การเอื้ออำนวยการจัดการความรู้ชุมชน ตำบลบ้านขาม อำเภอจตุรัส จังหวัดชัยภูมิ
การพัฒนาทุกอย่างต้องเริ่มจากคนของเราภายในชุมชนก่อน เพราะหากเริ่มจากคนอื่นชุมชนเราก็ควบคุมได้ยาก การทำงานพัฒนาที่ตำบลบ้านขามเราจึงเน้นการรวมกลุ่มกิจกรรมต่างๆเป็นกลุ่มตามความถนัด ความสนใจ ประจวบ แต่งทรัพย์ ผู้ใหญ่บ้านแหนบทองคำ 3 สมัย แห่งหมู่2 ตำบลบ้านขาม อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ บอกกับพวกเราในเวทีการจัดการความรู้ชุมชน
การรวมกลุ่มที่เราทำร่วมกันมานั้น ได้แก่ กลุ่มออมทรัพย์ โรงสีชุมชน ธนาคารข้าว กองทุนสวัสดิการชุมชน เมื่อชาวบ้านเขาเห็นว่าการรวมกลุ่มทำกิจกรรมในชุมชนนั้นทำให้เกิดผลดี สามารถช่วยเหลือเกื้อกูลกันได้จริง จึงให้การยอมรับเกิดการขยายผลคิดต่อถึงการนำกลุ่มมาบูรณาการเข้าด้วยกัน ทำให้เห็นทิศทางในการแก้ไขปัญหาในหลายๆเรื่อง ด้วยการร่วมกันคิด ร่วมกันทำได้มากขึ้น เกิดการประสานงานกับหน่วยงานรัฐขึ้น แล้วค่อยขยับเป็นการทำงานร่วมกันเป็นเครือข่ายองค์กรชุมชนระดับตำบล ระดับอำเภอและระดับจังหวัดต่อไป
ผู้ใหญ่ประจวบ แต่งทรัพย์ กล่าวเสริม
แม้ตำบลบ้านขามได้รับการยอมรับให้เป็นต้นแบบการพัฒนาของ จ.ชัยภูมิ ว่าเป็นชุมชนที่จัดการตนเองได้ในหลายๆด้าน แต่แกนนำชุมชนตำบลบ้านขามเองในบางครั้งก็ไม่มีความชัดเจนในตัวเองว่าตำบลบ้านขามมีดีอะไร มีความสามารถอะไรจึงทำให้กระบวนการพัฒนาประสบความสำเร็จ แกนนำชุมชนจึงสนใจจะถอดความรู้ของตัวเอง หากคนในตำบลรู้ได้ว่าความเข้มแข็งของชุมชน ความสามารถในการจัดการตัวเอง คนในตำบลเราทำงานพัฒนากันมาอย่างไร ตำบลบ้านขามก็สามารถที่จะจัดกระบวนการเรียนรู้กับชุมชนอื่นๆในจังหวัดชัยภูมิได้ และยังมีความเชื่อมั่นว่าหากชุมชนในจังหวัดชัยภูมิได้นำแนวคิดบทเรียนการพัฒนาของตำบลบ้านขามไปปรับเปลี่ยนประยุกต์ใช้กับการพัฒนาตำบลของตนเองแล้ว ชุมชนต่างๆก็จะสามารถแก้ปัญหาได้อย่างมั่นคง แกนนำชุมชนตำบลบ้านขามจึงสนใจที่จะเรียนรู้ที่จะ “จัดการความรู้ด้วยการถอดความรู้”ของตนเองครับ
เมื่อวันที่ 21- 22 มิถุนายน 2553 ที่ผ่านมา ณ โรงแรมริช โฮเต็ล ถนนพระราม 5 อำเภอเมือง จังหวัดนนทบุรี ส่วนพัฒนากระบวนการเรียนรู้และองค์ความรู้ สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) ได้จัดเวทีการฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการหลักสูตรการจัดการความรู้โดย Dialogue (สุนทรียสนทนา) กับการถอดบทเรียนเป็นองค์ความรู้ ขึ้น ผมได้เคยบันทึกเรื่องนี้ไว้ที่ http://gotoknow.org/blog/suthepkm/370088 แล้ว ในครั้งนั้นคุณแมว_วันทนีย์ กมลตรี ผช.ผจก.สนง.ปก.ภาคอิสาน พอช. ได้เข้าอบรมด้วย จึงสนใจที่จะประยุกต์ใช้หลักการจัดการความรู้โดย การถอดบทเรียนเป็นองค์ความรู้ที่ได้อบรมมาประยุกต์ใช้กับชุมชนในพื้นที่ทำงานจริง
ขณะเดียวกันคุณอี๊ด_ เขมิกา คณิตศิลป์ ทีมงานคุณแมว ซึ่งเป็นลูกศิษย์ อ.ดร.ภิญโญ รัตนพันธ์ เจ้าสำนักสุนทรียสาธก(AI)แห่งสำนักMBA มข. บอกว่าได้ฝึกฝนทฤษฎีมาจากอาจารย์และได้ทำวิทยานิพนธ์ระดับป.โท จากหัวข้อการจัดการความรู้ด้วยการใช้เทคนิคสุนทรียสาธก(AI)กับอาจารย์โญมาแล้ว แต่ยังไม่กล้าที่ลองฝึกฝนใช้กับชุมชนอย่างจริงจัง จึงเป็นที่มาของเวที “การจัดการความรู้ พื้นที่ตำบลจัดการตนเองกรณี : ตำบลบ้านขาม อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ” ระหว่างวันที่ 22 -24 สิงหาคม 2553 ขึ้นในครั้งนี้ และผมเองได้ถือโอกาสหลบฝนฉ่ำจากเมืองบางกอกมาร่วมเรียนรู้ด้วยคนที่กับคนชุมชนตำบลบ้านขาม อ.จตุรัส จ.ชัยภูมิครับผม
ตำบลบ้านขาม อยู่ในเขตพื้นที่ขององค์การบริหารส่วนตำบลบ้านขาม ประกอบด้วย 12 หมู่บ้าน ประชากรชาย 4,068 คน ประชากรหญิง 4,324 คน รวม 8,392 คน มีเนื้อที่โดยรวม 29,696 ไร่ อาณาเขตของตำบล ทิศเหนือ ติดกับ ตำบลหนองโดน อำเภอจัตุรัส ทิศใต้ ติดกับ ตำบลหัวทะเล อำเภอบำเหน็จณรงค์ ทิศตะวันออก ติดกับตำบลหนองบัวโคก อำเภอจัตุรัส ทิศตะวันตก ติดกับ ตำบลบ้านตาล อำเภอบำเหน็จณรงค์
ตำบลบ้านขาม เป็นตำบลแห่งการเรียนรู้ด้านการพัฒนาชุมชนท้องถิ่น ซึ่งคนในท้องถิ่นเป็นแกนหลักในการพัฒนาชุมชนท้องถิ่นของตนเองในหลายๆดาน โดยมีกลุ่ม องค์กรชุมชน ในหมู่บ้านทั้งตำบล รวม 117 องค์กร(ถือว่าเป็นพื้นที่ตำบลที่มีกลุ่มองค์กรชุมชนมากเลยทีเดียวครับ) ประกอบด้วยกลุ่มกองทุนหมู่บ้าน กลุ่มสัจจออมทรัพย์ กลุ่มออมทรัพย์เพื่อการลิต กลุ่มกองทุนสวัสดิการวันละบาท กลุ่มร้านค้าชุมชน ธนาคารข้าว กองทุนปุ๋ย กลุ่มโรงสีชุมชน กลุ่มอาชีพ กลุ่มวิสาหกิจชุมชน กลุ่มพัฒนาสังคม เป็นต้น จากการวิเคราะห์ความเข้มแข็งที่คนในชุมชนดูกันเองประเมินกันเองพบว่าแยกเป็นกลุ่มที่มีความเข้มแข็งสามารถบริหารจัดตนเองได้ดี 66 กลุ่ม กลุ่มที่มีความเข้มแข็งปานกลาง 38 กลุ่ม และ กลุ่มเรียนรู้ที่จะต้องเร่งรัดปรับปรุงการพัฒนา 13 กลุ่ม ทั้งตำบลมีแกนนำที่มีบทบาทหลักในพัฒนาเพื่อสาธารณะจากผู้นำกลุ่มองค์กรชุมชน และ ผู้นำท้องถิ่น รวมประมาณ 50 คน
จากการถอดบทเรียนในเรื่องของการจัดการตนเองของชุมชนเป็นองค์ความรู้ในครั้งนี้นั้น พบว่า
การจัดการตนเองของชุมชนตำบลบ้านขามนั้น มิใช่การจัดการเพียงแค่เรื่องใดเรื่องหนึ่งหากแต่เป็นเป็นการจัดการตัวเองในลักษณะที่เป็นการบูรณาการที่หมายความครอบคลุมถึงการจัดการวิถีชีวิต สิทธิของคนในตำบล การสร้างอนาคตที่อยู่เย็นเป็นสุขร่วมกันของคนในชุมชน การประกอบอาชีพ การเลี้ยงชีพ การจัดการทุน การแก้ไขปัญหาการเงินและหนี้สิน การจัดการทรัพยากรธรรมชาติ การศึกษาของเด็กเยาวชน การศึกษาเรียนรู้ร่วมกันของคนในชุมชน การจัดการการเมืองการปกครองชุมชนท้องถิ่น การจัดการกติกาการอยู่ร่วมกันในชุมชน การช่วยเหลือเกื้อกูลกันด้วยการจัดสวัสดิการชุมชน การจัดการประเพณี การสืบสานวัฒนธรรมของชาติพันธ์ตัวเอง การเชื่อมโยงความร่วมมือกันแก้ปัญหาตนเองในย่านภูมินิเวศน์อย่างเป็นขบวนชุมชน
สำหรับแม่ทิพย์ เณรชู กรรมการกลุ่มออมทรัพย์บอกกับเวทีไว้ว่า
การจัดการการจัดการตนเองของชุมชนตำบลบ้านขามของเรานั้นมีทั้งการร่วมมือร่วมใจกันจัดการปัญหา จัดการกับเรื่องไม่ดีไปสู่เรื่องที่ดีขึ้น เช่น ปัญหาเรื่องสิ่งแวดล้อม ประเพณีวัฒนธรรม หรือการทำบางเรื่องที่ดีอยู่แล้วๆ ยกระดับให้ดียิ่งขึ้นไปอีก เช่นการแก้ปัญหาที่คนต้องมารวมกลุ่มกัน มาออมร่วมกัน และใช้ทุนที่มีอยู่มาจัดการปัญหาให้คลี่คลาย อย่างในเรื่องผลผลิตทางการเกษตร เรารับซื้อเอง ขายเอง แปรรูปเอง ภายใต้การบูรณาการทุนร่วมกัน ทำให้เราได้อำนาจ ได้การต่อรอง ได้คน ได้พลัง ถ้าไม่ทำครบวงจรแบบนี้ปัญหาก็แก้ไม่หมด ที่สำคัญคือคุณธรรมของคนทั้งชุมชน ถ้าหากคนในชุมชนตำบลบ้านขามทั้งตำบลไม่มีคุณธรรมร่วมกันแล้วงานพัฒนาของตำบลก็ยากที่จะประสบความสำเร็จ
ในเรื่องของการจัดการตนเองของชุมชนตำบลบ้านขามแม้จะมีหลายมิติแต่ทางแกนนำและทีมงานเอื้ออำนวยการจัดการความรู้ชุมชนเห็นว่าควรเริ่มการจัดการความรู้ด้วยการถอดบทเรียนเป็นองค์ความรู้จากฐานกิจกรรมเครือข่ายองค์กรชุมชนเข้มแข็งที่มีรูปธรรมชัดเจน 4 เครือข่ายก่อนครับ
1. เครือข่ายกองทุนสวัสดิการชุมชนชุมชนตำบลบ้านขาม
2. เครือข่ายกลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิตตำบลบ้านขาม
3. เครือข่ายกองทุนหมู่บ้านตำบลบ้านขาม
4. เครือข่ายกลุ่มแม่บ้านทอผ้าตำบลบ้านขาม
ทั้งนี้นอกจากระดับเครือข่ายแล้วที่ตำบลบ้านขามการจัดการตัวเองในระดับกลุ่มองค์กรชุมชน ที่ตำบลบ้านขามมีกลุ่ม องค์กรชุมชน ในหมู่บ้านทั้งตำบล รวม 117 องค์กรโดยเป็นกลุ่มที่ความเข้มแข็งสามารถบริหารจัดตนเองได้ดีทั้งหมด 66 กลุ่ม รวมทั้งระดับครัวเรือน พี่สุชาย เบญจขันธ์บอกว่าในระดับครัวเรือนที่ตำบลบ้านขามมีครัวเรือนที่มีวิถีครอบครัวแบบเศรษฐกิจพอเพียง พึ่งพาตนเองได้ สามารถเป็นศูนย์เรียนรู้ได้ ไม่น้อยกว่า 30 ครัวเรือน
ภายใต้กระแสการปฏิรูปประเทศไทยในขณะนี้จากการประเมินสถานการณ์ในพื้นที่ทุกภูมิภาค พบว่าสถานการณ์ทั้งในส่วนกลางและพื้นที่ยังไม่ได้กลับเข้าสู่ภาวะปกติ การเคลื่อนไหวยังคงมีต่อ หวาดระแวง การไล่ล่าจับกุม การใช้สื่อไปตอกย้ำ หรือให้ข้อมูลด้านเดียว ยิ่งทำให้เกิดปัญหาเพิ่มขึ้น และหากพูดถึงเรื่องการปฏิรูปประเทศไทย ในพื้นที่ตำบลบ้านขามดูเหมือนว่าคนในชุมชนจะไม่ค่อยให้ความสนใจเท่าไหร่ ส่วนหนึ่งด้วยเกรงว่าจะเป็นการทำเพื่อหนุนรัฐบาล และภาคประชาชนก็ยังขาดความเชื่อมั่นกับระบบการเมือง การบริหารของรัฐบาล แต่จากการได้จัดเวทีเรียนรู้ร่วมกันในครั้งนี้ เห็นได้ชัดว่าหากการปฏิรูปประเทศไทยหมายถึงการให้พื้นที่เป็นผู้กำหนดเป้าหมายร่วมของการปฏิรูปตนเองร่วมกันโดยการปฏิบัติการที่เริ่มจากฐานราก คือการให้ภาคประชาชน : ปฏิรูปตนเอง จัดการตัวเอง นั่นเอง เป็นการจัดทำเป็นวาระภาคประชาชน ให้ชุมชนต้องลุกขึ้นมาจัดการตนเอง สร้างการมีส่วนร่วมระหว่างรัฐกับภาคประชาชน ไม่ใช่รัฐกำหนดเพียงฝ่ายเดียว โดยเน้นการปฏิรูปด้วยการสนับสนุนให้แต่ละพื้นที่มีการจัดการตัวเองอย่างเช่นที่ตำบลบ้านขามกำลังดำเนินการอยู่ ปฏิรูปประเทศไทยในความหมายนี้ก็จะได้รับการยอมรับ และเชื่อว่าด้วยการทำงานร่วมกันของชุมชนฐานล่างนี้ การปฏิรูปที่แท้จริงจึงจะเกิดขึ้นได้
การจัดการตนเองของชุมชนตำบลบ้านขาม จึงเป็นการปฏิรูปตนเองบนวิถีชีวิต ของคน ชุมชน เป้าหมายก็เป็นไปเพื่อการวางรากฐานสร้างชุมชนพึ่งตนเองทั้งทางด้านสังคม เศรษฐกิจ และสร้างการเมืองภาคพลเมืองอย่างสมานฉันท์ ยกระดับไปสู่การจัดสวัสดิการชุมชนดูแลซึ่งกันและกันตั้งแต่เกิดจนตาย
เป็นการปฏิรูปแบบมีส่วนร่วมของคนทั้งมวล เพื่อช่วยเหลือเกื้อกูลคนทุกคน ด้วยเชื่อว่า คนทุกคนมีเมล็ดพันธุ์ความดีอยู่ในหัวใจ มีความดีอยู่ใน ธรรมชาติของคน ด้วยความมีศักดิ์ศรีคุณค่าความเป็นมนุษย์ เราช่วยกันทำงาน เราสามารถสร้างสันติภาพ สร้างความอยู่เย็นเป็นสุขร่วมกันในชุมชน และประเทศเราในที่สุด ให้เป็นการปฏิรูปที่แท้จริงได้ด้วยพลังคนตัวเล็กตัวน้อย ด้วยพลังคนธรรมดาสามัญอย่างชาวบ้านที่บ้านขามได้ร่วมกันสร้างขึ้นมาด้วยตัวของคนในชุมชนเอง เป็นการสร้างฐานการพัฒนาทุกอย่างที่ต้องเริ่มจากคนภายในชุมชนก่อน อย่างที่ผู้ใหญ่ประจวบ แต่งทรัพย์ กล่าวไว้ในตอนต้นนั่นเอง
ความเห็น (18)
ท่านสุเทพครับ ตอนนี้ผมกำลังจัดตั้งระบบ ศูนย์การเรียนรู้คนพิการโดยใช้ชุมชนเป็นฐาน ร่วมกับมูลนิธิพระมหาไถ่ ที่ ต.ตะเคียนเตี้ย อ.บางละมุง
http://gotoknow.org/blog/beever/386692
ทาง พอช. มีอะไรพอจะสนับสนุน ชุมชนนี้ได้บ้างมั้ยครับ (อย่างน้อยคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญก็ได้)
ขอบคุณครับ
ขอบคุณครับคุณบีเวอร์
- ผมเองก็เป็นนักเรียนน้อยฝึดหัดท่ามกลางการปฏิบัติการจริงในพื้นที่ เรียนรู้จากชาวบ้าน
- ทำไปสรุปการเรียนรู้ไปครับ
- มีโอกาสผ่านทางบางละมุง จะได้แวะเยี่ยม
- ผมพอมีเอกสารสรุปบทเรียนการจัดการเรียนรู้ของชุมชนที่อาจจะพอ ลปรร.กับคุณคุณบีเวอร์ได้อยู่บ้าง เดี๋ยวคุณกันนะครับ
- ขอบคุณครับ
*** เป็นกิจกรรมที่ช่วยพัฒนาชุมชนฯ ที่ดีนะคะ ***
มาชื่นชมความก้าวหน้าค่ะ ส่วนภาคใต้ จะดำเนินการเร็ว ๆนี้
มาชื่นชม และเรียนรู้ด้วยคนครับ...
กลุ่มสวัสดิการครบวงจร เพื่อพอเพียงและยั่งยืนในชุมชน เลยนะคะ มาชมมาเชียร์ ด้วยระลึกค่ะ
สวัสดีค่ะ
มาให้กำลังใจการปฏิรูปตนเองบนวิถีชีวิต คน ตำบล ท้องถิ่นค่ะ...
สวัสดีครับคุณครูK.Pually
- เรียนรู้การปฏิรูปประเทศไทย จากการปฏิรูปตนเองของชุมชนท้องถิ่นบนวิถีชีวิต คน ตำบล จากรูปธรรมของชุมชนท้องถิ่นครับ
- ขอบคุณครับ
เรียน อ.ดร.ภิญโญ
- ผมไปสนับสนุนให้ลูกศิษย์ของอาจารย์คุณอี๊ด_ เขมิกา คณิตศิลป์จากสำนักMBA. มข. ได้ฝึกฝนการใช้วิชาสุนทรียสาธก(AI)ที่ได้ร่ำเรียนมาจากอาจารย์โย ให้มีความมั่นใจว่าสามารถนำไปใช้ในสถานการณ์จริงในสนามได้ครับ
- ขอบคุณครับ
สวัสดีครับคุณpoo
ช่วงนี้ชีพจรลงเท้ามาเชียงใหม่ครับ
- นำภาพดอยสุเทพมาฝากด้วยความระลึกถึงครับ
- ขอบคุณครับ
อ.ดร.มาตายีครับ
- การเรียนรู้การปฏิรูปประเทศไทย จากการปฏิรูปตนเองของชุมชนท้องถิ่นบนวิถีชีวิต คน จากรูปธรรมของชุมชนท้องถิ่นจะมีต่อเนื่องครับ
- ช่วงนี้ผมมาเชียงใหม่ มาเรียนรู้กับพื้นที่และสนับสนุนการจัดการความรู้ของชุมชนท้องถิ่นทางภาคเหนือ
- คอยติดตามนะครับ ขอบคุณครับ
พัช พอช_พัชณีครับ
- ผมรอการนัดหมายเพื่อไปร่วมเรียนรู้และสนับสนุนการจัดการความรู้การปฏิรูปประเทศไทย ด้วยการปฏิรูปตนเองของชุมชนท้องถิ่นบนวิถีชีวิตคน ชุมชน จากพื้นที่รูปธรรมของชุมชนท้องถิ่นในพื้นทีภาคใต้ครับ
- ช่วงนี้มาเชียงใหม่ครับ
- ยินดีนะครับ
- เยี่ยมมากๆเลยพี่
- เอามาฝากพี่ด้วย
- จากแก่งกระจาน
- http://gotoknow.org/blog/yahoo/390171
- http://gotoknow.org/blog/yahoo/390652
- http://gotoknow.org/blog/yahoo/391507
-
สวัสดีครับอ.ขจิต
-
เมื่อวาน(วันที่ 6 ก.ย. 53) ระหว่าง 15.30 -17.30น.ผมไปSCGสำนักงานใหญ่ที่บางซื่อ ไปพบคุณทวีสิน ฉัตรเฉลิมวิทย์ที่SCG พบพุดคุยกัน เพื่อปรึกษาหารือการพาคณะทำงานพัฒนาบุคลากรและจัดการความรู้ของที่ทำงานผมสนใจจะไปศึกษาดูงาน การพัฒนาบุคลากรและจัดการความรู้ที่SCGแก่งคอย วันที่ 27 ก.ย. 53 นี้
-
คุณทวีสินยังเอ่ยถึงอ.ขจิตอยู่เลย
-
การถอดบทเรียนกลุ่ม COP กลุ่ม "ตำบลจัดการตัวเอง" กลุ่มนี้ผมลองใช้สื่อถ่ายทำคู่ไปด้วย พรุ่งนี้จะลองนำเสนอผ่านYou Tube ดูครับ
พี่ทวีสินที่ SCG เก่งมากครับ ทำเรื่อง KM มานานมากครับ
- สวัสดีค่ะ
- แวะมาเยี่ยมเยียนกัน ช่วงนี้ฝนตกทุกวันเลย... รักษาสุขภาพด้วยนะคะ
- ด้วยความระลึกถึงค่ะ
- ขอบคุณค่ะ
ขอบคุณครับคุณบุษรา
- ที่ชุมพรฝนคงชุกนะครับ
- ช่วงนี้ผมมาขอนแก่นครับ
- รักษาสุขภาพเช่นกันครับ
จากการที่ผมได้ไปร่วมเวทีจัดการความรู้ "ตำบลจัดการตัวเอง"
ที่ ต.บ้านขาม จ.ชัยภูมิ เมื่อ 22-24 ส.ค. 53 ที่ผ่านมา กับคุณแมว_วันทนีย์และทีมงาน สนง.พอช.ภาคอิสาน
งานนี้ได้มีการถ่ายทำเป็นวิดีทัศน์ ตอนสั้นๆ 4 ตอน โดยคุณทศ ตาลชัยแกนนำชุมชนในพื้นที่ เป็นการถ่ายทำไปเขียนบทกันสดในบรรยากาศเวทีชุมชนกันตอนนั้นเลยครับ ผมจึงอยากทดลองเผยแพร่ผ่าน You ...Tube ดูได้ที่FacebookของผมSuthep Chaiyakhunt ได้ทั้ง 4 ตอนหรือดูได้ที่You ...Tubeข้างล่างนี้ครับ
http://www.youtube.com/watch?v=vHFSUHGkUYY
http://www.youtube.com/watch?v=l30z5m_but4&feature=related