เมื่อขัดเเย้งจัดการอย่างไร? เวทีเรียนรู้ "กลุ่มชาติพันธุ์ ๖ เผ่า" ในประเทศไทย

ข้อมูลการวิจัย รวมถึงโมเดลการจัดการความขัดแย้งในกลุ่มชาติพันธุ์ ๖ เผ่า ทางทีมวิจัยกำลังวิเคราะห์ สังเคราะห์ เพื่อจะสรุปผลงานวิจัยในเร็วนี้ๆ ขั้นตอนนี้อาจต้องใช้เวลา...แต่ผมคิดว่าอีกไม่นาน เราจะมีผลงานวิชาการที่เป็นชุดความรู้เกี่ยวข้องประเด็น Conflict management ของกลุ่มชาติพันธุ์ของประเทศไทยเราทั้ง ๖ กลุ่ม ...ม้ง,ปกาเกอญอ,อาข่า,เมี่ยน ,ลีซู และ ลาหู่ นำออกมาเผยแพร่เร็วๆนี้ครับ

เขาอยู่กันอย่างไร? เขามีภูมิปัญญาอะไรในการจัดการความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในชุมชน ? และ แต่ละกลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศไทยมีกระบวนการจัดการความขัดแย้งอย่างไร? สุดท้ายคำถามที่เราคิดเชื่อมโยงว่า กระบวนการจัดการความขัดแย้งในกลุ่มชาติพันธุ์ ๖ กลุ่ม ในประเทศไทย สามารถประยุกต์ใช้ในสังคมไทยได้อย่างไร บทเรียนเหล่านี้ ให้แง่คิดอะไรบ้างกับการจัดการความขัดแย้งระดับประเทศ ?

IMG_2744 by you.

โครงการศึกษาการจัดการความขัดแย้งในกลุ่มชาติพันธุ์ภาคเหนือของประเทศไทย เป็นโครงการวิจัยของ สำนักสันติวิธีและธรรมาภิบาล สถาบันพระปกเกล้า ผมเองไปเกี่ยวข้องโดยการเป็นที่ปรึกษาของโครงการนี้ รวมไปถึงประสานงานเครือข่ายกลุ่มชาติพันธุ์ทางภาคเหนือไปด้วย ในเวทีก็ทำหน้าที่เป็นผู้นำกระบวนการ (Facilitator) ในการถอดบทเรียนต่างๆ

โดยระยะเวลาการดำเนินโครงการนี้ เราเริ่มต้นทำงานราว ๖ เดือน เพื่อเก็บข้อมูลเบื้องต้นทั้ง ๖ กลุ่มชาติพันธุ์ มีดังนี้ กลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอญอ,ม้ง,ลีซู,ลาหู่,เมี่ยน(เย้า),อาข่า ซึ่งกลุ่มชาติพันธุ์ทั้งหมด ส่วนใหญ่อาศัยอยู่บนภูเขาสูงทางภาคเหนือของประเทศไทย ผมค่อนข้างจะคุ้นเคยกับวิถีชีวิคคนบนดอย งานวิจัยชิ้นนี้จึงเป็นงานวิจัยที่ผมรู้สึกมีความสุขอีกชิ้นหนึ่ง ไม่ว่าจะเป็นช่วงการเก็บข้อมูลในหมู่บ้าน และการทำเวทีย่อยๆในชุมชน และเวทีล่าสุดเราเชิญ แกนนำ คณะกรรมหมู่บ้าน อันประกอบด้วย ผู้ใหญ่บ้าน,ส.อบต.,หมอผี,ผู้อาวุโส,แม่บ้าน ที่เป็นผู้มีบทบาทสำคัญในการบริหารชุมชน กลุ่มชาติพันธุ์ละ ๖ – ๑๐ คน รวมแล้ว ๖ กลุ่ม หมายถึงว่า เมื่อรวมกับ ทีมทำงานของพระปกเกล้า และทีมงานที่เป็นผู้ช่วย Facilitator ที่ผมเซ็ตขึ้นเพื่อให้เวทีการเรียนรู้ ๒ วันที่เชียงใหม่ราบรื่นนั้น รวมแล้ว ๘๐ กว่าชีวิต

โดยการจัดเวทีเรียนรู้ ผมให้ข้อเสนอแนะทางทีมวิจัยว่า เมื่อเราเก็บข้อมูลมาทั้งหมดแล้ว ในระยะเวลา เกือบครึ่งปี ผมเข้าใจว่าเมื่อเราสังเคราะห์ข้อมูล เพื่อหารูปแบบ รวมไปถึงบริบทการจัดการความขัดแย้งในชุมชนทั้งหมด เป็นข้อมูลที่เราเก็บมาจากชุมชนโดยตรง เมื่อเราเรียบเรียงข้อมูลพบว่าเราขาดประเด็นสำคัญอีกหลายๆประเด็น รวมไปถึงประเด็นบางประเด็นที่ต้องลงลึกให้เห็นภาพของการจัดการ และที่สุดผมเองก็หวังว่าเราจะได้ โมเดลการจัดการความขัดแย้งของกลุ่มชาติพันธุ์ทั้ง ๖ กลุ่ม ออกมา เป็น จุดแข็ง ที่น่าสนใจของรายงานวิจัยเล่มนี้

การจัดเวทีเรียนรู้ครั้งนี้ ผมออกแบบเป็นเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และตรวจสอบข้อมูลที่นักวิจัยเก็บมาไปในตัวด้วย ดังนั้นบรรยากาศจึงให้ความสำคัญกับการ ถอดบทเรียน พร้อมกับตรวจสอบบทเรียนที่เราได้จากการเก็บข้อมูลก่อนหน้านี้แล้ว

IMG_2779 by you.

กลุ่มชาติพันธุ์ลาหู่จาก อ. แม่อาย จ.เชียงใหม่

ผมได้ช่วยทีมงาน ช่วยกันออกแบบกระบวนการดังนี้

♣ กระบวนการแรก

เป็นการแนะนำโครงการวิจัย นำเสนอภาพรวมของการศึกษาวิจัย ที่ทีมงานวิจัยไปเก็บข้อมูลตามชุมชน ของจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย รวม ๖ กลุ่มชาติพันธุ์ ขั้นตอนนี้ Out put ของข้อมูลงานวิจัยชุดแรกถูกย่อยออกมาให้ผู้เข้าร่วมเวทีได้ร่วมแลกเปลี่ยน และตรวจสอบข้อมูลไปในตัวด้วย

♣ กระบวนการที่สอง

แบ่งกลุ่มออกเป็น ๖ กลุ่มชาติพันธุ์ ขั้นตอนนี้เราใช้กระบวนการ “แลกเปลี่ยนเรียนรู้” แต่ทำแบบกลายๆ เป็นแบบ Focus Group discussion ไปด้วย โดยFacilitator เป็นผู้นำกระบวนการ เราใช้ Facilitator หลัก ๖ คน และ คนจดบันทึก ๖ คน เช่นเดียว หมายถึงว่าเราใช้คนทั้งหมด ๑๒ คน ให้เวลากับกระบวนการนี้สองในสามของกระบวนการครับ

♣ กระบวนการที่สาม

การเชื่อมโยงข้อมูลเพื่อการแลกเปลี่ยนระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ เป็นเวทีใหญ่ โดยผมทำหน้าที่เป็น Facilitatorให้ ชาวบ้านออกมาเล่าเรื่องราวตนเอง ส่วนหนึ่ง เล่าผ่านโมเดลการจัดการความขัดแย้ง ประมาณกลุ่มละ ๑๐ – ๑๕ นาที

IMG_2755 by you.

ลาหู่

IMG_2748 by you.

ปกาเกอญอ

IMG_2775 by you.

อิ้ว - เมี่ยน

IMG_2741 by you.

กลุ่มลีซู ทดลองให้ชาวบ้านออกนำเสนอให้เพื่อนๆในกลุ่มฟัง

IMG_2729 by you.

การดำเนินกระบวนการเวที เป็นไปด้วยความสนุกสนาน ผมต้องให้เครดิตผู้นำกระบวนการ ทั้ง ๕ ท่านที่ทำหน้าที่ บริหารบรรยากาศได้เป็นอย่างดี สังเกตว่าวงคึกครื้น กันดี...นี่ถือว่าเป็นความสำเร็จตลอดระยะทางของการจัดการความรู้ในเวทีนี้

IMG_2803 by you.

ผมขอถอดบทเรียนเชิงกระบวนการ สำหรับเวทีนี้ดังนี้...

การเตรียมการ..

♣ ต้องยกให้ทางเจ้าหน้าที่ นักวิชาการของสถาบันพระปกเกล้าที่ประสานงาน ทั้งคน ทั้งสถานที่ ทำให้เราได้กลุ่มเป้าหมายที่ครบถ้วน และเป็นกลุ่มเป้าหมายที่เป็น Key informant จริงๆ

กระบวนการในเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้

♣ โครงสร้างการถอดบทเรียน ชัดเจน ว่าเราจะถอดบทเรียนเรื่องไหน ประเด็นอะไร ต้องการ out put อะไรบ้าง? จากการเตรียมการของนักวิจัย และ การทำ BAR.(Before action review) ก่อนเริ่มเวที

♣ โครงสร้างคำถามที่ ลดความเป็นทางการ เป็นคำถามง่ายๆ สอดคล้องกับกลุ่มเป้าหมาย เป็นคำถามที่เอื้อต่อการยั่วยุและได้มาซึ่งคำตอบที่เราต้องการ

♣ บรรยากาศ การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ที่เป็นธรรมชาติ และเน้นความสะดวกสบายของผู้เข้าร่วมแลกเปลี่ยน ตรงนี้ยกความดีความชอบให้กับ Facilitator ทั้งทีม

♣ เวลา มีการบริหารเวลาที่ดี ยืดหยุ่นตามสถานการณ์ ผมคิดว่า เราผ่านเรื่องของเวลาได้ โดยที่ผู้เข้าร่วมแลกเปลี่ยนมีส่วนร่วมตั้งแต่ต้นจนจบ

คนทำงาน

♣ ผู้นำกระบวนการการ (Facilitator) เป็น นักวิชาการจากสถาบันพระปกเกล้าที่มีทักษะเป็นกระบวนการประชาเสวนา ทำให้บรรยากาศการแลกเปลี่ยน สนุกสนาน ได้ประเด็น และเรามี Facilitator เสริมจาก มหาวิทยาลัยในพื้นที่อีก ๒ ท่าน มาช่วย

♣ ผู้จดบันทึก (Notetaker) เป็นนักศึกษาปกติ ของมหาวิทยาลัยในพื้นที่ทั้งหมด ๖ คน ซึ่งผมคิดว่าเวทีนี้เป็นทั้งการฝึกการทำงานของพวกเขาด้วย อย่างน้อยการได้รู้ ได้เห็น เป็นการเรียนนอกห้องเรียนที่มีคุณค่า

กลุ่มเป้าหมาย

♣ เราได้กลุ่มเป้าหมายที่เป็น “ตัวจริง เสียงจริง” ทำให้ประเด็นที่เราถอดบทเรียน เราได้บทเรียนที่เป็นภูมิปัญญาที่น่าสนใจ เป็นส่วนหนึ่งของข้อมูลการศึกษาวิจัย ประเด็นการจัดการความขัดเเย้ง (Conflict management) ที่ผมคิดว่าเป็นข้อมูลที่เมืองไทยยังไม่มีการทำการศึกษาวิจัยในประเด็นนี้

IMG_2745 by you.

สำหรับข้อมูลการวิจัย รวมถึงโมเดลการจัดการความขัดแย้งในกลุ่มชาติพันธุ์ ๖ เผ่า ทางทีมวิจัยกำลังวิเคราะห์ สังเคราะห์ เพื่อจะสรุปผลงานวิจัยในเร็วนี้ๆ ขั้นตอนนี้อาจต้องใช้เวลา...แต่ผมคิดว่าอีกไม่นาน เราจะมีผลงานวิชาการที่เป็นชุดความรู้เกี่ยวข้องประเด็นการจัดการความขัดเเย้ง (Conflict management) ของกลุ่มชาติพันธุ์ของประเทศไทยเราทั้ง ๖ กลุ่ม ...ม้ง,ปกาเกอญอ,อาข่า,เมี่ยน ,ลีซู และ ลาหู่ นำออกมาเผยแพร่เร็วๆนี้ครับ

บันทึกที่เกี่ยวข้อง

ภาพบรรยากาศเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ที่โรงเเรมแกรนด์เฮอริเทค

จ.เชียงใหม่ เมื่อวันที่ ๑๕ - ๑๖ ก.ย.๕๒

IMG_2731 by you.

นั่งฟังอย่างตั้งใจ

click here to add a description

จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร

เชียงใหม่

๑๖ กย.๕๒

เขียนใน GotoKnow โดย จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร
ใน The ultimate leader

คำสำคัญ (Tags): #facilitator#kpi#conflict managment#การจัดการความขัดเเย้ง#ถอดบทเรียน#สถาบันพระปกเกล้า#สำนักสันติวิธีและธรรมาภิบาล

หมายเลขบันทึก: 299659เขียนเมื่อ 21 กันยายน 2009 22:44 น. ()แก้ไขเมื่อ 21 มิถุนายน 2012 16:44 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่าน

จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร