมผัสเชิงลึกถึงเรื่องราวดีๆคนโรงพยาบาล (คิดว่าไม่น่าจะมีอะไรมาก ถอดบทเรียนตามประเด็น และร้อยเรียงตามนั้น) แต่ในความเป็นจริงไม่ใช่เลย จากที่กำหนดไว้เบื้องต้นว่า อยากถอดบทเรียนสัก ๑๐ โรงพยาบาล กลายมาเป็น ๓ โรงพยาบาลในทันที (ในใจตอนนั้นเรียกร้องว่าขอสักโรงพยาบาลเดียวก็พอ)  เหตุผลใหญ่ๆที่เราเรียนรู้ก็คือ เรื่องดีๆของแต่ละโรงพยาบาลมีมากมายและเรื่องราวเหล่านั้นมีความสัมพันธ์แบบโยงใย เชื่อมโยงไปหมด  ดังนั้น “การแกะรอยความสำเร็จ” จึงไม่ได้ง่ายเหมือนที่คิดไว้ตอนแรก

โรงพยาบาลเจ้าพระยายมราช จ. สุพรรณบุรี

โรงพยาบาลพิจิตร จ.พิจิตร

มาถึงที่จัดงาน  11th.HA National Forum

พี่เกียรติศักดิ์ ม่วงมิตรและผม ถือว่าเป็นคนเล็กๆที่อาสามาทำงานเป็นส่วนหนึ่งของวงล้อ SHA สกัดเรื่องราวอันเป็นความสำเร็จที่เกิดขึ้นจากที่ SHA เริ่มต้นมาได้ไม่กี่เดือน แต่ก็เห็นความสำเร็จให้เห็น ขึ้นอยู่ที่ว่า คนถอดบทเรียนจะนำมาเสนอแง่มุมใด

จะว่าไปก็เอาเรื่องเก่าๆมาเล่าใหม่ เอาจุดแข็งเดิมมาโมดิฟายกันใหม่ให้ไฉไล แต่ในแก่นของการเคลื่อนตัวของ SHA นั้นไม่ธรรมดา เพราะ แนวคิดที่ “ยืดหยุ่นและอิสระ” เป็นจุดแข็งให้เกิดความยั่งยืน

แก่นของการเคลื่อนตัว SHA เป็นพลังบวกที่คนในองค์กรถูกเติมเต็มด้วยกำลังใจ ถูกเติมเต็มด้วยจิตวิทยาทางสังคม มีที่ทางให้คนในองค์กรบางกลุ่มที่เหมือนว่าเขาได้ถูกกันออกไปจากระบบก่อนหน้านี้ ด้วยการประเมินผ่านตัวชี้วัด...

ผมหมายถึงงานส่งเสริมสุขภาพ บางส่วนที่เราไม่สามารถประเมินผ่านตัวชี้วัดที่แข็งๆได้ ใช้เวลานานกว่าจะเห็นประจักษ์ในผลงาน ทั้งๆที่เราบอกว่า “สร้างนำซ่อม”

ในการแลกเปลี่ยนที่อิมแพ็ค เมืองทองธานี เมื่อวานนี้ (๑๑ มีค.๕๓)  เราได้สรุปบทเรียนออกเป็น ๔ ข้อ และท้ายสุด เรากำลังให้ข้อคิดกับเส้นทางว่า แล้ว SHA จะยั่งยืนอย่างไร? ผมขอสรุปด้วยภาพ PowerPoint ดังนี้ครับ

ความสอดคล้องกับวิถีชีวิต และต้นทุนเดิมของโรงพยาบาล  ทำให้เกิดการเติมเต็ม ต่อยอดกระบวนการพัฒนาคุณภาพ ด้วยกิจกรรมการพัฒนาคุณภาพเป็นกระบวนการที่ผู้คนใช้อยู่แล้วเป็นประจำเป็นการจัดการความรู้ของชีวิต แทรกอยู่ทุกอณูของการใช้ชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คน ดังนั้นกระบวนการพัฒนาคุณภาพก็เช่นเดียวกันไม่ได้แปลกแยกไปจากวิถีชีวิตเลย  การเติมเต็มงานคุณภาพโดยใช้บทเรียนที่มีฐานจากวิถีชีวิตปกติ เข้าสู่งานที่ทำ โดยมีเป้าหมายที่ชัดเจน มีการปลุกเร้าด้วยความสุขและกำลังใจ  ส่วนในด้านต้นทุนของโรงพยาบาลที่มีทักษะด้านเครื่องมือพัฒนางานประจำเช่น TQM,5 ส,OD,ESB และ R2R ล้วนแล้วแต่เป็นพื้นฐานด้านทักษะที่เตรียมพร้อมไว้เป็นอย่างดี เมื่อการส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาอย่างต่อเนื่องโดยมีจิตวิญญาณของบุคลากรทุกคน จึงมีความยั่งยืนและเกิดเป็นวัฒนธรรม  จุดแข็งของ SHA จึงอยู่ที่ “มีหลักการแนวคิดที่ชัดเจน มีความยืดหยุ่นและมีความอิสระ” สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในแต่ละบริบทของพื้นที่ ตอบสนองเป้าหมายของคนทำงาน 

การปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ของผู้นำ มุมมองของการพัฒนาคุณภาพมีส่วนสำคัญมากต่อการขับเคลื่อนการพัฒนาคุณภาพสู่ความยั่งยืน  ผู้นำที่ให้ความสำคัญและเข้าใจ ความยั่งยืนของการดูแลสุขภาพผ่านงานส่งเสริมสุขภาพที่ต้องใช้เวลาและกระบวนการเสริมพลังอย่างต่อเนื่อง รวมไปถึงกระบวนการทำงานเชิงรุกด้านสุขภาพอย่างมียุทธศาสตร์ ให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วม มองเป้าหมายที่เรียกว่า “สุขภาวะ” ร่วมกัน กระบวนทัศน์ของผู้บริหารจึงมีส่วนสำคัญอย่างยิ่งในการเอื้อให้บุคลากรได้มีพื้นที่แห่งตัวตนได้อย่างอิสระและมีความพึงพอใจ เป็นบรรยากาศของการทำงานที่ให้เกียรติ ให้ศักดิ์ศรี คุณค่าที่เท่าเทียม กระบวนทัศน์ที่เปลี่ยนไปลักษณะนี้ ทำให้เกิดพลังของกลุ่มและพลังของความสุข 

การบูรณาการระหว่างงานส่งเสริมคุณภาพ และ งานพัฒนาคุณภาพโรงพยาบาล งานส่งเสริมสุขภาพในโรงพยาบาลมีทิศทางที่ชัดเจนมากยิ่งขึ้น เรียนรู้ถึง “แก่น”ของงานส่งเสริมสุขภาพที่ให้ความสำคัญกับ คน การมีส่วนร่วม วัฒนธรรมและความเชื่อ คลี่คลายปัญหาสุขภาพโดยการสร้างความตระหนัก องค์ความรู้ที่จำเป็น เพียงพอสำหรับการดูแลสุขภาพของตนเอง ชุมชน มีการเชื่อมโยงร่วมด้วยช่วยเหลือกันของภาคีหุ้นส่วน โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เกิดคุณภาพชีวิตที่ดี (Quality of life) มีความสุขและยั่งยืนอย่างแท้จริง 

กระบวนการเรียนรู้ ที่ทำให้เกิดการขับเคลื่อนการพัฒนาอย่างมีพลัง การลองผิด ลองถูกของกระบวนการการพัฒนาคุณภาพเพื่อค้นหาจุดสมดุลพร้อมที่จะก้าวไปข้างหน้าด้วยฐานขององค์ความรู้  พบว่า มีการเปิดพื้นที่การเรียนรู้อย่างกว้างขวาง ผ่อนคลาย ยืดหยุ่น รวมไปถึงการสนับสนุนนวัตกรรมทางด้านสุขภาพที่หลากหลาย “การนำเสนอผลงานและการแลกเปลี่ยนเรียนรู้” เป็นกลยุทธ์ในการ “สร้างและใช้ความรู้”  เป็นกระบวนการจัดการความรู้เป็นไปอย่างต่อเนื่อง  มีการจัดตั้งทีมผู้ให้ความรู้ สังเคราะห์ความรู้ที่จำเป็นเพียงพอสำหรับองค์กร  รวมไปถึงทีมที่ให้คำปรึกษา เป็นทีมกัลยาณมิตรช่วยเหลือกัน สร้างชุมชนนักปฏิบัติ(Community of Practice : CoP) ที่เป็นธรรมชาติ ภายใต้บรรยากาศแห่งการเรียนรู้ ต่อยอดออกไปในชุมชน สร้างกระบวนการเรียนรู้ต่อยอดและใช้เครื่องมือที่สอดคล้องกับบริบทของพื้นที่ งานที่ได้ผล คนเป็นสุข ความสุขที่เบิกบานที่เกิดจากการให้และรับอย่างสมดุล  

มีคำถามท้ายสุดของการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ว่า เเล้ว SHA จะขับเคลื่อนต่ออย่างมีพลังได้อย่างไร? คำถามนี้ มีคำตอบครับ

ข้อเสนอที่เราได้พูดคุย ก็คือ เคลื่อนบนฐานความารู้ สร้างกระบวนการเรียนรู้ใ้เกิดขึ้น โดยเฉพาะโรงพยาบาลที่เข้าร่วมโครงการ SHA ที่มีกว่า ๖๐ แห่งในกลุ่มเเรก

• สร้างพื้นที่
• เรียนรู้ร่วมกัน
• ถอดบทเรียน
• แบ่งปันความรู้
• และนำเสนอต่อสังคม

ต้องขอบคุณพี่ๆน้อง จาก gotoknow.org ที่มากันหลายท่าน (อบอุ่นมากครับ) คุณหมอสกล สิงหะ จาก มอ. และพี่ธวัช หมัดเต๊ะ จาก สคส. และผู้ที่เข้ามานั่งฟังพวกเราในห้อง Sapphire 8  มากครับ ถือว่าเป็นกำลังใจให้กับคนทำงาน อย่างน้อยเราก็ได้รับรู้ด้วยกันว่า เส้นทางการพัฒนาคุณภาพผ่าน SHA เราควรจะเดินทางต่อกันอย่างไร?  

ภาพบรรยากาศสดๆจากห้อง Sapphire 8 ไม่มีเลยครับ ต้องอาศัยผู้ที่มีภาพนำมาเสนอครับ

ขอเติมด้วยภาพจาก คุณ kumfun  จาก http://gotoknow.org/blog/mhsresearch/339101#1901317

 ภาพจาก บันทึก อาจารย์ดวงสมร บุญผดุง

http://gotoknow.org/blog/shaduangsa/343829

ภาพจากน้องจ็อดMr_Jod 
โรงพยาบาลเกาะช้าง