Doctor of Philosophy : ดอกเตอร์แบบไหนที่สังคมไทยต้องการ

“จ่ายครบจบง่าย” เนื่องจากมหาวิทยาลัยหลายแห่งเปิดสอนปริญญาเอกทั้งภาคปกติ ภาคพิเศษ ซ้ำยังย่นเวลาเรียนให้สั้นลง เน้นทฤษฎีมากกว่าการวิจัย และไม่จำกัดจำนวนนักศึกษา อาทิ ศ.ดร.สมหวัง พิธิยานุวัฒน์ ผอ.สำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา (องค์กรมหาชน) หรือ สมศ. แสดงความเห็นว่าการศึกษาปริญญาเอกของไทยขยายตัวเร็วไป ปริมาณมาก่อนคุณภาพ คือ รับนักศึกษารุ่นละ 40-50 คน หรือไม่จำกัด มักจ้างศาสตราจารย์เกษียณ หรือใกล้เกษียณเป็นประธานหลักสูตร มีอาจารย์ที่ปรึกษาเพียง 4-5 คน อาจารย์ 1 คน ต้องให้คำปรึกษานักศึกษาหลายสิบคน จึงไม่สามารถลงลึกในด้านวิชาการได้ เข้าข่ายหลักสูตรที่ผลิตดอกเตอร์กล้วย

คุณเคยคิดว่าอยากมีคำนำหน้าชื่อบ้างไหมคะ เช่น ดอกเตอร์สมชาย ไงคะ ไม่ใช่ค่ะไม่ได้แปลว่าคุณหมอ แต่อยากมาชวนคุณๆเรียนต่อปริญญาเอก จากคราวที่แล้วเราพึ่งรับปริญญามาหมาดๆใน Graduate: ปริญญาหรือจะใช่ใบเบิกทาง ช่วงนี้เป็นช่วงนาทีทอง สถาบันการศึกษาหลายๆแห่งกำลังรับสมัครนักศึกษาไปเรียนต่อกันไหมคะ แต่เอคนที่จะเข้าเรียนได้ต้องมีคุณสมบัติอย่างไรบ้าง 1) เรียนดีกีฬาเด่น 2)เป็นคนดัง 3) มีสตางค์ ใช่หรือเปล่า ไม่ต้องกลัวหรอกค่ะว่าจะเรียนไม่ไหว คุณคงเคยได้ยินวลี จ่ายครบจบแน่ มาบ้างแล้ว ความยากง่าย เรียนจบหรือไม่จบน่าจะอยู่ที่ความตั้งใจและความพยายามของเรานะคะ

แต่ที่น่ากลัวกว่าคือจะเลือกเรียนที่ไหนเรียนอย่างไรต่างหากเพราะ “สังคมไทยในยามที่ปริญญาเอกถูกใช้เป็นเครื่องยกฐานานุภาพในสังคม ไม่ว่าปริญญานั้นจะมี "น้ำยา" แค่ไหนก็ตาม มีแง่มุมที่น่าสนใจให้คิด ที่ต้องเขียนในเชิงว่าปริญญาเอกนั้นมี "น้ำยา" ไม่เท่ากัน ก็เพราะมันเป็นความจริง เช่นเดียวกับที่โลกมีพระอาทิตย์ส่องแสงและให้ความร้อนทุกวัน หลายโครงการปริญญาเอกเมดอินไทยแลนด์ในปัจจุบันขาดคุณภาพเพราะเน้น ปริมาณของผู้เรียน บางโครงการโฆษณาราวกับขายน้ำปลา และก็มีคนแห่กันไปลงทะเบียนเรียนเพราะหวังในไตเติ้ลดอกเตอร์ข้างหน้าอย่างง่ายๆ ใครจะไปรู้ถ้าให้ทุกคนจ่ายเงินค่าเล่าเรียนทั้งหมดได้ในวันนี้และรับปริญญาเอกไปเลย เกือบทั้งหมดอาจพร้อมใจกันจ่ายเงินเพราะอยากได้ฐานานุภาพของปริญญาเอกโดยไม่สนใจคุณภาพก็เป็นได้...ไตเติ้ลดอกเตอร์สำคัญแค่ไหนกันเชียว คำตอบก็คือสำคัญอยู่มากในสังคม "หลอกง่าย" เช่นสังคมไทย ไม่เชื่อดูป้ายหาเสียงของ ส.ว.ครั้งนี้ดูก็ได้ มีทั้งดอกเตอร์กิตติมศักดิ์ที่ทำให้เหมือนดอกเตอร์จริง มีทั้งยังไม่ได้ดอกเตอร์แต่ขอใช้ไตเติ้ลไปก่อน มีทั้งดอกเตอร์ประเภทซื้อมา และมีทั้งดอกเตอร์ของจริง ถ้ามันไม่สำคัญคงไม่มีการใช้ไตเติ้ลกันเกร่อเป็นแน่ ไตเติ้ลดอกเตอร์ก็คือการสื่อสารอย่างหนึ่งให้ผู้คนรู้ว่าตนเป็นคนฉลาด เก่ง และเป็นคนดีด้วย (ผิดพลาดตรงนี้เพราะดอกเตอร์เลวๆ มีอยู่ไม่น้อยในสังคมไทย) การได้ไตเติ้ลนี้มาจึงเท่ากับเป็นการสร้างความสามารถในการสื่อสารดังกล่าวแก่สังคมไทย ” ("อนิจจา...ท่านดอกเตอร์" : โดย รศ.ดร.วรากรณ์ สามโกเศศ ข้อความข้างบนอ่านแล้วเห็นด้วยมากๆคลิกเข้าไปอ่านแบบเต็มๆได้เลยค่ะ)

การเรียนปริญญาเอกมีสถานศึกษาให้เลือกเรียนหลากหลายทั้งมหาวิทยาลัยของรัฐและมหาวิทยาลัยเอกชน มีทั้งแบบภาคปรกติ เรียนวันธรรมดาภาคพิเศษ เรียนเสาร์-อาทิตย์ หรือตอนเย็น หลายแห่งไม่มีการสอบเข้า แต่ส่วนใหญ่มีการสอบออกค่ะคุณ อ้าวคุณคะ อย่าคิดว่าเข้าเรียนง่ายแล้วจะจบง่ายไปทุกที่สิคะ ถึงนาทีนั้นขึ้นอยู่กับตัวคุณเองละค่ะว่ามานะบากบั่นเพียงไหน ลองอ่านเรื่องข้างล่างดูนะคะ

“กระทรวงศึกษาธิการ (ศธ.) ได้สำรวจจำนวนนิสิตนักศึกษาระดับอุดมศึกษา (สูงกว่าปริญญาตรี) ในสถาบันอุดมศึกษาของรัฐและเอกชน ปีการศึกษา 2549 พบว่า จำนวนนักศึกษาปริญญาเอกเพิ่มขึ้นต่อเนื่อง โดยปีการศึกษา 2545 มี 6,213 คน ปีการศึกษา 2546 มี 7,715 คน ปีการศึกษา 2547 มี 8,264 คน ปีการศึกษา 2549 มี 10,516 คน ปีการศึกษา 2549 มี 13,959 คน

ในอดีต นักศึกษาปริญญาเอกในประเทศไทยมีไม่มากนัก เนื่องจากมีมหาวิทยาลัยที่เปิดสอนหลักสูตรปริญญาเอกไม่กี่แห่ง แต่ละแห่งรับนักศึกษารุ่นละไม่เกิน 5 คน เพราะการจะเปิดการสอนในระดับนี้ได้ จะต้องใช้ทรัพยากรในการจัดการศึกษามาก ซึ่งมีมหาวิทยาลัยไม่กี่แห่งที่มีความพร้อม เมื่อเทียบกับปัจจุบัน มหาวิทยาลัยที่เปิดหลักสูตรระดับปริญญาเอกมีมากขึ้น โดยปีการศึกษา 2549 มีมหาวิทยาลัยรัฐและเอกชนเปิดหลักสูตรปริญญาเอกจำนวน 53 แห่ง ....มีนักวิชาการได้ออกมาแสดงความเป็นห่วงเรื่องคุณภาพการศึกษา เกรงว่าจะเข้าข่าย “จ่ายครบจบง่าย” เนื่องจากมหาวิทยาลัยหลายแห่งเปิดสอนปริญญาเอกทั้งภาคปกติ ภาคพิเศษ ซ้ำยังย่นเวลาเรียนให้สั้นลง เน้นทฤษฎีมากกว่าการวิจัย และไม่จำกัดจำนวนนักศึกษา อาทิ ศ.ดร.สมหวัง พิธิยานุวัฒน์ ผอ.สำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา (องค์กรมหาชน) หรือ สมศ. แสดงความเห็นว่าการศึกษาปริญญาเอกของไทยขยายตัวเร็วไป ปริมาณมาก่อนคุณภาพ คือ รับนักศึกษารุ่นละ 40-50 คน หรือไม่จำกัด มักจ้างศาสตราจารย์เกษียณ หรือใกล้เกษียณเป็นประธานหลักสูตร มีอาจารย์ที่ปรึกษาเพียง 4-5 คน อาจารย์ 1 คน ต้องให้คำปรึกษานักศึกษาหลายสิบคน จึงไม่สามารถลงลึกในด้านวิชาการได้ เข้าข่ายหลักสูตรที่ผลิตดอกเตอร์กล้วย ที่ รศ.ดร.วรากรณ์ สามโกเศศ รมช. ศึกษาธิการ (ศธ.) ได้ให้ความหมายว่า เป็นดอกเตอร์ที่ทำวิทยานิพนธ์ครั้งเดียว เหมือนกล้วย ออกดอกผลไม่กี่ครั้งแล้วรอวันตาย…บัณฑิตปริญญาเอกล้นตลาดแรงงาน ในแต่ละปีมีผู้ที่ศึกษาต่อระดับปริญญาเอกเพิ่มมากขึ้น หากไม่มีการควบคุมปริมาณ อาจเกิดภาวะบัณฑิตระดับปริญญาเอกล้นตลาดแรงงานได้ ซึ่งปัญหานี้เกิดขึ้นกับประเทศสหรัฐอเมริกา เพราะแต่ละปี สหรัฐฯ ผลิตบัณฑิตปริญญาเอกมากกว่า 4 หมื่นคน แต่พบว่า บัณฑิตเพียงครึ่งหนึ่งเท่านั้นที่มีงานทำ นอกนั้น ไม่ยอมทำงานที่ต่ำกว่าวุฒิการศึกษาจึงตกงานค่อนข้างมาก โดยเฉพาะบัณฑิตปริญญาเอกสาขาศึกษาศาสตร์ สาขาวิชาภาษาอังกฤษ และสาขาสังคมวิทยา ซึ่งกว่าร้อยละ 90 ไม่ทราบว่ามีแหล่งงานที่ต้องการคนจบสาขานี้หรือไม่ ” (ผลิต ด๊อกเตอร์ อย่าเน้นปริมาณ Quantity should not replace quality in PhD graduates:ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์ ท่านได้เขียนไว้นานแล้วแต่ยังเข้ากับสถานะการณ์ในตอนนี้นะคะ )

ภาพจาก Ph.D. Hooding Ceremony

การเรียนปริญญาเอกสมัยนี้เป็นการเรียนแบบเหมาจ่ายค่ะ โดยเฉพาะการเรียนภาคพิเศษคุณจึงต้องเตรียมแหล่งทุน ให้เพียงพอ ไม่ใช่เฉพาะค่าหน่วยกิต ยังมีค่าศึกษาดูงานต่างประเทศอีก หลายคนหมดเงินไปเป็นล้านแล้วยังเรียนไม่จบก็มีนะคะ

ภาพจาก Cost-benefit analysis for PhD students

ปัจจุบันเราจะพบเห็นคนที่จบปริญญาเอก(หลายคนเรียนจริง แต่อีกหลายคนไม่ได้เรียน)หรือที่ชาวบ้านเรียกว่าดอกเตอร์กันมากมาย แต่เอ...แล้วทำไมบ้านเมืองของเราถึงไม่เจริญขึ้นกว่าเมื่อก่อนละคะ คุณคิดว่าพวกดอกเตอร์เหล่านี้น่าจะมาช่วยกันพัฒนาบ้านเมืองในทางไหนได้บ้างและคุณคิดว่า...ดอกเตอร์แบบไหนกันแน่...ที่สังคมไทยต้องการ...