การทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพกับผู้สูงอายุ เป็น หน้างานใหม่ ของงานทันตสาธารณสุข คนทำงานในพื้นที่ ฉายแววคนทำงานให้กับชุมชน ด้วย แรงใจ / กลไกการทำงาน ที่แตกต่างกันไป ... มีหลายประเด็น ที่นำมาทบทวน เพื่อการ ลปรร. ค่ะ

บ้านนอกของเรา เราอยู่กันด้วยความจริงใจ ความรู้ ... บางครั้งพวกเรารู้ แต่ขาดการถ่ายทอด การสื่อความหมาย แล้วประชาชน จะรู้ได้อย่างไร จะช่วยเราได้อย่างไร ผมจึงมองที่ว่า ถ้าเราให้ความรู้อย่างจริงจัง ต่อเนื่อง ให้เกิดความรู้ เกิดความตระหนัก เขาก็จะเกิดการให้ความร่วมมือ เราก็จะสามารถทำงานทุกอย่างได้สำเร็จ เราก็จะภาคภูมิใจในผลงานของเรา (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/46542)

ตอนแรกยากพอสมควร ในการรวมตัวผู้สูงอายุเพื่อมาทำกิจกรรมในช่องปาก แต่พอคุณหมอไปให้ความรู้บ้าง เริ่มต้นเราก็ใช้เสียงตามสายบ้าง และก็ใช้คนต่อคน คือ ระหว่างผู้สูงอายุคนหนึ่งไปต่ออีกคนหนึ่ง และพูดให้เข้าใจ ท่านประธานก็จะบอกว่า เรามาร่วมกันทำกิจกรรมตรงช่องปากของผู้สูงอายุ ถ้าเราไม่ร่วม ฟันของเราก็จะไม่มี และเราก็จะไม่รู้อะไรใหม่ๆ (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/79951)

ผมศึกษารูปแบบของพุทไธสง ก็สังเกตว่า วัดเป็นศูนย์กลาง แต่วัดที่ผมเข้าไป (ที่ลำปลายมาศ) ไม่ได้เป็นศูนย์กลาง ตอนแรกก็ลังเลว่า จะเริ่มตรงไหนดี เพราะว่า ผู้สูงอายุของผมเป็นลักษณะชุมชนเมือง เขาไม่เข้าวัด เขาจะอยู่กันที่บ้าน ... เราคงต้องตามไปที่บ้าน (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/80435)

คิดดูสิครับว่า เราลองเอาชุมชนเข้าไปใน รร. ดู ว่าจะเกิดอะไรขึ้น ตอนนี้ผมเองก็ยังไม่ทราบเหมือน และกำลังเข้าไปสำรวจใน รร. และจะเปรียบเทียบว่า เด็กที่ พ่อแม่สอนไม่ให้กินหวาน และตามเราไปตลอดโครงการ กับเด็กที่กลับไปบ้าน แล้วพ่อแม่ยังไม่รู้ ตรงจุดนี้ เด็กเขาจะต่างกันอย่างไร (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/98971)

อสม. และผู้สูงอายุ ขอรวมพลังกัน ตักเตือนลูกหลานทุกบ้านให้งดน้ำอัดลม น้ำหวาน ขนมกรุบกรอบ อาหารขยะเหล่านี้ไปให้หมดไปจากหมู่บ้าน (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/98989)

เรื่องความดีเขาก็บอกว่า ผู้นำ ผู้สูงอายุ คือ ผู้นำของลูกหลาน ที่จะฮู้ จะหันตามประเพณีทุกอย่าง ผู้สูงอายุไม่ลืม จะต้องนำมาปฏิบัติ (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/100240)

• จะยากที่สุด ก็คือ ในช่วงที่มารับงานใหม่ๆ ก็เป็นการเปลี่ยนทัศนคติเดิมๆ จากการที่ไปออกหน่วย เราออกไปตรวจ ต้องเอายา หรือวิตามินหรืออะไรไป
• ตอนนี้เปลี่ยนความคิดนี้ได้แล้ว คือ ผู้สูงอายุจะไม่ถามเลยว่า หมอเอายามาใหม่ อยากได้วิตามิน ตอนนี้จะมาเป็นถามว่า หมอเอาเครื่องวัดความดันมามั๊ย หมอวัดรอบเอวให้มั๊ย ซึ่งก็เป็นการประเมินเบื้องต้น ซึ่งเป็นสิ่งที่ดีมาก
• ปัจจัยสำเร็จ ก็เพราะว่า ชมรมที่เราตั้งได้ ก็เพราะได้ขอการสนับสนุนวิทยากร ความรู้จากหน่วยงาน หน่วยงานราชการอื่นๆ มีทั้ง อบต. ระดับจังหวัด สสจ. วัด โรงเรียน รวมทั้งภาคเอกชน (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/101011)

เราสามารถมีเพื่อนร่วมวิชาชีพได้หลายๆ งาน และสามารถทำงานร่วมกัน ที่ผลลัพธ์เราคือ คุณภาพชีวิตของประชาชนชาวไทย ... เมืองไทยแข็งแรง

หนูโชคดีที่ได้มาทำงานในกลุ่มผู้สูงอายุ เพราะว่า ทุกท่านมีศักยภาพ มีศักดิ์ศรี และเป็นผู้ที่มีคุณค่าสูงสุด เป็นผู้ที่เราเคารพ บูชา (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/101016)

... แต่ก่อนเราเข้าใจว่าเราเป็นถึงหมอ ทำได้ทุกอย่าง มันไม่ใช่ ต้องเข้าไปหาเขา และไปตอนที่เขาว่าง ต้องถามว่า คุณว่างเมื่อไร เพราะไปหลายทีก็ไม่เจอคุณเลย ... เราดูจากสำเนาทะเบียนบ้าน ที่เขามี 100 คน มี 100 รายชื่อ ก็ต้องไปให้ครบ (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/115463)

ที่ชมรมนี้มีการออกกำลังกาย สัปดาห์ละ 2 วัน คือ วันฝนตก กับวันฝนไม่ตก คือ เขาเจอกันทุกวัน และมีการตรวจฟันหลังการออกกำลังกายเป็นบางวัน (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/115598)

ผู้สูงอายุมีการตื่นตัวมาก เพราะว่าเห็นมีประโยชน์ต่อตนเอง และลูกหลาน (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/115594)

ไปสักพัก เขาก็จะเริ่มมีแนวทางของเขาเอง ... เราไม่ต้องไปแนะนำแล้วละค่ะ เขาจะเอาที่อื่นเป็นจุดการเรียนรู้ และเอาไปปรับเอง (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/118145)

ก็คือ ให้เขาไม่กลัว ให้ถือเป็นเรื่องปกติที่จะต้องมา ไม่ใช่ว่ามาตอนที่ผิดปกติ ก็บอกว่า มาให้หมอดูนะ ถ้าตรวจพบว่าดีแล้วก็กลับไปดูเองที่บ้าน (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/119083)

กิจกรรมที่ดลบันดาลใจ คือ ... เราได้รับรางวัลจากท่าน รมต. หลายที่อาจจะได้แล้ว เป็นแรงบันดาลใจของการทำงานในปีนี้ต่อไป เพราะว่ามันเป็นแรงบันดาลใจของทั้งชมรมฯ ... (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/120520)

เราได้ใจวันนั้น เราก็เลยได้ใจของ อสม. และผู้สูงอายุ ที่จะทำงานร่วมกันต่อ แต่ไม่ใช่งานทันตฯ อย่างเดียว มีงานอื่นเข้ามาด้วย ... เช่น เรื่องของการลดอาหารหวาน จะได้ในเรื่องของเบาหวาน ลดอาหารเค็ม ก็จะได้เรื่องของความดัน (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/120602)

โดยที่ตัวจังหวัดเองมองว่า มันน่าที่จะขยายไปได้ในเรื่องอื่นๆ ด้วย ไม่ใช่แค่ที่อยู่ในช่องปากผู้สูงอายุเท่านั้น คงสามารถดึงศักยภาพผู้สูงอายุเหล่านี้ไปทำเรื่องอื่นๆ ได้ เรื่องไม่กินหวาน หรือเรื่องศูนย์ฯ เด็กก็ได้ (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/154331)

กลุ่มผู้สูงอายุเหล่านี้เป็นคนที่นำชมรมฯ ไปเผยแพร่ในกลุ่มของเด็กเล็กตาม รร.ต่างๆ เขาช่วยเหลือตรงส่วนนี้มาก (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/154332)

คิดว่า ทำงานกับผู้สูงอายุน่าจะทำได้ง่าย ถ้าเราเลือกกลุ่มที่เขาเป็นแกน และไปทำกับเขา (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/154335)

• พี่สังเวียน บอกว่า ... ภูมิใจที่ได้ดูแลผู้สูงอายุ ให้ช่องปากท่านแข็งแรง กินอาหารได้เต็มที่ ... สุขภาพของท่านก็แข็งแรงขึ้น ภูมิใจมากที่ทำงานไม่ได้เงินเดือน แต่สามารถช่วยเหลือชุมชนของตัวเองได้เข้มแข็ง ...
• พี่อุไร บอกว่า ... ตั้งแต่จัดตั้งชมรมนี้ขึ้นมา ก็มีการเปลี่ยนแปลงให้ชมรม ที่เห็นชัดคือ ร้านค้าจะไม่วางน้ำอัดลมโชว์หน้าร้าน มียอดขายน้ำอัดลมที่ต่ำลง ... และที่ภูมิใจที่สุด ที่เกิดมาในชมรมบ้านผักกาดหญ้า ที่ไม่เคยปรากฎมาก่อนเลย คือ มีงานบุญ แต่ไม่มีน้ำอัดลมมาเลี้ยงเลย ในหมู่บ้าน
• คุณพ่อเลิศ บอกไว้ว่า ... ที่บ้านหนองหิน มี "ลานธรรม ลานใจ" ซึ่งก็เป็นลานหมู่เฮาแข่วดี ได้เหมือนกัน ... เพราะพวกลานธรรมทั้งหลายมาที่วัด เจ้าอาวาส ที่ใจดีมาก ได้เชิญให้ความร่วมมือ เชิญผู้สูงอายุเข้าร่วมกิจกรรม เป็น ลานหมู่เฮาแข่วดี ที่ภูมิใจคือ "เกิดความสามัคคี เกิดความรักหมู่คณะ"
• คุณนิคม บอกว่า ... ภาคภูมิใจ และประทับใจ จากการที่ได้ทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เพราะว่าเป็นปัญหาที่ส่วนใหญ่เราเจอกันมากในเรื่องของฟัน ... ประกอบกับที่ไปทำกิจกรรม ก็ได้รับความสนใจจากที่ต่างๆ มากมาย เช่น ได้รับเกียรติจาก ชมรมผู้สูงอายุชมรมสังขละ จ.สุรินทร์ ไปศึกษาดูงาน และท่านประธานได้รับเกียรติไปบรรยาย เรื่องชมรมฯ ในปีที่ผ่านมา ได้รับเกียรติจากทาง ศูนย์ฯ 5 นครราชสีมา จัดนิทรรศการ ในเรื่องภาคีเครือข่ายการสร้างสุขภาพ ไปร่วมจัดนิทรรศการ
• สุดท้าย "ถ้าเรามีความคิดในสิ่งที่ดีดีต่อชุมชน และลงมือทำในสิ่งที่ดี ต้องลงมือทำ ก็ย่อมได้รับการตอบสนองที่ดีเหมือนกัน"
•  (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/176327)

ผมมีความสามารถในเรื่อง การฟ้อนเจิง ถ่ายทอดให้แกนนำเยาวชน ไปสอนใน รร. ในอำเภอสารภี 10 กว่า รร. นร. เป็นพัน ก็เลยแนะแนวว่า ช่องปากและฟันนั้นสำคัญ อย่าทานขนมหวาน อย่าเคี้ยวของแข็ง ของเหนียว ... มันจะมีส่วนให้ฟันสึกหรอ ใหญ่มาฟันจะไม่ดี กินอะหยั่งบ่ได้ ... เดี๋ยวนี้ช่องปากและฟันจะหายห่วงได้เลย ที่อำเภอสารภีเฮา เช่น รร.อนุบาล พ่อแม่เขาจะไม่ยอมซื้อขนมหวานให้ลูก หื้อหลานไป รร.อนุบาล เพราะกลัวฟันหลอ เสียสุขภาพร่างกาย ในภายหน้า (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/183802)

กิจกรรมต่างๆ ที่ผ่านมา ทำให้สมาชิกชมรมผู้สูงอายุตำบลท่านัดไม่กลัวการทำฟัน และนอกจากนั้นยังได้รู้จักกับหมอฟันหลายๆ ท่านด้วย การเข้าถึงบริการสุขภาพช่องปากสะดวกขึ้น (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/183810)

ลูกถามว่า แม่ทำงานมา 60 ปี ไม่เหนื่อยหรือ บอกว่า ไม่หรอก แม่ทำด้วยใจรัก ไม่ทำหัวสมองจะฝ่อ เดี๋ยวโรคจะตาม ก็ชวนกันออกกำลังกาย และชักชวนเพื่อนฝูงคุยเรื่องโน้นเรื่องนี้มั่ง หลานก็เลี้ยงโตหมดแล้ว ลูกก็เป็นฝั่งเป็นฝาหมดแล้วก็สบายใจ (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/198288)

แต่ก่อนผู้สูงอายุเคี้ยวหมาก ไม่ค่อยแปรงฟัน มีกลิ่นปาก ก็เข้าใจว่าเกิดจากจุลินทรีย์ในปาก กินหมากก็ไม่ดี ... เออ แล้วเราจะทำยังไงดีล่ะ ... เอ้า ก็บอกไปว่า ซื้อแปรงไหมล่ะ จะขายให้ในราคาถูก ... เขาก็บอกว่า เออ ดี ให้ฟรีไม่ได้หรือ แปรงกับยาสีฟันน่ะ ... เราก็บอกไปว่า เรายังไม่มีเงิน เริ่มต้นก็ 20 บาทเท่านั้นเอง ... อือม ก็ยอมกันไป (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/195834)

ประธานชมรมบอกว่า ที่คิดขึ้นมาเพราะมีหมอมาสอน ให้ความรู้เรื่องการดูแลทันตสุขภาพ บอกว่า ความหวานทำให้เกิดโรคฟันผุ เขาก็เพิ่งรู้ จึงอยากลดหวาน (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/219588)

"ท่านก็คงได้รู้ว่า เวลาเจ็บฟันมันเป็นอย่างไร ถึงแม้จะมีเงินมาก มีอาหารที่อร่อยที่สุด เราก็กินไม่ได้ เวลาไม่มีฟัน ไม่อร่อย จิตใจก็ไม่สบาย เวลาเจ็บเขี้ยวนี่ ทางเมืองเหนือนี่ก็ว่า ถ้าใครไม่เคยเจ็บเขี้ยว หน้าบิดหน้าเบี้ยว อยู่ไหนก็ไม่ได้ ก็จะทำให้ร่างกายไม่สมบูรณ์ ไม่แข็งแรงด้วย ก็จะมีน้ำหนักลดลง และโรคต่างๆ ก็จะมาเบียดเบียนด้วย" (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/232195)

จากที่ดูเรื่องมาตรฐาน เริ่มที่ ศูนย์อนามัยเลือก focus ว่า เลือกที่เข้มแข็งก่อน จึงสำคัญที่ชมรมฯ ก็คือ ผู้ประสานงาน และคนทำงานในพื้นที่ก็จะรู้ว่า ตรงไหน ที่ไหนที่เราจะเข้าได้ ลงไปตรงนนั้นที่เกี่ยวข้อง บูรณาการทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องกับประชาชน เราก็จะรู้ว่ามีใครบ้าง อบต. อปท. หรือว่าใคร โดยเฉพาะการทำงานกับชุมชน บ้าน วัด โรงเรียน เป็นพื้นฐาน เราก็ดึงทุนทางสังคมที่มีอยู่เดิม และใช้ศักยภาพการให้รางวัล หรือความภูมิใจ เป็นการดึงเอาสิ่งที่เขาดีดีอยู่ออกมา (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/234550)

คนไทยเรา เมื่อมีอายุสูงขึ้น จะมีความห่วงใยบุตรหลานมากขึ้นด้วย จึงนับว่า โครงการดูแลสุขภาพในช่องปากของผู้สูงอายุดังกล่าวแล้ว ได้ให้ประโยชน์ต่อบุคคลในครอบครัว ของ ผู้สูงอายุ ถึง 3 ชั้น คือ ตัวผู้สูงอายุเอง และกลับไปแนะนำบุตร และหลาน (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/264937)

การดูแลเรื่องช่องปาก จะมีคุณหมอจาก รพ. องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น กับทั้งบริษัทห้างร้าน มาให้ความร่วมมือ โดยคุณหมอมาช่วยชี้แนะ ทำอย่างไร เราจึงจะรักษาฟันเราให้อยู่ยืนยาว และจะป้องกันกันอย่างไร ในเมื่อมันหักไป ก็จะเป็นการใส่ฟันเทียม การดูแลช่องปาก ดูแลฟันเทียม ส่วนหน่วยงาน องค์กรอื่น และบริษัทห้างร้านที่ให้ความร่วมมือ จะมาช่วยสนับสนุนอาหารกลางวันบ้าง ส่งเสริมพื้นที่กิจกรรมบ้าง ... เพราะฉะนั้น ชมรมผู้สูงอายุอำเภอแหลมงอบ ผมถือว่าไม่เหงาแล้ว ต่อไปคงจะมีความสุขกาย สุขใจมากขึ้น (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/264975)

ความสำคัญของฟันนี้ ตั้งแต่เด็กแรกเกิด จนถึงผู้สูงอายุวัยชรา ต้องมีการดูแลฟัน แปรงฟันถูกวิธี อย่ากินของหวานนักเกินไป (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/265354)

ป๊ะฝากบอกไว้ว่า ... ปากเป็นทุกสิ่งทุกอย่าง ถ้าทานดีก็จะออกมาดี ทานไม่ดีก็ออกไม่ดี การทาน การพูดก็เหมือนกัน บอกว่า เพราะฉะนั้น ก็ต้องดูแลช่องปากให้ดี (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/269573)

น้องบอกว่า ไม่เคยทำงานที่ลงไปสัมผัสผู้สูงอายุเลย พอกองทันตฯ จุดประกาย ก็คิดว่า ปัญหาในช่องปาก และการสูญเสียฟันในผู้สูงอายุมีมาก เลยเข้าไปดูว่ามีมากแค่ไหน พบว่า โอกาสสูญเสียฟัน เพิ่มขึ้นตลอดเวลา ความคาดหวังที่เข้ามาก็คือ ให้ผู้สูงอายุมีฟันเคี้ยวอาหารอย่างเหมาะสม คือ 20 ซี่ขึ้นไป หรือฟัน 4 คู่สบ ลดการสูญเสียฟันเพื่อคงสภาพช่องปากที่ดีไว้ และให้ผู้สูงอายุสามารถดูแลสุขภาพช่องปากตนเองได้ ก็จะถือว่าเป็นผู้สูงอายุที่มีคุณภาพชีวิตที่ดี (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/271473)

คำขวัญของชมรมผู้สูงอายุที่นี่ คือ "แก่อย่างสง่า ชราอย่างมีคุณภาพ" ... ท่านประธาน คุณพ่อเกิด บอกว่า ที่นี่มีการทำประชาคม เรื่อง งด ละ เลิกอบายมุข ตอนนี้เลิกได้แล้ว บุหรี่ เหล้า เบียร์ ในงานบุญประเพณี เช่น งานบวช งานศพ งานกฐิน ... ต่อไป จะรณรงค์เลิกน้ำอัดลม (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/271530)

ถ้าถามว่า ใครบ้างที่มีส่วนที่เกี่ยวข้อง ที่จะมาช่วยกันดูแลผู้สูงอายุ ... ก็คือ ตัวผู้สูงอายุ ครอบครัว และท้องถิ่น จะต้องมีส่วนช่วยเหลือในเรื่องงบประมาณ ทรัพยากร เจ้าหน้าที่สาธารณสุข ก็ต้องสนับสนุนเรื่องความรู้ การแปรงฟัน การเลือกกินอาหาร เมื่อไรจึงจะต้องใส่ฟันเทียม เมื่อไรถึงจะอุดฟัน เมื่อไรถึงจะขูดหินปูน และสุดท้ายก็เรื่องของเครือข่ายชุมชน ต้องมีส่วนร่วมในเรื่องของบทบาทผู้สูงอายุ (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/274183)

กิจกรรมแปรงฟันนั้น แต่ก่อนเราไม่เคยพิถีพิถัน เมื่อไปได้รับความรู้มา คือ อย่างน้อยๆ ต้องแปรงฟัน คนโบราณ ก็ขย้ำอย่างเดียว เอาเร็วกัน แต่เดี๋ยวนี้ต้องเป็นอย่างนี้ๆ แล้ว อย่างน้อยๆ ต้องใช้เวลาสัก 2 นาที หรืออาจจะช้าหน่อยถึง 5 นาที คือให้ยาแทรกซึมไปในส่วนต่างๆ ของปากและเหงือก (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/274279)

จากที่ได้ไปแลกเปลี่ยนความรู้ ด้านการดูแลช่องปากที่กรุงเทพฯ รร.เอบีน่าเฮ้าส์ ก็ได้ไปรับทราบ เรียนรู้ ได้พูดคุยกับท่านที่เคยผ่านงานด้านนี้มา ตรงนั้น รู้สึกว่าได้ประโยชน์เยอะ ... ถ้าหากว่าเราไม่มีการเริ่มต้น เราก็ไม่ได้มีการปฏิบัติ ... เพราะฉะนั้น พอเราได้มีโอกาสเริ่มต้น ก็นับว่าเป็นโอกาสของเราที่ได้ไปเรียนรู้ แลกเปลี่ยน ก็ได้ความรู้มา (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/274564)

ถ้าเราทำเพราะอยากทำ ... ก็ต้องดูด้วยว่า ลูกค้าของเรามีลักษณะอย่างนั้นหรือเปล่า ซึ่งกาลเวลาอาจช้าไปนิดหนึ่ง ถ้าเร็วกว่านี้อีก สัก 10-20 ปี ผู้สูงอายุของแหลมงอบก็คงจะมีความสุข แต่ผมก็คิดว่าหลายๆ อย่างมันก็คงเป็นไปตามกาลเวลาที่ธรรมชาติกำหนด ... ทุกสิ่งทุกอย่าง เวลา คน กาลเวลา สถานที่ ต่างๆ จะมาบรรจบเหมาะ เหมือนทุกวันนี้ได้มาทำกิจกรรมร่วมกัน และผมคิดว่า ถ้าเราคิดดี ทำดีอยู่ มันก็จะสานต่อกิจกรรมนี้ต่อไป (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/274631)

ตอนนี้ มองกันไปถึงคุณภาพชีวิต ... ที่จะไปสอดคล้องกับยุทธศาสตร์การพัฒนาจังหวัด ซึ่งผู้ว่าราชการจังหวัดมีนโยบาย ให้ เมืองตราดน่าอยู่ ... ซึ่งทุกอย่างดูเหมือนว่าจะร้อยเรียงกันไปหมด ใน 4-5 ปีข้างหน้า เมืองตราดจะเป็นเมืองน่าอยู่ คนจังหวัดตราดจะเป็นคนที่มีสุขภาพดี ทั้งผู้สูงอายุ และพี่น้องประชาชนทุกคน (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/274634)

ในงานวันทันตฯ มีการมอบรางวัลผุ้สุงอายุฟันดี ซึ่งจะมีการให้ผู้สูงอายุออกมาพูด ให้เป็น Idol ของการมีฟันดีว่า "ไม่ใช่บอกว่า มีอายุมาก ฟันต้องหลุดนะ ... มันดูแลกันได้" (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/288954)

ปี 2552 เราคิดกันว่า ทำอย่างไรที่จะดึงศักยภาพของผู้สูงอายุออกมา ... แนวคิดก็คือ ต้องเชื่อมโยงกันระหว่างสังคมและตัวบุคคล จึงเป็นโครงการดูแลฟันเด็กโดยผู้สูงอายุ (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/289250)

ผู้สูงอายุเป็นบุคคลที่มีประโยชน์ มีประสบการณ์ชีวิต และสามารถทำกิจกรรมสร้างเสริมสุขภาพช่องปากได้ด้วยตนเอง (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/292948)

การทำงานในเรื่องผู้สูงอายุ ทัศนคติบวกต้องมาก่อน และโชคดีที่การทำงานของประเทศไทย ตั้งแต่ กรอบแนวคิดเรื่องการสร้างเสริมสุขภาพ Ottawa charter / Bangkok charter ทำให้ทุกคนที่ทำงานสร้างเสริมสุขภาพ มีความรู้ความเข้าใจ และหันตัวเอง ทำงานบทบาทใหม่ เป็นที่ปรึกษา หรือพี่เลี้ยง คอยดู และให้ข้อมูลส่งเสริมเป็นระยะๆ และให้ภาคีเครือข่ายมีองค์ความรู้ (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/302561)

"... งานนี้เขาทำสำเร็จมาแล้ว ... หัวใจหลัก คือ
ข้อที่ 1 มีผู้นำที่ดี ที่เก่ง มีความสามารถ และมีสมาชิกที่ดี มีความสามารถ ให้ความร่วมมือ และมีการร่วมกันวางแผน นี่คือ การทำงานเป็นทีม
ข้อที่ 2 คือ ความอยาก ทั้ง 4 กลุ่ม มองได้ไกลที่สุด คือ อยากมีอายุยืน" (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/323752)

การดำเนินงานทางด้านสาธารณสุขเกี่ยวกับเรื่องทันตสุขภาพ พื้นที่ในส่วน อปท. อื่น เขาก็มีการทำอยู่บ้าง แต่ที่ตลาดแร้ง มีแนวทางที่จะช่วยสนับสนุนงานทันตฯ โดยจะนำเข้าวาระการประชุมระดับอำเภอ หรือระดับจังหวัด เพื่อเสนอแนวคิด แนวทาง และโครงการเพื่อรณรงค์ให้เห็นความสำคัญของโครงการทางด้านทันตฯ ต่อไป (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/339764)

เมื่อปี 2549 คุณตาและเพื่อนๆ ได้ไปเข้าร่วมกิจกรรม ลปรร. ที่ขอนแก่น และหลังจากนั้น ก็มีการ ลปรร. กันบ่อยๆ ในจังหวัด ทำให้เกิดความคิดว่า เพื่อนๆ ทำอย่างนี้ มองเห็นภาพว่า ชมรมนั้นทำอย่างนั้น จึงเกิดความคิดว่า เรื่องสุขภาพช่องปาก เป็นเรื่องที่สำคัญอย่างหนึ่ง มาเปรียบเทียบกับตัวเองเมื่อได้ไปเห็นเพื่อนๆ แล้ว ถ้าหากว่า ปัญหาช่องปากไม่ค่อยจะดี ปัญหาความทุกข์ใจก็จะตามมา เลยคิดว่า เพื่อนทำได้ ก็ลองไปทำดู ทำให้เกิดโครงการขึ้นมา (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/339799)

อยากเห็นชมรมผู้สูงอายุมีการทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากกันอย่างต่อเนื่องยั่งยืน โดยทำตามเกณฑ์มาตรฐานของการทำกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก สำหรับชมรมผู้สูงอายุ ... เพราะว่าอนาคตอยากเห็นผู้สูงอายุมีฟันดี ครบ ใช้เคี้ยวอาหารได้ตามเกณฑ์ ตามตัวชี้วัดที่เราอยากได้ ไม่อยากให้ต้องใส่ฟันเทียมรอคิวกันปีสองปี (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/339994)

ความรู้สึกดี ที่ได้ดูแลผู้สูงอายุแบบองค์รวม ไม่ใช่แค่ ทำฟันเสร็จถอนฟันเสร็จ ก็เป็นอันจบกัน เพราะว่าเมื่อเราได้เข้าไปในชมรม ได้รู้ว่า เขามีกิจกรรมอะไรกันบ้าง เขามีศักยภาพที่เราคาดกันไม่ถึง มีความรู้สึกดี ที่ได้เห็นผู้สูงอายุที่มาร่วมกิจกรรม มีความสุข มีความเข้าใจ และกล้าเข้าสังคมมากขึ้น และมีความสุขในการทำงาน และรู้สึกดีที่ได้รับความรู้สึกดีดี จาก ผส. (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/340753)

เขาสั่งมาเราไม่ทำก็ได้ เราทำไปไม่รายงานก็ได้ เพราะว่าไม่ใช่ผู้บังคับบัญชา ... เราทำงานด้วยใจ (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/343482)

การทำงานเชิงรับไม่เพียงพอต่อความต้องการของผู้สูงอายุที่ต้องการใส่ฟันเทียม จึงเป็นที่มาของ "โครงการยิ้มสดใสเด็กไทยฟันดี" โดยมีแนวคิดว่า "การส่งเสริมป้องกันควบคู่ไปกับการให้การรักษา" มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ผู้สูงอายุสามารถดูแลกันเองได้ มีความรู้ ความเข้าใจ ในเรื่องของการดูแลสุขภาพช่องปาก วิธีการดูแลสุขภาพช่องปากของตนเอง โรคในช่องปาก สามารถปฏิบัติตัวได้อย่างถูกต้อง ในการดูแลสุขภาพช่องปากของตนเอง นำไปสู่การเกิดภาคีเครือข่ายในการส่งเสริมทันตสุขภาพของกลุ่มผู้สูงอายุ (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/362778)

... แต่แม้ว่าจะมีปัญหา และอุปสรรคในการทำงาน เราก็ได้พยายามแก้ไข มีการปรับตัวกันไป เราก็ไม่ได้ทำตามเป้าหมายเฉยๆ ... แต่ก็รู้สึกว่า การทำงานร่วมกับผู้สูงอายุมากขึ้น ทำให้เราเข้าใจว่า การที่เราดูแล ทำให้ผู้สูงอายุมีฟันที่แข็งแรง มีฟันไว้ใช้เคี้ยวอาหารได้ ทำให้ คุณภาพชีวิตเขาดีขึ้น มีความสุขมากขึ้นด้วย พอรู้อย่างนี้ จิตใจเราก็มีความสุขไปด้วย ... (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/379961)

ปัญหาที่เราพบ คือ ... ถามพ่อดีว่า มีปัญหาอะไรไหม ... พ่อดีบอกว่า ไม่มีปัญหา พ่อดีทำงานด้วยความสุขจริงๆ ก็เลยไม่มีปัญหา (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/388164)

เราคิดว่า จะจัดตั้งทีมสุขภาพ ไม่ได้ทำงานแต่ในฝ่าย ทีมประกอบไปด้วย ครู บุคลากรสาธารณสุข ทันตแพทย์ แพทย์แผนไทย เวชปฏิบัติ และภาค อบต.นาหมื่นศรีด้วย ... ปี 2551 ทีมสุขภาพเราแค่นี้ แต่ในปี 2552 กลุ่มผู้สูงอายุของนาหมื่นศรี ก็จะเป็นหนึ่งในทีมสุขภาพ ไม่ว่าจะเป็นงาน 21 ตุลา หรืออื่นๆ ที่เรามีโอกาส เราก็จะดึงเขาเข้ามาเป็นทีมสุขภาพ ต่อไป ทีมสุขภาพของเราก็จะใหญ่ขึ้น ทุกงานที่เราทำก็จะมีเขา (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/388229)

ต้องบอกว่า การดำเนินกิจกรรมของนครฯ เป็นไปตามธรรมชาติ ไม่เร่งรีบ เพิ่งเริ่ม ก็ไม่เคี่ยวเข็ญอะไรมาก ให้ได้รู้ว่ามีชมรมที่สนใจ และมาร่วมดำเนินกิจกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากร่วมกัน และพบว่าเกินความคาดหวัง เพราะว่ามีผู้สูงอายุสนใจมากขึ้น (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/388269)

คุณหมอลิ้มประสานผ่าน สสจ.ตราด เล็งมาที่แหลมงอบ เพราะว่าแหลมงอบมีการดำเนินกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากกลุ่มเด็ก กับงานอนามัยแม่และเด็กอยู่แล้ว เหมาะสมที่จะทำงานกลุ่มผู้สูงอายุอีกกลุ่มหนึ่ง และประสานโดยตรงมาที่อำเภอแหลมงอบ (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/388406)

ชมรมผู้สูงอายุ มีเจ้าหน้าที่สาธารณสุขเป็นพี่เลี้ยงหลัก ชมรมผู้สูงอายุจะเอางานมาบูรณาการกับกิจกรรมที่มีอยู่แล้วในชุมชน โดยพิจารณาจากกิจกรรมที่เหมาะสมกับตนเอง มีความเป็นไปได้ และมีการสอบถามความเห็นจากสมาชิกทุกครั้ง ว่า อยากให้มีการจัดกิจกรรมอะไรเพิ่มเติม และพยายามสร้างสรรค์กิจกรรมที่แปลกใหม่ เพื่อให้สมาชิกมาเข้าร่วมกิจกรรมได้อย่างมีความสุข และอยากเข้ามาร่วมกิจกรรมบ่อยๆ ทำให้กิจกรรมไม่ซ้ำ ไม่เป็นเรื่องเดิม มีเกมใหม่ๆ กิจกรรมใหม่ๆ เป็นเกล็ดเล็กเกล็ดน้อย เป็น edutainment บ้าง เป็นละครบ้าง ทำให้สดชื่น สอดแทรกในทุกโอกาส เราไม่ได้ทำแต่เรื่องสุขภาพช่องปากอย่างเดียว แต่จะดูโภชนาการ โรคทางระบบ การส่งเสริมสุขภาพร่างกาย ในองค์รวม และสุขภาพจิตด้วย (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/388479)

เราได้เครือข่ายคนทำงานผู้สูงอายุของจังหวัดชัยภูมิขึ้นมา 1 ทีมเล็กๆ และก็ขยายไปสู่เครือข่ายทีมอื่นๆ ซึ่งภายในทีมเล็กๆ จะประกอบไปด้วย สัมพันธภาพ และสายสัมพันธ์ ซึ่งมันไม่ได้ใช้เวลาแค่ปี หรือสองปี มันมาตั้งแต่ปี 2549 มาจนถึงทุกวันนี้ คิดว่า มันเป็นส่วนสำคัญที่สุดที่ทำให้ โครงการนี้อยู่ได้ถึงทุกวันนี้ (http://gotoknow.org/blog/km-dental-nonta/388495)

ถอดบทเรียน สว. สูงวัย กับสุขภาพช่องปาก (3) แรงใจ / กลไก ... การทำงาน (ภาค 2)